Concilios de Toledo

Concilium Toletanum I

TOLETANI CONCILII DECEM ET OCTO EPISCOPORUM INCIPIUNT TITULI.

I De presbyteris et diaconibus, si post ordinationem filios genuerint.

II Ut poenitens, si necessitas cogat, lector aut ostiarius fiat.

III De his, qui viduas acceperint, ne diaconi efficiantur.

IIII Ut subdiaconus, si defuncta uxore aliam duxerit, ostiarius fiat.

V Ut, si cuiuslibet ordinis clericus tardius ad ecclesiam venerit, deponatur.

VI Ut religiosa puella virorum familiaritatem non habeat.

VII Ut clericus, cuius uxor peccaverit, praeter necem potestatem habeat distringendi eam et cum ea cibum non sumat.

VIII De eo, qui post baptismum militaverit, ut ad diaconatum non permittatur.

VIIII Ut nulla professa vel vidua absente sacerdote in domum suam sacerdotale officium vel lucernale impleat.

X Ut nullus obligatum cuiquam absque consensu domini vel patroni clericum faciat.

XI Ut, si quis potentium quemlibet exspoliaverit et admonente episcopo non reddiderit, excommunicetur.

XII Ut nullus clericus ab episcopo suo recedat et ad alium se transferat.

XIII De his, qui in ecclesiam intrant et non communicant, ut excommunicentur.

XIIII De eo, qui acceperit eucharistiam et non sumpserit, ut sacrilegus repellatur.

XV De his, qui excommunicantur a sacerdotibus, ut nullus ad eos accedat.

XVI Ut devota, si adulteraverit, decem annos poeniteat, si maritum duxerit, non permittendam ad poenitentiam, nisi maritus discesserit.

XVII De eo, qui uxorem habet, si concubinam habuerit, non communicet.

XVIII Si sacerdotis vel diaconi filia religiosa peccaverit, in fine tantum communicet.

XX Ut praeter episcopum nullus chrisma conficiat.

XXI De regulis fidei catholicae contra Priscillianos.

INCIPIT CONSTITUTIO CONCILII EPISCOPORUM XVIII TOLETO HABITA ARCADII ET HONORII TEMPORIBUS SUB DIE VII IDUUM SEPTEMBRIUM STILICONE V. C. CONSULE

Convenientibus episcopis in ecclesia Toleto, id est Patronus, Marcellus, Alicianus, Afrodosius, Iocundus, Olimpius, Severus, Articius, Leonas, Asturius, Helarius, Lampius, Serenus, Florus, Leporius, Eustocius, Aurelianus, Lampadius, Exsuperantius de Gallicia Lucencius is conventus municipii Celenis actus est, omnes decem et novem, isti sunt, qui et in aliis gestis adversus Priscilliani sectatores et heresem, quam adstruxerat, libellarem dedere sententiam. Consedentibus presbyteris, adstantibus diaconibus et ceteris, qui intererant concilio congregatis, Patronus episcopus dixit: Quoniam singuli coepimus in ecclesiis nostris facere diversa, et inde tanta scandala sunt, quae usque ad schisma perveniunt, si placet, communi consilio decernamus, quid ab omnibus episcopis in ordinandis clericis sit sequendum. Mihi autem placet constitutum primitus concilii Niceni perpetuum esse servandum, nec ab hoc esse recedendum. Universi episcopi dixerunt: Hoc nobis placet, ita ut, si quis cognitas gestas concilii Niceni aliud, quam statutum est, facere praesumpserit et non in eo perseverandum putaverit, tunc excommunicatus habeatur, nisi per correptionem fratrum emendaverit errorem.

I Placuit diacones, si vel integri vel casti sint et continentis vitae, etiam si uxores habeant, in ministerio constituantur, ita tamen ut, si qui etiam ante interdictum, quod priores ante nos episcopus constitutum est, incontinenter cum uxoribus vixerint, presbyteri honore non cumulentur. Si quis vero ex presbyteris ante interdictum filios susceperit, de presbytero ad episcopatum non admittatur.

II Item placuit, ut poenitentes non admittantur ad clerum, nisi tantum, si necessitas aut usus exegerit, inter ostiarios deputentur vel inter lectores, ita ut evangelia et apostolum non legant. Si quis autem ante ordinati sunt subdiacones, inter subdiacones habeantur, ita ut manum non imponant nec sacra contingant. Ex eo vero poenitente dicimus, qui post baptismum aut pro homicidio aut pro diversis criminibus gravissimisque peccatis publicam poenitentiam gerens sub cilicio divino fuerit reconciliatus altario.

III Item constituit sancta synodus, ut lector fidelis, si viduam alterius uxorem acceperit, amplius nihil sit, sed semper lector habeatur aut forte subdiaconus.

IIII Subdiaconus autem defuncta uxore, si aliam duxerit uxorem, ab officio, in quo ordinatus fuerit, removeatur et habeatur inter ostiarios vel inter lectores, ita ut evangelium et apostolum non legat, propterea neque ecclesiae servierit, publicis officiis servire videatur. Qui vero tertiam, quod nec dicendum est, acceperit, abstentus biennio postea inter laicos reconciliatus per poenitentiam communicet.

V Presbyter vel diaconus vel subdiaconus vel quislibet ecclesiae deputatus clericus, si intra civitatem fuerit vel in loco, in quo ecclesia est aut castelli aut vicis aut villae, si ad ecclesiam aut sacrificium cotidianum non venerit, clericus non habeatur, si castigatus per satisfactionem veniam ab episcopo noluerit promereri.

VI Itemque puella dei nec familiaritatem habeat cum confessore aut cum quolibet laico sanguinis alieni aut convivium sola, nisi ubi sit seniorum aut honestorum aut viduarum honestarumque frequentia, ubi honeste confessor quilibet cum plurimorum testimonio testium convivio interesse possit, cum lectoribus autem in ipsorum domibus non admittendas penitus nec videndas, nisi forte si consanguinea soror sit vel uterina.

VII Placuit, ut, si quorumcumque clericorum uxores peccaverunt, ne forte licentiam peccandi plus habeant, accipiant mariti earum hanc potestatem praeter necem custodiendi, ligandi in domo sua, ad ieiunia salutaria non mortifera eas cogentes, ita ut invicem sibi clerici pauperes auxilium ferant, si servitia non habeant; cum uxoribus autem ipsis, quae peccaverunt, nec cibos sumant, nisi forte ad timorem dei acta poenitentia revertantur.

VIII Si quis post baptismum militaverit et chlamidem sumpserit ad cingulum ad necandum fideles, etiam si gravia non admiserit, si ad clerum admissus fuerit, diaconii non accipiat dignitatem.

VIIII Nulla professa vel vidua absente episcopo vel presbytero in domo sua antiphonas cum confessore vel servo suo faciat. Lucernarium vero nisi in ecclesia non legatur, aut si legatur, in villa praesente episcopo vel presbytero vel diacono legatur.

X Clericos, si qui obligati sint vel persequutione vel genere alicuius domus, non ordinandos nisi probatae vitae fuerint et patronorum consensus accesserit.

XI Si quis de potentibus clericum aut quemlibet pauperiorem aut religiosum exspoliaverit et mandaverit eum ad se venire episcopus, ut audiatur, et contempserit, invicem mox scripta percurrant per omnes provinciae episcopos et quoscumque audire potuerint, ut excommunicatus habeatur ipse, donec oboediat, ut reddat aliena.

XII Item ut liberum nulli clero sit discedere ab episcopo suo et alteri episcopo communicare, nisi forte ei, quem episcopus alius libenter habeat de hereticorum schismate descedentem et ad fidem catholicam revertentem. Si quis autem de catholicis discesserit et communione eorum vel palam vel occulte cum eis, qui vel excommunicati sunt vel per sententiam iam notati fuerint inventi, habeant illorum, ad quos ire voluerunt, etiam in damnatione consortium.

XIII De his, qui intrant in ecclesiam et depraehenduntur numquam communicare, admoneantur, quod, si non communicant, ad poenitentiam accedant. Si communicant, non semper abstineant, si non fecerint, abstineantur.

XIIII Si quis autem acceptam a sacerdote eucharistiam non sumpserit, velut sacrilegus propellatur.

XV De his, qui excommunicantur a sacerdotibus, ut nullus ad eos accedat. Si quis laicus abstinetur, ad domum eius vel clericorum vel religiosorum nullus accedat, similiter et clericus, si abstinetur, a clericis devitetur. Si quis cum illo colloqui aut convivare fuerit depraehensus, etiam ipse abstineatur. Sed hoc pertineat ad eius clericos, qui eius episcopi et ad omnes, qui commoniti fuerint de eo, qui abstinetur, sive laico quolibet sive clerico.

XVI Devotam peccantem non recipiendam in ecclesia, nisi peccare desierit, et si desinens egerit aptam poenitentiam decem annis, recipiat communionem. Prius autem, quam in ecclesia admittatur ad orationem, ad nullius convivium christianae mulieris accedat. Quod si admissa fuerit, etiam haec, quae eam receperit habeatur in absentia. Corruptorem etiam par poena constringat. Quae autem maritum acceperit, non admittatur ad poenitentiam, nisi adhuc vivente ipso marito caste vivere coeperit aut postquam ipse discesserit.

XVII Si quis habens uxorem fidelis, si concubinam habeat, non communicet. Ceterum is, qui non habet uxorem et pro uxore concubinam habet, a communione non repellatur, tantum ut unius mulieris aut uxoris aut concubinae, ut ei placuerit, sit coniunctione contentus. Alias vero abiciatur, donec desinat et ad poenitentiam revertatur.

XVIII Si qua vidua episcopi aut presbyteri aut diaconi maritum acceperit, nullus clericus, nulla religiosa cum ea convivium sumat, numquam communicet, morienti tantum ei sacramentum subveniat.

XVIIII Episcopi sive presbyteri sive diaconi filia, si devota fuerit et peccaverit et maritum duxerit, si eam pater vel mater in affectum receperint, a communione habeantur alieni, pater vero causas in concilio se noverit praestaturum, mulier autem non admittatur ad communionem, nisi marito defuncto egerit poenitentiam. Si autem vivente eo secesserit et poenituerit nullo modo nisi vitae deficiens accipiat communionem.

XX Quamvis pene utique custodiatur, ut absque episcopo chrisma nemo conficiat, tamen quia in aliquibus locis vel provinciis presbyteri dicuntur chrisma conficere, placuit ex hac die nullum alium nisi episcopum chrisma facere et per dioceses destinare, ita ut de singulis ecclesiis ad episcopum ante diem paschae diaconi destinentur aut subdiaconi, qui confectum chrisma ab episcopo destinatum ad diem paschae possint ad tempus deferre. Episcopo sane certum est, quod omni tempore licet chrisma conficere, sine conscientia autem episcopi nihil penitus presbyteri agere praesumant. Statutum vero est diaconum non chrismare, sed presbyterum absente episcopo, praesente vero, nonnisi ab ipso fuerit praeceptum. Huiusmodi constitutionem meminerit semper archidiaconus vel praesentibus vel absentibus episcopis suggerendam, ut eam episcopi custodiant et presbyteri non relinquant.

Patruinus episcopus subscripsi; Marcellus episcopus subscripsi; Afrodisius episcopus subscripsi; Licinianus episcopus subscripsi; Iocundus episcopus subscripsi; Severus episcopus subscripsi; Leonas episcopus subscripsi; Hilarius episcopus subscripsi; Olimpius episcopus subscripsi; Ortigius episcopus subscripsi; Asturius episcopus subscripsi; Lampius episcopus subscripsi; Serenus episcopus subscripsi; Florus episcopus subscripsi; Leporius episcopus subscripsi; Aurelianus episcopus subscripsi; Eustotius episcopus subscripsi; Lampadius episcopus subscripsi; Exuperantius episcopus subscripsi.

EXPLICIT CONSTITUTIO CONCILII TOLETANI.

INCIPIT REGULA FIDEI CATHOLICAE CONTRA OMNES HERESES, quam maxime contra Priscillianistas, episcopi Terraconenses, Carthaginenses, Lusitani et Betici fecerunt ex praecepto papae urbis Leonis et ad Balconium episcopum Galliciae transmiserunt.

Ipsi etiam et superscripta viginti canonum capitula statuerunt in concilio Toletano.

Credimus in unum verum deum patrem et filium et spiritum sanctum, visibilium et invisibilium factorem, per quem creata sunt omnia in caelo et in terra, unum deum et unam esse divinae substantiae trinitatem. Patrem autem non esse filium ipsum, sed habere filium, qui pater non sit, filium non esse patrem, sed filium dei de patris esse natura, spiritum quoque esse paraclitum, qui nec pater sit ipse nec filius, sed a patre filioque procedens. Est ergo ingenitus pater, genitus filius, non genitus paraclitus, sed a patre filioque procedens. Pater est, cuius vox haec est audita de caelis: Hic est filius meus, in quo mihi complacuit, ipsum audite. Filius est, qui ait: Ego a patre exivi et a deo veni in hunc mundum. Paraclitus spiritus est, de quo filius ait: Nisi abiero ego ad patrem, paraclitus non veniet. Hanc trinitatem personis distinctam, substantia unitam, virtute et potestate et maiestate indivisibilem, indifferentem, praeter hanc nullam credimus divinam esse naturam vel angeli vel spiritus vel virtutis alicuius, quae deus esse credatur. Hunc igitur filium dei deum natum a patre ante omne omnino principium sanctificasse uterum virginis Mariae, atque ex ea verum hominem sine virili generatum semine suscepisse, duabus dumtaxat naturis, id est deitatis et carnis, in unam convenientibus omnino personam, id est dominum nostrum Iesum Christum; nec imaginarium corpus aut fantasmatis alicuius in eo fuisse, sed solidum atque verum, hunc et esurisse et sitisse et doluisse et flevisse et omnis corporis iniurias pertulisse, postremo a Iudaeis crucifixum et sepultum et tertia die resurrexisse, conversatum postmodum cum discipulis suis et quadragesima post resurrectionem die ad caelum ascendisse, hunc filium hominis etiam dei filium et filium dei hominis filium appellamus. Resurrectionem vero futuram humanae credimus carnis, animam autem hominis non divinae esse substantiae aut dei patris, sed creaturam dicimus dei voluntate creatam.

I Si quis autem dixerit aut crediderit a deo omnipotente mundum hunc factum non fuisse atque eius omnia instrumenta, anathema sit.

II Si quis dixerit atque crediderit deum patrem eundem esse filium vel paraclitum, anathema sit.

III Si quis dixerit vel crediderit filium eundem esse patrem vel paraclitum, anathema sit.

IIII Si quis dixerit vel crediderit paraclitum vel patrem esse vel filium, anathema sit.

V Si quis dixerit vel crediderit carnem tantum sine anima a filio dei fuisse susceptam, anathema sit.

VI Si quis dixerit vel crediderit Christum innascibilem esse, anathema sit.

VII Si quis dixerit vel crediderit deitatem nascibilem esse, anathema sit.

VIII Si quis dixerit vel crediderit deitatem Christi convertibilem fuisse vel passibilem, anathema sit.

VIIII Si quis dixerit vel crediderit alterum deum esse priscae legis, alterum evangeliorum, anathema sit.

X Si quis dixerit vel crediderit ab altero deo mundum fuisse factum et non ab eodem, quo scriptum est: In principio fecit deus caelum et terram, anathema sit.

XI Si quis dixerit vel crediderit corpora humana non resurgere post mortem, anathema sit.

XII Si quis dixerit vel crediderit animam humanam dei portionem vel dei esse substantiam, anathema sit.

XIII Si quis dixerit vel crediderit alias scripturas, praeter quas ecclesia catholica recipit, in auctoritate habendas vel esse venerandas, anathema sit.

XIIII Si quis dixerit vel crediderit deitatis et carnis unam in Christo esse naturam, anathema sit.

XV Si quis dixerit vel crediderit esse aliquid, quod se extra divinam trinitatem possit extendere, anathema sit.

XVI Si quis astrologiae vel mathesi existimat esse credendum, anathema sit.

XVII Si quis dixerit vel crediderit coniugia hominum, quae secundum legem divinam licet habere, exsecrebilia esse, anathema sit.

XVIII Si quis dixerit vel crediderit carnes avium seu pecudum, quae ad escam dandae sunt, non tantum pro castigatione corporum abstinendas, sed exsecrandas esse, anathema sit.

XVIIII Si quis in erroribus Priscilliani sectam sequitur vel profitetur, ut aliud in salutari baptismo contra sedem sancti Petri faciat, anathema sit.

Concilium Toletanum II

INCIPIT TOLETANA SYNODUS SECUNDA OCTO EPISCOPORUM.

TITULI EIUSDEM SANCTAE SYNODI INCIPIUNT.

I De his, quos parentes ab infantia in clericatus officio manciparunt, si postea voluntatem habent nubendi.

II De clerico, qui ad aliam ecclesiam transit, et qui eum receperit.

III Ut nullus a subdiaconatu et supra extraneam habeat mulierem.

IIII Ut quicquid de iure ecclesiae clerici tenuerint, post obitum eorum ad ecclesiam revertatur.

V De his, qui proximis suis se copulant, ut a communione Christi separentur.

IN NOMINE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI INCIPIT SYODUS HABITA IN CIVITATE TOLETANA APUD MONTANUM EPISCOPUM SUB DIE SEXTA DECIMA KL. IUN. ANNO V AMALARICI REGIS ERA DLXV

Cum in voluntate domini apud Toletanam urbem sanctorum episcoporum praesentia convenissent et de institutis patrum canonumque decretis commemoratio haberetur, nobis in unum positis placuit, ut, si qua in antiquis canonibus minime commemorata sunt, salubri tractatu ac diligenti consideratione instituantur. Si qua vero in anterioribus sunt neglecta, redivivam ordinationis censuram obtineant, quatenus, dum usque in conciliis sunt decreta sed abusione temporum hactenus dimissa et ad cultum fidei pertinent, studium religiosae observationis impendimus, dei nostri misericordiam facilius impetremus.

I De his, quos voluntas parentum a primis infantiae annis in clericatus officio vel monachi pariter statuimus observandum, ut mox, cum detonsi vel ministerio electorum, contraditi fuerint, in domo ecclesiae sub episcopali praesentia a praeposito sibi debeant erudiri, at ubi octavum decimum aetatis suae compleverint annum, coram totius cleri plebisque conspectu voluntas eorum de expetendo coniugio ab episcopo suo perscrutetur. Quibus si gratia castitatis deo inspirante placuerit et promissionem castimoniae suae absque coniugali necessitate responderint servaturos, hi tamquam appetitores artissimae viae lenissimo domini iugo subdantur ac primo subdiaconatus ministerium habita probatione professionis suae a vicesimo anno suscipiant. Quod si inculpabiliter ac inoffense vicesimum et quintum annum aetatis suae peregerint, ad diaconatus officium, si scientes implere posse ab episcopo comprobantur, promoveri debent. Cavendum tamen est his, ne quando suae sponsione immemores ad terrenas nuptias aut avortivos concubitus ultra recurrant. Quod si forte fecerint, ut sacrilegio rei ab ecclesia habeantur extranei. His autem, quibus voluntas propria interrogationis tempore desiderium nubendi persuaserit, concessam ab apostolis sententiam auferre non possumus, ita ut, cum provectae aetatis in coniugio positi renuntiaturos se pari cum suo operibus carnis spoponderint, ad sacratos gradus aspirent.

II Similiter placuit custodire, ne quis ex eis, qui tali educatione imbuuntur, qualibet occasione cogente propriam relinquentes ecclesiam ad aliam transire praesumant. Episcopus vero, qui eum suscipere absque conscientia proprii sacerdotis fortasse praesumpserit, totius fraternitatis reum esse se noverit, quia durum est, ut eum, quem alius rurali sensu ac scelari infantia exuit, alius suscipere aut vindicare praesumat.

III Illud vero praeterea speciali ordinatione decrevimus, quod nec antiqua concilia in universis canonibus siluerunt, ut nullus clericorum a gradu subdiaconatus et supra in consortii familiaritatis habeat mulierem vel ingenuam vel libertam aut ancillam, sed si sunt ei huiuscemodi servitia, matri vel sorori aliaeque propinquae contradat et quicquid suis manibus perfecerint, proprio domino deferatur; aut si propinquitatis memoria deest, alterius domus vel herentis habitaculum requiratur, dummodo nulla occasio introeundi domum clerici feminae permittatur, unde aliquem possit incurrere noxialis famae innocentis portas iniuria. Sane si deinceps postulatam hanc admonitionem quisquis earum consortio frui voluerit, noverit se non solum a clericatus officio retrahi vel ecclesiae foribus expelli, sed etiam omnium catholicorum clericorum vel laicorum communione privari, nulla prorsus vel colloquii consolatione relicta, quatenus malae consuetudinis abrasa rubigo in posteris radicis suae veneno serpere non possit.

IIII Si quis sane clericorum agella vel vineolas in terris ecclesiae sibi fecisse probatur sustentandae vitae causa, usque ad diem obitus sui possideat, post suum vero de hac luce discessum iuxta priorum canonum constitutiones ius suum ecclesiae sanctae restituat, nec testamentario ac successorio iure cuiquam heredum aut proheredum relinquat, nisi forsitan cui episcopus pro servitiis ac praestatione ecclesiae largiri voluerit.

V Nam et haec salubriter praecavenda sancimus, ne quis fidelium propinquam sanguinis sui usquequo affinitatis lineamenta generis successione cognoscit, in matrimonio sibi desideret copulari, quoniam scriptum est: Omnis homo ad proximam sanguinis sui non accedat, ut revelet turpitudinem eius nec sine denuntiatione sit sententiae, nam paulo post infert et dicit: Anima, quae fecerit de abominationibus istis quippiam, peribit de medio populi sui. Si quis ergo huius decreti temerator exstiterit ac vetitum violare praesumpserit, tantum graviori se multandum sententia recognoscat, quanto eam propinquiorem, cui copulari se maluit, suae originis esse non ambigit, tantoque annosi horis excommunicationis tempore Christi corpore et fraternitatis consortio sequestretur, quanto fuerit propinquioris sanguinis contagione pollutus.

Huius institutionis regulam, qui subscribimus irrefragabili auctoritate nos spondemus servaturos. Si quis autem tam nostrum vel eorum, qui nunc sanctae synodo ex hac provincia defuerunt, huic tam salubri ordinationi obviare praesumpserit vel sollerter adimplere neglexerit, convictus totius fraternae caritatis aliquamdiu habeatur extraneus.

Sane iuxta priorum canonum decreta concilium apud fratrem nostrum Montanum episcopum, si dominus voluerit, futurum pronuntiamus. Itaque statuimus, ut frater et coepiscopus noster Montanus, qui in metropoli est, ad comprovinciales nostros domini sacerdotis litteras de congreganda synodo adveniente tempore debeat destinare.

Nunc ergo in nomine domini finitis his, quae in consultationem venerunt, gratias agimus omnipotenti deo, deinde domino glorioso Amalrico regi divinam clementiam postulantes, ut innumeris annis regni eius ea, quae ad cultum fidei perveniunt, peragendi nobis licentiam praestet.

Montanus in Christi nomine episcopus his constitutionibus acquievi, relegi et subscripsi die et anno quo supra. Pancarius episcopus his constitutionibus acquievi et relegi et subscripsi. Canonius episcopus subscripsi. Paulus episcopus subscripsi. Domitianus episcopus subscripsi. Marracianus episcopus subscripsi. Nibridius episcopus subscripsi. Iustus in Christi nomine ecclesiae catholicae Urgellitanae episcopus hanc constitutionem consacerdotum meorum in Toletana urbe habitam, cum post aliquantum temporis advenissem, salva auctoritate priscorum canonum relegi, probavi et subscripsi.

Concilium Toletanum III

INCIPIT TOLETANA SYNODUS TERTIA XX DUORUM EPISCOPORUM IN QUA ARRIANA HERESIS IN SPANIA CONDEMNATUR.

IN NOMINE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI anno regnante quarto gloriosissimo atque piissimo et deo fidelissimo domno Recaredo rege, die VIII Id. Maiar. era DCXXVII haec sancta synodus habita est in civitate regia Toletana ab episcopis totius Spaniae vel Galliae, qui infra scripti sunt.

Cum pro fidei suae sinceritate idem gloriosissimus princeps omnes regiminis suae pontifices in unum convenire mandasset, ut tam de eius conversione quam de gentis Gothorum innovatione in domino exultarent et divinae dignationi pro tanto munere gratias agerent, memoratus sanctissimus princeps sic venerandum concilium alloquitur dicens: Non incognitum reor esse vobis, reverentissimi sacerdotes, quod propter instaurandam disciplinae ecclesiasticae formam ad nostrae vos serenitatis praesentiam evocaverim, et quia recursis retro temporibus heresis imminens in tota ecclesia catholica agere synodica negotia denegabat, deus, cui placuit per nos eiusdem heresis obicem depellere, admonuit instituta de more ecclesiastico reparare. Ergo sit vobis iocunditatis, sit gaudii, quod mos canonicus prospectu dei, dum per nostram gloriam ad paternos reducitur terminos. Prius tamen admoneo pariter et exhortor ieiuniis vos et vigiliis atque orationibus operam dare, ut ordo canonicus, quem a sacerdotalibus sensibus detraxerat longa ac diurna oblivio, quam aetas nostra se nescire fatetur, divino vobis rursus dono patefiat.

Ad haec autem gratias deo agentes et religiosissimo principi universo concilio in laudibus acclamante, triduanum est exinde praedicatum ieiunium.

Sed cum die octavo Id. Maiar. in unum coetum dei sacerdotes adessent et oratione praemissa unusquisque sacerdotum competenti loco resedisset, ecce in medio eorum adfuit serenissimus princeps seque cum dei sacerdotibus orationi communicans, divino deinceps flumine plenus sic alloquendum exorsus est dicens:

Non credimus vestram latere sanctitatem, quanto tempore in errore Arrianorum laborasset Spania et non multos post discessum genitoris nostri dies, quibus nos vestra beatitudo fidei sanctae catholicae cognovit esse sociatos, credimus generaliter magnum et aeternum gaudium habuisse, et ideo, venerandi patres, ad hanc vos peragendam congregavimus synodum, ut de hominibus nuper advenientibus ad Christum ipsi aeternas domino gratias deferatis. Quicquid vero verbis apud sacerdotium vestrum nobis agendum erat de fide atque spe nostra, quam gerimus, in hoc tomo conscripta atque allegata innotescimus. Relegatur enim in medio vestri et in iudicio synodali examinata per omne succiduum tempus gloria nostra eiusdem fidei testimonio decorata clarescat.

Susceptus est autem ab omnibus dei sacerdotibus offerente rege sacrosanctae fidei tomus et pronuntiante notario clara voce recensitus est:

Quamvis deus omnipotens pro utilitatibus populorum regni nobis culmen subire tribuerit et moderamen gentium non paucarum regiae nostrae curae commiserit, meminimus tamen nos mortalium condicione perstringi nec posse famulabatur errori, ad agnitionem fidei et ecclesiae catholicae consortium revocarem. Adest enim omnis gens Gothorum inclita et fere omnium gentium genuina virilitate opinata, quae licet suorum pravitate doctorum a fide hactenus vel unitate ecclesiae fuerit catholicae segregata, toto nunc tamen infelicitatem futurae beatitudinis aliter promereri, nisi nos cultui verae fidei reputemus et conditori nostro salutis confessione, quo dignus ipse est, placeamus. Pro qua re quanto subditorum gloria regali extollimus, tanto providi esse debemus in his, quae a deo sunt vel nostram spem agere vel gentibus nobis a deo creditis consulere. Ceterum quid pro tantis beneficiorum collationibus omnipotentiae divinae valemus tribuere, quando omnia ipsius sint et bonorum nostrorum nihil egeat, nisi ut in eum sic tota devotione credamus, quemadmodum per scripturas sacras se ipse intellegi voluit et credi praecepit, id est, ut confiteamur esse patrem, qui genuerit ex sua substantia filium sibi coaequalem et coaeternum, non tamen, ut ipse idem natus ingenitus, sed persona alius sit pater, qui genuit, alius sit filius, qui fuerit generatus, unius tamen uterque substantiae in divinitate subsistat. Spiritusque sanctus confitendus a nobis et praedicandus est a patre et filio procedere, et cum patre et filio unius esse substantiae. Tertiam vero in trinitate spiritus sancti esse personam, qui tamen communionem habet cum patre et filio in divinitatis essentia. Haec enim sancta trinitas unus est deus, pater et filius et spiritus sanctus, cuius bonitate hominis, licet bona sit condita creatura, per assumptam tamen a filio humani habitus formam a damnata progenie reformamur ad beatitudinem pristinam. Sed sicut verae salutis indicium est trinitatem in unitate et unitatem in trinitate sentiri, ita erit consummata iustitia, si eandem intra universalem ecclesiam teneamus et apostolicam unitatem in apostolico positi fundamento servemus. Vos tamen dei sacerdotes meminisse oportet, quanta hucusque ecclesia dei catholica per Spanias aversae partis molestiis laboraverit, dum et catholici constanter fidei suae tenerent ac defenderent veritatem, et heretici pertinaciori animositati propriae niterentur perfidiae. Me quoque, ut res ipsa conspicit, calore fidei accensum in hoc dominus excitavit, ut depulsa obstinatione infidelitatis et discordiae submoto furore populum, qui sub nomine religionis eo assensus concordans eius ecclesiae communioni participatur, quae diversarum gentium multitudinem materno in sinu suscipit et caritatis uberibus nutrit, de qua propheta canente dicitur: Domus mea domus orationis vocabitur omnibus gentibus. Nec enim sola Gothorum conversio ad cumulum nostrae mercedis accessit, quin immo et Suevorum gentis infinita multitudo, quam praesidio caelesti nostro regno subiecimus. Alieno licet vitio in heresim deductam nostro tamen ad veritatis originem studio revocavimus. Proinde, sanctissimi patres, has nobilissimas gentes, quae lucris per nos dominicis applicatae sunt, quasi sanctum et placabile sacrificium patre genitum, sed ex nihilo dicebat esse creatum, vel omnia concilia malignantium, quae adversus sanctam synodum Nicenam exstiterunt. Ita in honorem et in laudem dei fidem sanctam Niceni observo concilii et honoro ea per vestras manus aeterno deo offero. Erit enim mihi immarcescibilis corona vel gaudium in retributione iustorum, si hi populi, qui nostra ad unitatem ecclesiae sollertia transcurrerunt fundati in eadem et stabiliti permaneant. Sicut enim divino nutu nostrae curae fuit hos populos ad unitatem Christi ecclesiae pertrahere, ita sit vestrae docibilitatis catholicis eos dogmatibus instituere, quo in tota cognizione veritatis instructi noverint ex toto ex solido errores perniciosos respuere et verae fidei tramitem ex caritate retinere vel catholicae ecclesiae communionem desiderio avidiori amplectere. Ceterum sicut facile ad veniam pervenisse confido, quod nescia huc usque tam carissima erraverit gens, ita gravius esse non dubito, si agnitam veritatem dubio corde teneat atque a potenti lumine, quod absit, oculos suos avertat. Unde valde pernecessarium esse prospexit vestram in unum convenire beatitudinem, habens sententiae dominicae fidem, qua dicit: Ubi fuerint duo aut tres collecti in nomine meo, ibi ero in medio eorum. Credo enim beatam sanctae trinitatis divinitatem huic sancto interesse concilio, et ideo tam quam ante conspectum dei ita in medio vestri fidem meam, quam protuli conscius admodum sententiae divinae dicentis: Non celavi misericordiam tuam et veritatem tuam a congregatione multa, vel apostolum Paulum Timotheo discipulo praecipientem audivi: Certa bonum certamen fidei, appraehende vitam aeternam, in qua vocatus es confessus bonam confessionem coram multis testibus. Vera est enim redemptoris nostri ex evangelio sententia, qua confitentem se coram hominibus confiteri dicit coram patre et negantem se esse negaturum. Expedit enim nobis id ore profiteri, quod corde credimus, secundum caeleste mandatum, quo dicitur: Corde enim creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Proinde sicut anathematizo Arrium cum omnibus dogmatibus et complicibus suis, qui unigenitum dei filium a paterna degenerem asserebat esse substantiam nec a patre genitum, sed ex nihilo dicebat esse creatum: ita in honorem et in laudem, fidem sanctam Niceni observo, quam contra eundem rectae fidei pestem Arrium trecentorum X et VIII sancta episcopalis scripsit synodus. Amplector itaque et teneo fidem centum quinquaginta episcoporum Constantinopolim congregatorum, quae Macedonium spiritus sancti substantiam minorantem et a patris et filii unitate et essentia segregantem iugulo veritatis interemit. Prima quoque Ephesina synodus fidem, quae adversus Nestorium eiusque doctrinam lata est, credo pariter et honoro. Similiter et Chalcedonensis concilii fidem, quam plena sanctitate et eruditione adversus Euticen et Dioscorum protulit, cum omni ecclesia catholica reverenter suscipio. Omnium quoque orthodoxorum venerabilium sacerdotum concilia, quae ab ipsis suprascriptis quattuor synodis fidei puritate non dissonant, pari veneratione observo. Properet ergo reverentia vestra fidem hanc nostram canonicis applicare monumentis, ut ab episcopis vel religiosis et gentis nostrae primoribus sollerter fides, quam in ecclesia cattolica crediderunt, legatur. Quam renovatam et apicibus vel eorum subscriptionibus roboratam futuris olim temporibus in testimonium dei atque omnium fidelium reservate, ut gentes, quas in dei nomine regia potestate praecellimus, et quae relicto antiquo errore per unctionem sacrosancti chrismatis vel manus impositionem paraclitum intra dei ecclesiam perceperunt spiritum, quem unum et aequalem cum patre et filio confidentes eiusque dono in sinu ecclesiae sanctae catholicae collocatae sunt. Quod si eorum aliqui hanc credulitatem et sanctam confessionem nostram minime credere voluerint, iram dei cum anathemate aeterno percipiant, ut de interitu suo fidelibus gaudium, infidelibus sint in exemplum. Huic vero confessioni meae sanctarum scripturarum et conciliorum constitutionibus consentiens et testimonio divino tota cordis simplicitate subscripsi.

INCIPIT FIDES A SANCTO NICENO CONCILIO

Credimus in unum deum patrem omnipotentem omnium visibilium et invisibilium conditorem et in unum dominum Iesum filium dei de patre natum unigenitum, hoc est, de substantia patris, deum ex deo, lumen ex lumine, deum verum ex deo vero, natum non factum, homousion patris, hoc est eiusdem cum patre substantiae, per quem omnia facta sunt, quae in caelo et quae in terra, qui propter nos et propter nostram salutem descendit et incarnatus est, homo factus passus est et resurrexit tertia die et ascendit in caelos, inde venturus iudicare vivos et mortuos, et in spiritum sanctum. Eos autem, qui dicunt, erat, quando non erat, et antequam nasceretur, non erat, et quia ex nullis exsistentibus factus est aut ex alia substantia vel subsistentia dicunt esse aut convertibilem filium dei, anathematizat catholica et apostolica ecclesia.

ITEM SANCTA FIDES, QUAM EXPOSUERUNT PATRES CL CONSONA VOCE, QUI CONSTANTINOPOLIM CONGREGATI SUNT.

Credimus in unum deum patrem omnipotentem factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium conditorem et in unum dominum Iesum Christum filium dei unigenitum, ex patre natum ante omnia saecula, deum ex deo, lumen ex lumine, deum verum ex deo vero, natum non factum, homousion patri, hoc est, eiusdem cum patre substantiae, per quem omnia facta sunt, et quae in caelo et quae in terra, qui propter nos et propter nostram salutem descendit et incarnatus est de spiritu sancto et Maria virgine, homo factus passus est sub Pontio Pilato et sepultus est et tertia die resurrexit, ascendit in caelos, sedit ad dexteram patris, iterum venturus cum gloria iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis, et in spiritum sanctum dominum et vivificatorem ex patre procedentem cum patre et filio adorandum et glorificandum, qui locutus est per prophetas, unam catholicam atque apostolicam ecclesiam. Confitemur unum baptisma in remissionem peccatorum, exspectamus resurrectionem mortuorum, vitam futuri saeculi. Amen.

ITEM TRACTATUS CHALCEDONENSIS CONCILII.

Suffecerat quidem ad plenissimam pietatis agnitionem et confirmationem cautissimum hoc et salutare divinae gratiae symbolum. De patre enim et filio et spiritu sancto doctrinam perfectam edocet et incarnationem dominicam fideliter suscipientibus manifestat. Sed quoniam, qui praedicationem veritatis destruere nituntur, quasdam propriae hereseos novitates pariunt, quidam enim mysterium pro nobis actum divinae dispensationis audent corrumpere et vocem illam virginei partus factam ad virginem denegant, alii temperamentum confessionum inducentes et unam esse naturam carnis et deitatis insensate componentes, passibilem unigeniti divinam naturam tali confusione prodigiose divulgant, idcirco omnem adversus veritatem opponendam ab ipsis machinationem volens excludere sancta et magna universalis synodus antiquam praedicationem immobilem docens, statuit percipue trecentorum X et VIII sanctorum patrum fidem incontaminatam manere. Et propter eos, qui spiritui sancto adversantur, centum quinquaginta patrum paulo posteriori tempore in urbe Constantinopolitana convenientium de substantia spiritus sancti traditam doctrinam corroborat, quam etiam illi omnibus insinuaverunt, non quod in praecedentibus aliquid deesset adicientes, sed de spiritu sancto eorundem intellectum, adversus eos, qui deitatis eius damnationem nituntur adimere scripturarum testimoniis plenius manifestantes. Propter eos sane, qui dispensationis mysterium temptant corrumpere et purum hominem esse, qui ex sancta virgine natus est, impudenter divulgant, beatissimi quondam viri Cyrilli Alexandrinae ecclesiae sacerdotis synodicas epistolas tam ad Nestorium quam ad ceteros per orientem congruas et sibi consentientes suscipit ad confutationem quidem Nestorianae amentiae, interpretationem vero eorum, qui religioso zelo salutaris symboli cupiunt intellectum, quibus et epistolam sancti ac beatissimi primae sedis archiepiscopi Leonis ad Flavianum scriptam sanctae recordationis archiepiscopo ad perimendam Euticetis malignitatem, quae magni Petri confessioni concordat et communem quendam paginam exsistentem contra eos, anathema facit. Consentientes igitur sanctis patribus unum eundemque filium confiteri dominum nostrum Iesum Christum consona voce pariter edocemur, perfectum eundem in humanitate, deum verum et hominem verum eundem ex anima rationali et corpore, secundum divinitatem unius cum patre naturae, secundum humanitatem eundem unius naturae nobiscum, per omnia similem nobis absque peccato, ante saecula quidem ex patre natum secundum divinitatem, novissimis vero diebus eundem propter nos et propter salutem nostram ex Maria virgine dei genetrice secundum humanitatem unum eundemque Christum filium dominum unigenitum in duabus naturis inconfuse, immutabiliter, indivise, inseparabiliter cognoscendo, in nullo naturarum differentias propter unitatem perimendas, magis autem salva utriusque naturae proprietate et in una coeuntem persona uno questatu concurrentem, non in duabus personis partiendum vel dividendum, sed unum eundemque filium unigenitum deum verum dominum Iesum Christum, sicut ab exordio prophetae de eo, et ipse nos erudivit, et patrum nobis tradidit symbolum. His itaque cum omni subtilitate et diligentia a nobis ordinatis, statuit sancta et universalis synodus aliam fidem nulli licere proferre aut scribere aut edere aut separare aut docere aliter. Qui autem audent aut disponere aliam fidem aut proferre aut tradere alium symbolum volentibus converti ad scientiam veritatis vel ex gentibus vel Iudaeis vel hereticis quibuscumque, si quidem aut episcopi aut clerici fuerint, alienos se esse episcopos ab episcopatu et clericos a clero, si vero monachi aut laici fuerint, anathemate feriri qui recte non glorificant ad confirmationem catholicae religionis evidenter subiunxit et eos, qui in duos filios dispensationis dominicae mysterium scindere moliuntur, exsecratur et eos, qui in duas naturas Christi temperamentum vel confessionem argumentantur, adversatur, et qui caelestem aut alterius cuiusque substantiam exsistere formam servi, quam pro nobis assumpsit, insaniendo asserunt, procul abicit, et eos, qui duas quidem ante unitionem naturas, unam vero post unitionem configunt

Ego Recaredus rex fidem hanc sanctam et veram confessionem, quam una per totum orbem catholica confitetur ecclesia corde retinens, ore affirmans, mea dextera deo protegente subscripsi. Ego Balda gloriosa regina hanc fidem, quam credidi et suscepi, manu mea de toto corde subscripsi.

Tunc acclamatum est in laudibus dei et in favore principis ab universo concilio:

I Gloria deo patri et filio et spiritui sancto, cui cura est pacem et unitatem ecclesiae suae sanctae catholicae providere.

II Gloria domino nostro Iesu Christo, qui pretio sanguinis sui ecclesiam catholicam ex omnibus gentibus congregavit.

III Gloria domino nostro Iesu Christo, qui tam illustrem gentem unitati verae fidei copulavit et unum gregem et unum pastorem instituit.

IIII Cui a deo aeternum meritum, nisi vero catholico Recaredo regi?

V Cui a deo aeterna corona nisi vero orthodoxo Recaredo regi?

VI Cui praesens gloria et aeterna, nisi vero amatori deo Recaredo regi?

VII Ipse novarum plebium in ecclesia catholica conquisitor.

VIII Ipse mereatur veraciter apostolicum meritum, qui apostolicum implevit officium.

VIIII Ipse sit deo et omnibus amabilis, qui tam mirabiliter deum glorificavit in terris praestante domino nostro Iesu Christo, qui cum deo patre vivit et regnat in unitate spiritus sancti in saecula saeculorum.

IN NOMINE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI ITEM FIDEI CONFESSIO episcoporum, presbyterorum vel primorum Gothicae gentis, qui infra subscripserunt. Praecipiente autem universo venerabili concilio atque iubente, unus episcoporum catholicorum ad episcopos et religiosos clericos vel maiores natu ex herese Arriana conversos eiusmodi allocutione exorsus est dicens:

Officii nostri cura et fidelissimi ac gloriosissimi principis admonitione compellimur, diligenter a vestra caritate perquirere, vel quid damnetis in herese aut quid intra sanctam catholicam credatis ecclesiam. Nam dicente psalmista dicimus: Incipite domino in confessione, optimum est et vestrae saluti conveniens palam confiteri, quod creditis, et sub auditu universorum anathematizare, quod respuitis. Tunc prorsus optime poteritis evangelicae atque apostolicae fidei participes fieri, si eandem fidem catholicam ex confessione catholica incipiatis vel propria subscriptione firmetis, et sicuti deo iam de bona consensionis cogniti estis conscientia, ita et proximus vos fidei sanctae adstipulatione monstretis. Eo itaque fiet, ut et vos Christi esse corporis membra significetis et nostra exiguitas nihil dubium, nihil infidum umquam de vestra suspicetur fraternitate, dum patuerit vos pestem perfidiae Arrianae cum omnibus dogmatibus, regulis, officiis, communione, codicibus praedamnare ac detestandae hereseos exspoliati contagione, innovati quodammodo intra ecclesiam dei splendido habitu verae fidei clareatis. Tunc episcopi omnes una cum clericis suis primoresque gentis Gothicae pari consensione dixerunt: Licet hoc, quod paternitas atque fraternitas vestra a nobis cupit audire vel fieri, tam olim conversionis nostrae tempore egerimus, quando secuti gloriosissimum dominum nostrum Recaredum regem hac die ad ecclesiam transivimus et perfidiam Arrianam cum omnibus superstitionibus suis anathematizavimus pariterque abiecimus, nunc vero propter caritatem et devotionem, quam vel deo vel ecclesiae sanctae catholicae meminimus nos debere, non tantum haec eadem, quae petitis promptissime agere properamus, sed et, si qua adhuc congrua fidei esse prospicitis ac nobis caritate persuadetis, faciemus. Nos etenim semel rectae fidei amor in eam devotionem advexit, ut omne, quod nobis verius fraternitate vestra patefacitis, teneamus et libera fateamur confessione.

Omnis ergo, qui fidem et communionem ab Arrio venientem et usque ad nos retentam adhuc tenere desiderat et de tota cordis intentione non damnat, anathema sit.

Quicumque filium dei dominum Iesum Christum negaverit a paterna substantia sine initio genitum et aequalem patri esse vel consubstantialem, anathema sit.

Quicumque spiritum sanctum non credit aut non crediderit a patre et filio procedere, eumque non dixerit coaeternum esse patri et filio et coessentialem, anathema sit.

Quicumque in patre et filio et spiritu sancto et personas non distinguit et unius divinitatis substantiam non agnoscit, anathema sit.

Quicumque filium dei dominum nostrum Iesum Christum et spiritum sanctum esse iuxta deitatem patrem minorem asseruerit et gradibus separaverit creaturamque esse dixerit, anathema sit.

Quicumque patrem et filium et spiritum sanctum unius substantiae, omnipotentiae, aeternitatis esse non credit, anathema sit.

Quicumque nescire filium dei deus, quae pater sciat, dixerit, anathema sit.

Quicumque initium filio dei et spiritui sancto deputaverit, anathema sit.

Quicumque filium dei secundum divinitatem suam visibilem aut passibilem ausus fuerit profiteri, anathema sit.

Quicumque spiritum sanctum sicut patrem et filium verum deum et omnipotentem esse non credit, anathema sit.

Quicumque alibi fidem et communionem catholicam praeter ecclesiam, quam Niceni et Constantinopolitani et primi Ephesini et Chalcedonensis concilii decreta tenent pariter et honorant, anathema sit.

Quicumque patrem et filium honore et gloria et divinitate separat et disiungit, anathema sit.

Quicumque filium dei et spiritum sanctum cum patre non crediderit esse glorificandos et honorandos, anathema sit.

Quicumque non dixerit: Gloria patri et filio et spiritui sancto, anathema sit.

Quicumque rebaptizandi sacrilegium opus bonum esse credit aut crediderit, agere aut egerit, anathema sit.

Quicumque libellum detestabilem XII anno Leobigildi regis a nobis editum, in quo continetur Romanorum ad heresem Arrianam transductio et in quo gloria patri per filium in spiritu sancto, quo male a nobis instituta continetur, hunc libellum, si quis pro vero habuerit, anathema sit in aeternum.

Confitemur enim nos ex heresi Arriana toto corde, tota anima et de tota mente nostra ad ecclesiam catholicam fuisse conversos. Nulli dubium sit nos nostrosque successores errasse in herese Arriana et fidem evangelicam atque apostolicam nunc intra ecclesiam catholicam didicisse. Proinde fidem sanctam, quam religiosissimus dominus noster patefecit in medio concilii et manu sua subscripsit, hanc et nos tenemus, hanc confitemur pariter et suscipimus, hanc in populis praedicare atque docere promittimus.

Haec est vera fides, quam omnis ecclesia, dum per totum mundum tenet ecclesia catholica esse, creditur et probatur. Cui haec fides non placet aut non placuerit, sit anathema maranatha in adventu domini nostri Iesu Christi.

Qui fidem spernit Niceni concilii et Constantinopolitani centum quinquaginta episcoporum veramque esse non dixerit, anathema sit.

Qui fidem Ephesini synodi primi et Chalcedonensis non tenet et ea non delectatur, anathema sit.

Qui concilia omnium orthodoxorum episcoporum consona conciliorum Niceni, Constantinopolitani, primi Ephesini et Chalcedonensis non recepit, anathema sit.

Proinde damnationem hanc perfidiae communionis Arrianae et omnium conciliorum heresem Arrianam foventium cum anathemate eorum propria manu subscripsimus.

Constitutiones vero sanctorum conciliorum Niceni, Ephesini vel Chalcedonensis, quas gratissima aure audivimus et consensione nostra veram esse probavimus, de toto corde et de tota anima et de tota mente nostra subscripsimus, nihil ad cognitionem veritatis lucidius arbitrantes quam supradictorum conciliorum continent auctoritates. De trinitate autem et unitate patris et filii et spiritus sancti nihil his verius, nihil lucidius umquam potest vel poterit demonstrari, de mysterio incarnationis unigeniti filii dei pro salute humani generis, quo et vera probatur humanae naturae sine peccati constitutione susceptio et permanet incorruptae in eo divinitatis plenitudo, dum haec natura utraque non deperit et una fit ex utraque domini nostri Iesu Christi persona, satis plane in his conciliis probatur patefieri veritas, quae a nobis creditur omni remota dubitatione. Qui umquam hanc fidem sanctam depravare, corrumpere, mutare temptaverit aut ab eadem fide vel communione catholica, quam nuper sumus deo miserante adepti, se separare vel dissociare voluerit, sit deo et universo mundo crimine infidelitatis in aeternum obnoxius. Floreat autem sancta ecclesia catholica per omnem mundum pacatissime et emineat doctrina sanctitate et potestate. Si qui intra eam fuerint communicaverintque, hi audiant ad dexteram patris positi: Venite, benedicti patris mei, percipite regnum, quod vobis paratum est ab origine mundi. Si qui autem ab ea recesserint eiusque detraxerint fidei et communionem respuerint, hi audiant ore divino in die iudicii: Discedite a me, maledicti, nescio vos, ite in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. Sint ergo damnata in caelo et in terra, quaecumque per hanc catholicam fidem damnantur, et sint accepta in caelo et in terra, quaecumque per hanc fidem accipiuntur, regnante domino nostro Iesu Christo, cui cum patre et spiritu sancto est gloria in saecula saeculorum.

INCIPIT FIDES A SANCTO NICENO CONCILIO EDITA.

Credimus in unum deum patrem omnipotentem omnium visibilium et invisibilium conditorem et in unum dominum Iesum Christum filium dei de patre natum unigenitum, hoc est de substantia patris, deum ex deo, lumen ex lumine, deum verum ex deo vero, natum non factum, homousion patri, hoc est eiusdem cum patre substantiae, per quem omnia facta sunt, quae in caelis et quae in terris, qui propter nos et propter nostram salutem descendit et incarnatus est, passus est et resurrexit tertia die, ascendit in caelos, inde venturus est iudicare vivos et mortuos, et in spiritum sanctum. Eos autem, qui dicunt, erat, quando non erat, et antequam nasceretur, non erat, et quia ex nullis exstantibus factus est aut ex alia substantia vel subsistentia dicunt esse aut convertibilem vel mutabilem filium dei, anathematizat catholica et apostolica ecclesia.

ITEM SANCTA FIDES, QUAM EXPOSUERUNT CL PATRES IN CONCILIO CONSTANTINOPOLITANO.

Credimus in unum deum patrem omnipotentem factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium conditorem et in unum Iesum Christum filium dei unigenitum, ex patre natum ante omnia saecula, deum ex deo, lumen ex lumine, deum verum ex deo vero, natum non factum, homousion patri, hoc est, eiusdem cum patre substantiae, per quem omnia facta sunt, quae in caelis et quae in terris sunt, qui propter nostram salutem descendit et incarnatus est de spiritu sancto et Maria virgine, homo factus passus est sub Pontio Pilato, sepultus tertia die resurrexit, ascendit in caelos, sedet ad dexteram patris, iterum venturus in gloria iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis, et in spiritum sanctum dominum et vivificatorem ex patre procedentem cum patre et filio adorandum et glorificandum, qui locutus est per prophetas, unam catholicam atque apostolicam ecclesiam. Confitemur unum baptisma in remissionem peccatorum, exspectamus resurrectionem mortuorum, vitam futuri saeculi. Amen.

ITEM TRACTATUS CHALCEDONENSIS CONCILII.

Suffecerat quidem ad plenissimam pietatis agnitionem et confirmationem cautissimum hoc salutare divinae gratiae symbolum. De patre enim et filio et spiritu sancto doctrinam perfectam edocet et incarnationem dominicam fideliter suscipientibus manifestat. Sed quoniam hi, qui praedicationem veritatis destruere nituntur, quasdam propriae hereseos novitates parturiunt, quidam enim mysterium pro nobis actum divinae dispensationis audent corrumpere et vocem illam virginei partus factam ad virginem denegant, alii temperamentum confusionemque inducentes et unam esse naturam carnis et deitatis insensate componentes, passibilem unigeniti divinam naturam tali confessione prodigiose divulgant, idcirco omnem adversus veritatem opponendam ab ipsis machinationem volens excludere sancta et magna universalis synodus antiquam praedicationem immobilem docens, statuit praecipue trecentorum decem et octo sanctorum patrum fidem incontaminatam manere. Et propter eos, qui spiritui sancto adversabantur, CL patrum paulo posteriori tempore in urbe Constantinopolitana convenientium de substantia spiritus sancti traditam doctrinam corroborat, quam etiam omnibus insinuaverunt, non quod in praecedentibus aliquid deesset adicientes, sed de spiritu sancto eorundem intellectus adversus eos, qui deitatis dominationem nituntur adimere scripturarum testimoniis plenius manifestantes. Propter eos sane, qui dispensationis mysterium temptant corrumpere et purum hominem esse, qui ex sancta virgine natus est, impudenter divulgant, beatissimi quondam Cyrilli Alexandrinae ecclesiae sacerdotis synodicas epistolas tam ad Nestorium quam ad ceteros per orientem congruas et sibi consentientes suscipi, ad confutationem quidem Nestorianae amentiae, interpretationem vero eorum, qui religioso zelo salutaris symboli cupiunt itellectum. Quibus et epistolam sancti ac beatissimi primae sedis archiepiscopi Leonis, scriptam ad Flavianum sanctae recordationis archiepiscopum, ad perimendam Eutychetis malignitatem, atque magni Petri confessioni concordantem, et communem quandam paginam exsistentem contra eos, qui recte non glorificant ad confirmationem catholicae religionis evidenter subiunxit. Nam eos, qui in duos filios dispensationis dominicae mysterium scindere moliuntur, exsecratur et eos, qui passibilem divinitatem unigeniti filii dei audent asserere, de concilio sacerdotum repellit, et eos, qui in duabus naturis Christi temperamentum vel confusionem argumentantur, adversatur, et qui caelestem aut alterius cuiusque substantiae exsistere formam servi, quam pro nobis assumpsit, insaniendo asserunt, procul abicit, et eos, qui duas quidem ante adunationem naturas domini delirant, unam vero post adunationem confingunt, anathema facit. Consentientes igitur sanctis patribus unum eundemque filium confiteri dominum nostrum Iesum Christum consona voce pariter edocemur, perfectum eundem in unitate, deum verum et hominem verum eundem ex anima rationali et corpore, secundum divinitatem unius cum patre naturae, secundum humanitatem eundem unius naturae, per omnia similem nobis absque peccato, ante saecula quidem ex patre natum secundum divinitatem, in novissimis vero diebus eundem propter nos et propter salutem nostram ex Maria virgine dei genetrice secundum humanitatem unum eundemque Christum filium dominum unigenitum in duabus naturis inconfuse, immutabiliter, indivise, inseparabiliter cognoscendo, in nullo naturarum differentias propter unitatem perimendas, magis autem salva utriusque naturae proprietate et in una coeunte persona unoque statu concurrente, non in duabus personis partiendum vel dividendum, sed unum eundemque suscepit ad confutationem quidem Nestorianae amentiae et ad interpretationem eorum, qui religioso zelo salutaris symboli capiunt intellectum, quibus et epistolam sancti ac beatissimi primae sedis archiepiscopi Leonis ad Flavianum scriptam sanctae recordationis archiepiscopum ad perimendam Euticetis malignitatem, quaeque magni Petri confessioni filium unigenitum deum verum dominum Iesum Christum, sicut ab exordio prophetae de eo, et ipse nos erudivit, et patrem nobis tradidit symbolum. His itaque cum omni subtilitate et diligentia a nobis ordinatis, statuit sancta et universalis synodus aliam fidem nulli licere proferre et scribere aut edere aut separare aut docere aliter. Qui autem audent exponere aliam fidem aut proferre aut docere aut tradere alium symbolum volentibus converti ad scientiam veritatis ex gentibus vel Iudaeis vel hereticis quibuscumque, si quidem episcopi aut clerici fuerint, alienos esse episcopos ab episcopatu et clericos a clero praecipimus, si vero monachi aut laici fuerint, anathemate feriantur.

Anastasius in Christi nomine episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Murila in Christi nomine episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis, superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Vuiliscus in Christi nomine episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Sumnila in Christi nomine civitatis Vesensis episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Gardingus in Christi nomine civitatis Tudensis episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Beccila in Christi nomine civitatis Lucensis episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Arbitrus in Christi nomine civitatis Portucalensis episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Fruisclus in Christi nomine civitatis Dertosanae episcopus anathematizans heresim Arriani dogmatis superius damnatam fidem hanc sanctam catholicam, quam in ecclesia catholica veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. Similiter et reliqui presbyteri et diacones ex heresi Arriana conversi subscripserunt. Signum Gussini viri illustris proceris. Fonsa vir illuster anathematizans subscripsi. Afrila vir illuster anathematizans subscripsi. Abila vir illuster anathematizans subscripsi. Elavi vir illuster anathematizans subscripsi. Similiter et omnes seniores Gothorum subscripserunt.

Post confessionem igitur et subscriptionem omnium episcoporum et totius gentis Gothicae seniorum gloriosissimus domnus noster Recaredus rex pro reparandis simul et confirmandis disciplinae ecclesiasticae moribus dei sacerdotes taliter affectus est dicens:

Regia cura usque in eum modum protendi debet et dirigi, quoadusque plenam constiterit aetatis et scientiae capere rationem. Nam sicut in rebus humanis gloriosius eminet potestas regia, ita et prospiciendae commoditati comprovincialium maior debet esse et providentia. Ac nunc, beatissimi sacerdotes, non in eis tantummodo rebus diffundimus sollertiam nostram, quibus populi sub nostro regimine positi pacatissime gubernentur et vivant, sed etiam in adiutorio Christi extendimus nos ad ea, quae sunt caelestia cogitare et quae populos fideles efficiant, satagimus non nescire. Ceterum si totis nitendum est viribus humanis moribus modum ponere et insolentium rabiem regia potestate refrenare, si quieti et paci propagandae opem debemus impendere, multo magis est adhibenda sollicitudo desiderare et cogitare divina. Inhiare sublimia et ab errore retractis populis veritatem eis serenae lucis ostendere, sic enim agit, qui multiplici bono se a deo remunerari confidit, sic enim audit, qui super id, quod ei committitur, auget, dum illi dicitur: Quicquid supererogaveris, ego, cum rediero, reddam tibi. Ergo quia iam fidei nostrae et confessionis formam plena serie vestra beatitudo recensuit simul et sacerdotum nostrorumque procerum fides atque confessio sanctitati vestrae perpatuit, hoc adhuc necessarium pro firmitate catholicae fidei nostra deo supplex instituere decrevit auctoritas, ut propter roborandam gentis nostrae novellam conversionem omnes Spaniarum et Galliae ecclesiae hanc regulam servent, omni sacrificii tempore ante communicationem corporis Christi vel sanguinis iuxta orientalium partium morem unanimiter clara voce sacratissimum fidei recenseant symbolum, ut primum populi, quam credulitatem teneant, fateantur et sic corda fide purificata ad Christi corpus et sanguinem percipiendum exhibeant.

Dum enim constitutio haec fuerit perenniter conservata in dei ecclesia et fidelium ex solido corroboratur credulitas et perfidia infidelium confutata ad id, quod repetitum saepius recognoscit, facillime inclinatur nec se quisquam iam de ignorantia fidei excusabit a culpa, quando universorum ore cognoscit, quid catholica teneat et credat ecclesia. Omnibus ergo capitulis, quae adhuc per vestram sanctitatem regulis ecclesiasticis adicienda sunt, hoc pro fidei sanctae reverentia et firmitate proponite, quod de proferendo symbolo nostra deo docente decrevit serenitas. De cetero autem prohibendis insolentium moribus mea vobis consentiente clementia sententiis terminate districtioribus et firma disciplina, quae facienda non sunt, prohibete et quae fieri debent, immobili constitutione firmate.

INCIPIUNT CAPITULA, QUAE IN DEI NOMINE SANCTA SYNODUS IN TOLETANA URBE CONSTITUIT.

I Ut conciliorum statuta et praesulum Romanorum decreta custodiantur.

II Ut in omnibus ecclesiis die dominica symbolum recitetur.

III Ut ne quis extra necessitatem rem ecclesiae alienet.

IIII Ut liceat episcopo unam ex parrochiis basilicam monasterium facere.

V Ut sacerdotes et levitae cum uxoribus suis vivant.

VI Ut servus ecclesiae ab episcopo manumissus a patrocinio ecclesiae nunquam recedat, et ut liberti aliorum ab episcopo defendantur.

VII Ut ad mensam episcopi scripturae divinae legantur.

VIII Ut clerici de familia fisci a principe non donantur.

VIIII Ut ecclesiae Arrianorum ad catholicum episcopum, in cuius diocesi sunt, pertineant.

X Ut viduis pro castitate violentiam nullus inferat et ut mulier invita virum non ducat.

XI Ut potens poenitentiam agat.

XII De his, qui poenitentiam poscunt, si vir est, prius tondatur, si femina prius habitum mutet.

XIII Ut clerici, qui saeculares iudices appetunt, excommunicentur.

XIIII De Iudaeis.

XV Ut servi fisci, qui ecclesias construunt, dotem faciant.

XVI Ut episcopi cum iudicibus idola destruant, et ut domini idolatriam servis prohibeant.

XVII Ut episcopi cum iudicibus necatores filiorum acriori disciplina corripiant.

XVIII Ut semel in anno synodus fiat et iudices et actores fisci praesentes sint.

XVIIII Ut ecclesia cum rebus eius ad episcopi ordinationem pertineant.

XX Ut episcopus angarias vel indictiones in diocesi non imponat.

XXI Ut non liceat iudicibus clericos vel servos ecclesiae in suis angariis occupare.

XXII Ut religiosorum corpora psallendo tantum deducantur et ut in sanctorum nataliciis ballimathiae prohibeantur.

DECRETA CONCILII

I Post damnationem heresis Arrianae et fidei sanctae catholicae expositionem hoc sanctum praecepit concilium, ut, quia a nonnullis vel heresis vel gentilitatis necessitate per Spaniarum ecclesias canonicus praetermissus est ordo, dum et licentia abundaret transgrediendi et disciplinae optio negaretur, dum omnis excessus heresis probaretur patrocinio et abundantia mali temporis procul et districtio disciplinae, at nunc pace ecclesiae Christi misericordia reparata omne, quod priscorum canonum auctoritas prohibet, sit resurgente disciplina inhibitum, et agatur omne, quod praecepit. Permaneant in suo vigore conciliorum omnium constituta simul et synodicae sanctorum praesulum Romanorum epistolae. Nullus deinceps ad promerendos honores ecclesiasticos contra canonum aspiret indignus. Nihil ex hoc fiat, quod sancti patres spiritu dei pleni sanxerunt debere non fieri, et qui praesumpserit, severitate priorum canonum distringatur.

II Pro reverentia sanctissimae fidei et propter corroborandas hominum invalidas mentes consulto piissimi et gloriosissimi Recaredi regis constituit synodus, ut per omnes ecclesias Spaniae et Galliae vel Galliciae secundum formam orientalium ecclesiarum concilii Constantinopolitani, hoc est centum quinquaginta episcoporum symbolum fidei recitetur et, priusquam dominica dicatur oratio, voce clara praedicetur populo, quo et fides vera manifesta sit et testimonium habeat et ad Christi corpus et sanguinem praelibandum pectora populorum fide purificata accedant.

III Haec sancta synodus nulli episcoporum licentiam tribuit res alienare ecclesiae, quoniam et antiquioribus canonibus hoc prohibetur. Si quid vero, quod utilitatem non gravet ecclesiae, pro suffragio monachorum vel ecclesiis ad suam parrochiam pertinentium dederint, firmum maneat. Peregrinorum vel clericorum et egenorum necessitati salvo iure ecclesiae praestare permittuntur pro tempore, quae potuerint.

IIII Si episcopus unam de parrochitanis ecclesiis suis monasterium dicare voluerit, ut in ea monachorum regulariter congregatio vivat, hoc de consensu concilii sui habeat licentiam faciendi. Qui etiam, si de rebus ecclesiae pro eorum substantia aliquid, quo detrimentum ecclesiae non exhibeat, eidem loco donaverit, sit stabile. Rei enim bonae statuendum sanctum concilium dat consensum.

V Compertum est a sancto concilio episcopos, presbyteros et diaconos venientes ex heresi carnali adhuc desiderio uxoribus copulari. Ne ergo de cetero fiat, hoc praecipitur, quod et prioribus canonibus continetur, ut non liceat eis vivere libidinosa societate, sed manente inter eos fide coniugali communem utilitatem habeant et non sub uno conclavi maneant, vel certe si suffragatur virtus in aliam domum suam uxorem faciat habitare, ut castitas apud deum et apud homines habeat testimonium bonum. Si qui vero post hanc conventionem obscene cum uxore elegerit vivere, ut neglecto ita habeatur. Qui vero semper sub canone ecclesiastico iacuerunt, si contra veterum imperata in suis cellulis mulierum, quae infamiae suspicionem possunt ignorare, consortium habuerint, illi canonice quidem distringantur, mulieres vero ab episcopis venundatae, pretium ipsum pauperibus erogetur.

VI De libertis autem hoc praecepit sancta synodus, ut, si qui presbyteri vel diaconi ab episcopis facti sunt, secundum modum, quo canones antiqui dant licentiam, sint liberi, et tamen a patrocinio ecclesiae tam ipsi quam ab eis progeniti non recedant. Ab aliis quoque libertati traditi et ecclesiis commendati patrocinio episcopi colligantur, et ne cuiquam donentur a principe, hoc episcopus postulet.

VII Pro reverentia dei et sacerdotum id universa constituit synodus, ut, quia solent crebro mensis otiosae fabulae interponi, in omni sacerdotali convivio lectio scripturarum divinarum misceatur. Per hoc enim et animae aedificantur ad bonum et fabulae non necessariae prohibentur.

VIII Iubente autem atque consentiente domino Recaredo rege id praecepit sacerdotale concilium, ut clericos ex familia fisci nullus audeat a principe donatos expetere, sed traditos capitis sui tributum ecclesiae dei, cui sunt alligati, usque dum vivunt, regulariter administrent.

VIIII Decreto huius concilii hoc statuitur, ut ecclesiae, quae fuerunt in heresi Arriana, nunc autem sunt catholicae, ad eos episcopos cum suis rebus pertineant, ad quos parrochiae ipsae, in quibus ecclesiae ipsae fundatae sunt, pertinere videntur.

X Pro consulto castitatis, quod maxime hortamento concilii proficere debeat, annuente glorioso domino nostro Recaredo rege, hoc sanctum affirmat concilium, ut viduae, quibus placuerit, teneant castitatem et nulla vidua ad nuptias intrandas venire cogatur. Quod si, priusquam profiteantur continentiam, nubere elegerint, illis nubant, quos propria voluntate voluerint habere maritos. Similis condicio et de virginibus habeatur, nec extra voluntatem parentum vel suam cogantur maritos accipere. Si quis vero propositum castitatis viduae vel virginis impedierit, a sancta communione et a liminibus ecclesiae habeatur extraneus.

XI Quoniam comperimus per quasdam Spaniarum ecclesias non secundum canonem, sed fidissime pro suis peccatis homines agere poenitentiam, et, quoties peccare libuerit, toties a presbyteris se reconciliari expostulent. Et ideo pro coercenda tam exsecrabili praesumptione, id a sancto concilio iubetur, ut secundum formam canonum antiquorum detur poenitentia, hoc est, ut prius eum, quem sui poenitet facti a communione suspensum faciat inter reliquos poenitentes ad manus impositionem crebro recurrere. Expleto autem satisfactionis tempore, sicuti sacerdotalis contemplatio probaverit, eum communioni restituat. Hi vero, qui ad propria vitia vel infra poenitentiae tempus vel post reconciliationem relabuntur, secundum priorum canonum severitate damnentur.

XII Quicumque ab episcopo vel presbytero sanus vel infirmus poenitentiam postulat, id ante omnia episcopus observet et presbyter, ut, si vir est sive sanus sive infirmus, prius eum tondat aut in cinere et cilicio habitum mutare faciat et sic poenitentiam ei tradat. Si vero mulier fuerit, non accipiat poenitentiam, nisi prius aut velata fuerit aut mutaverit habitum. Saepius enim laicis vel feminis tribuendo desidiose poenitentiam ad lamentanda rursum facinora post acceptam poenitentiam relabuntur.

XIII Inolita praesumptio usque adeo illicitis ausibus aditum patefecit, ut clerici conclericos suos relicto pontifice suo ad iudicia publica pertrahant. Proinde statuimus, ut hoc de cetero non praesumatur. Si quis hoc praesumpserit facere, conventus et causam perdat et a communione efficiatur extraneus.

XIIII Noster hoc canonibus inserendum praecepit, ut Iudaeis non liceat christianas habere uxores vel concubinas neque mancipium christianum in usus proprios comparare, sed et filii, qui ex tali coniugio nati sunt, assumendos esse ad baptismum. Nulla officia publica eis iniungantur, per quae eis occasio tribuatur poenam christianis inferre. Si qui vero christiani ab eis iudaismo ritu sunt maculati vel etiam circumcisi non reddito pretio ad libertatem et religionem redeant christianam.

XV Si qui ex servis fiscalibus fortasse ecclesias construxerint easque de sua paupertate dotaverint, hoc procuret episcopus prece sua auctoritate confirmari.

XVI Quoniam pene per omnem Spaniam sive Galliam idolatriae sacrilegium inolevit, hoc cum consensu gloriosissimi principis sancta synodus ordinavit, ut omnis sacerdos in loco suo una cum iudice territorii sacrilegium memoratum studiose perquirat et exterminari inventum non differat. Omnes vero, qui ad talem errorem concurrunt, sine discrimine, qua potuerint animadversione, coerceant. Quod si neglexerint, sciant se utrique excommunicationis periculum esse subituros. Si qui vero domini exstirpare hoc malum de possessione sua neglexerint vel familiae prohibere noluerint, ab episcopo et ipsi a communione pellantur.

XVII Dum multae querelae ad aures sancti concilii deferrentur, inter cetera tantae crudelitatis est opus nuntiatum, quantum consedentium aures sacerdotum non possunt sustinere, ut in quibusdam Spaniae partibus filios suos parentes interimant fornicatione avidi, pietatis alieni. Quibus si taedium est filios numerosius agere, prius se ipsos debent castigare a fornicatione. Nam dum causa propagandae prolis sortiantur coniugia, parricidio et fornicatione tenentur obnoxii, qui filios necando proprios docent se non pro filiis, sed pro libidine uxores duxisse. Proinde tantum nefas ad cognitionem gloriosissimi domini nostri Recaredi regis perlatum est, cuius gloria dignata est iudicibus earundem partium imperare, ut amovendum tantum facinus diligenter cum sacerdote procurent et habita severitate prohibeant. Ergo et sacerdotes locorum eorundem, in quibus sceleris huius immanitas peragitur, sancta synodus praecipiendo convenit, ut idem scelus cum iudice curiosius quaerunt et sine capitali vindicta acriori disciplina prohibeant.

XVIII Praecipit haec sancta et universalis synodus, ut stante priorum auctoritate canonum, quae bis in anno praecepit congregari concilia consulta itineris longitudine et paupertate ecclesiarum Spaniae, semel in anno in loco, quem metropolitanus elegerit, episcopi congregentur. Iudices vero locorum vel actores fiscalium patrimoniorum ex decreto domini nostri simul cum sacerdotum concilio autumnali tempore die Kal. Novembr. in unum conveniant, ut discant, quam pie et iuste cum populis agere debeant, ne in angariis aut in operationibus superfluis sive privatum onerent sive fiscalem gravent. Sint etenim perspectores episcopi secundum regiam monitionem, qualiter iudices cum populis agant, ut ipsos praemonitos corrigant aut insolentias eorum auribus principum innotescant. Quod si correptos emendare nequiverint, et ab ecclesia et a communione suspendant. A sacerdote vero et senioribus deliberetur, quid per provincias in suo detrimento praestare debeant iudices, si ad concilium non venerint. Concilium autem non solvatur, nisi locum prius elegerint, quo succedenti tempore iterum ad concilium veniatur, ut iam non necesse habeat metropolitanus episcopus pro congregando concilio litteras destinare, si in priori concilio tempus omnibus denuntiatur et locus.

XVIIII Si quidem contra omnem auctoritatem ecclesias, quas aedificaverint, postulant consecrari, ut dotem, quam eidem ecclesiae contulerint, censeant ad episcopi ordinationem non pertinere, quod factum est taliter in praeterito, corrigatur et in futuro, ne fiat, prohibetur. Sed omnia secundum constitutionem antiquam ad episcopi ordinationem et potestatem pertineant.

XX Quia cognovimus episcopos per parrochias suas non sacerdotaliter, sed crudeliter desaevire, et dum scriptum sit: Forma estote gregi non ut dominantes in clero, exactionesque diocesis suae vel damna infligant. Ideoque censemus excepto, quod veterum constitutiones a parrochiis habere iubent episcopos, ut alia illis, quae hucusque praesumpta sunt, denegentur, hoc est neque in angariis presbyteris aut diacones neque in aliquibus fatigent indictionibus, ne videamur in ecclesia dei exactores potius quam dei pontifices nominari. Hi vero clerici tam vocales, quam diocesani, qui se ab episcopo gravare cognoverint, querelas suas ad metropolitanum deferre non differant, ut metropolitanus non moretur eiusmodi praesumptiones coercere.

XXI Ecclesiarum servos et episcoporum vel omnium clericorum a iudicibus vel actoribus publicis in diversis angariis fatigari dolemus. Propter quod omne concilium a pietate gloriosissimi domini nostri poposcit, ut tales deinceps ausus inhibeat, sed servi suprascriptorum officiorum in eorum usibus vel ecclesiae laborent. Si qui vero iudicum aut actorum clericum aut servum clerici vel ecclesiae in publicis ac privatis negotiis occupare voluerit, a communione ecclesiastica, cui impedimentum facit, efficiatur extraneus.

XXII Qui divina vocatione ab hac vita recedunt, cum psalmis tantummodo et psallentium vocibus debere ad sepulchra deferri. Nam funeris precamen, quod vulgo defunctis cantari solet vel pectoribus se aut proximos aut familias cedere omnino prohibemus. Sufficiat autem, quod in spe resurrectionis christianorum corporibus famulatum divinorum impenditur canticorum. Prohibet enim nos apostolus sanctus lugere defunctos dicens: De dormientibus autem nolo vos contristari, sicut et ceteri, qui spem non habent. Et dominus non flevit Lazarum mortuum, sed ad huius vitae aerumnas ploravit resuscitandum. Si enim potest hoc episcopus, omnes christianos prohibere agere non moretur. Religiosis tamen omnino aliter fieri non debere censemus. Sic enim christianorum per omnem mundum humari oportet corpora defunctorum.

XXIII Irreligiosa consuetudo est, quam vulgus per sanctorum solemnitates agere consuevit. Populi, qui debent officia divina attendere, saltationibus turpibus invigilant cantica non solum mala canentes, sed et religiosorum officiis perstrepentes. Hoc etenim, ut ab omni Spania depellatur, sacerdotum et iudicum a concilio sancto curae committitur.

INCIPIT EDICTUM REGIS IN CONFIRMATIONE CONCILII.

Gloriosissimus dominus Recaredus rex universorum sub regimine nostrae potestatis consistentium amatores vestri divina faciens veritas nostris principaliter sensibus inspiravit, ut causa instaurandae fidei ac disciplinae ecclesiasticae episcopus omnes Hispaniae nostro praesentari culmini iuberemus. Praecedente autem diligenti et cauta deliberatione, sive quae ad fidem conveniant seu quae ad morum correctionem respiciunt, sensus maturitate et intelligentiae gravitate constant esse digesta. Nostra proinde auctoritas hac omnibus hominibus ad regnum nostrum pertinentibus iubet, ut, si qua definita sunt in hoc sancto concilio acto in urbe Toletana anno regni nostri feliciter quarto, nulli contemnere liceat, nullus praeterire praesumat. Capitula enim, quae sensibus nostris placita et disciplinae congrua a praesenti conscripta sunt synodo, in omni auctoritate sive clericorum sive quorumcumque omnium observentur et maneant, id est: de observatione priorum canonum; de symbolo proferendo a populis in ecclesia; de episcopis, ut eis non liceat rem alienare ecclesiae; ut episcopo liceat unam de parrochitanis ecclesiis monasterium facere; ut episcopis et presbyteris et diaconibus ex heresi conversis iam non liceat misceri uxoribus, vel quod hi, qui semper catholici fuerint, in cellulis suis cum mulieribus extraneis non morentur; quod liberti ab episcopis vel aliis facti et ecclesiis commendati permanere debeant liberi; quod lectio in omnibus sacerdotalibus mensis legi debeat; quod clericos ex familiis fisci nostri nullus umquam a rege postulet, et qui acceperit, irrita talis donatio maneat; de ecclesiis ab heresi translatis ad episcopos, in quorum sunt parrochiis, pertineant; de viduis, quod, quae voluerint, continentiam teneant, et quae nubere elegerint, quibus voluerint, nubant, aeque de virginibus; quod poenitentes secundum modum canonum antiquorum debeant agere poenitentiam; quod qui voluerint poenitentiam agere prius tondantur aut habitum mutent; quod non liceat Iudaeis ducere de christianis uxores vel concubinas sive comparare mancipia christiana et iudaizare non liceat vel publica officia peragere; quod manere debeat firmum, si servi fisci nostri ecclesias fecerint easque de peculio suo dotaverint; quod idolatriae cultum a sacerdotibus vel iudicibus exquirenda sit atque exterminanda; quod quae filium suum necaverint, a sacerdotibus vel a iudicibus distringantur; quod semel in anno ad concilium sacerdotes et iudices atque actores patrimonii nostri debeant convenire; quod ecclesiarum omnium causa ad episcopi ordinationem pertinere debeat; quod sacerdotes moderanter agere debeant per parrochias; quod servi ecclesiae sive clericorum non debeant a iudicibus vel nostris actoribus in aliqua angaria fatigari; quod religiosorum corpora cum hymnis et canticis tantum deferenda sint ad sepulchra; quod balmathiae et turpia cantica prohibenda sunt a sanctorum sollemniis.

Has omnes constitutiones ecclesiasticas, quas summatim breviterque perstrinximus, sicut plenius in canone continentur, manere perenni stabilitate sancimus. Si quis ergo clericus aut laicus harum sanctionum oboediens esse noluerit, si episcopus, presbyter, diaconus aut clericus fuerit, ab omni concilio excommunicationi subiaceat, si vero laicus fuerit et honestioris loci persona est, medietatem facultatum suarum amittat fisci viribus profuturam. Si vero minoris loci persona est, amissione rerum suarum multatus in exilium deputetur. Flavius Recaredus rex hanc deliberationem, quam cum sancta definimus synodo, confirmans subscripsi. Masona in Christi nomine ecclesiae catholicae Emeretensis metropolitanus episcopus provinciae Lusitani eis constitutionibus quibus in urbe Toletana interfui, manu mea subscripsi. Similiter et alii episcopi subscripserunt, id est LXVIII.

Concilium Toletanum IV

I

II De oratione et fidei confessione, quae in sancta dei ecclesia praedicatur.

III Nulla pene res magis disciplinae mores ab ecclesia Christi depulit, quam inordinata diversitas officii.

IIII De formula, secundum quam debeat sancta synodus in dei nomine fieri.

V De sollemnitate paschali, qualiter solet in Spaniis varietas exsistere praedicationis.

VI De baptismi sacramento.

VII Comperimus, quod per nonnullas ecclesias in die sexta feria passionis domini clausis basilicarum foribus non celebretur officium.

VIII Quidam in die eiusdem dominicae passionis ab hora nona ieiunium solvunt.

VIIII Lucerna et cereus infra vigilias apud quasdam ecclesias non benedicuntur, et cur a nobis benedicantur, inquirunt.

X Nonnulli sacerdotum per Spanias reperiuntur, qui dominicam orationem, quam salvator noster docuit et recipit, non cotidie, sed tantum die dominico dicunt.

XI Quod sacerdotes Spaniae diebus quadragesimae alleluia decantent.

XII Quod in quibusdam Spaniarum ecclesiis laudes post apostolum decantantur.

XIII De hymnis etiam canendis.

XIIII De hymnis quoque trium puerorum, in quo universa caeli terraeque creatura deum collaudat.

XV Quod in finem psalmorum non, sicut a quibusdam, gloria patri, sed gloria et honor patri dicatur.

XVI Sunt quidam, qui in fine responsoriorum gloriam non dicant.

XVII De apocalypsi libro, ut teneatur et quando legatur.

XVIII Quod quidam sacerdotes non rite post dictam orationem dominicam statim communicant et postea benedictionem in populo dant.

XVIIII Quod perniciosa consuetudo nequaquam est reticenda.

XX Quod in veteri lege ab anno XXV levitae ordinari mandantur.

XXI Quod sacerdotes dei irrepraehensibiles esse debent.

XXII Quod apud deum conscientiam puram habere oporteat.

XXIII Quemadmodum antistites, ita presbyteri atque levitae sicut nomine, ita et meritis vitae testimonium teneant.

XXIIII Quod prona sit omnis aetas ab adolescentia in malum.

XXV Quod maxime in sacerdotibus dei vitanda est errorum ignorantia.

XXVI De presbyteris parrochitanis, dum ordinantur, quod libellum officialem a sacerdote suo accipere debeant.

XXVII Quando presbyteri aut diaconi per parrochias constituuntur, oportet eos professionem episcopo suo facere.

XXVIII Si episcopus, presbyter, diaconus, subdiaconus a gradus suos deiecti fuerint et in secunda synodo innocentes inveniantur, qualiter recipi debeant.

XXVIIII Si episcopus aut presbyter seu diaconus vel ex ordine clericorum magos, aruspices, ariolos, augures vel sortilogos consulere fuerint depraehensi, quid de his agendum sit.

XXX Confinitimi hostium sacerdotes praeter eos, qui a regia potestate licentiam acceperint, in synodo multandi sunt.

XXXI Quod saepe principes contra quoslibet maiestatis obnoxios sacerdotibus negotia sua committunt.

XXXII Ut episcopi in protegendis populis ac defendendis impositam a deo sibi curam non ambigant.

XXXIII Ut avaritia radix cunctorum malorum aliquorum sacerdotum mentes obtineant.

XXXIIII Quicumque episcopus alterius episcopi diocesim per XXX annorum sine aliqua interpellatione possederit, ut eam teneat.

XXXV Ut sicut diocesim alienam trigennalis possessio tollit, ita territorium conventum non adit.

XXXVI Quod episcopum per cunctas dioceses parrochiasque suas per singulos annos ire oporteat.

XXXVII Quicumque episcopi suffragio cuiuslibet aliquid de ecclesiasticis utilitatibus perviderit, quid agendum sit.

XXXVIII Praebendum a sacerdotibus vitae solacium indigentibus et maxime his, quibus praestituenda vicissitudo est.

XXXVIIII Nonnulli diacones in tantam erumpunt superbiam, ut presbyteris se praeferant.

XL Si non licet episcopis nec presbyteris oraria duo indui, quanto magis diacones, qui ministri eorum sunt.

XLI Ut omnes clerici vel lectores sicut levitae et sacerdotes detonso superius toto capite, inferius solam circuli coronam relinquant.

XLII Ut extraneae feminae cum clericis non habitent.

XLIII De clericis, qui non habentes legitimum coniugium extranearum mulierum vel ancillarum suarum interdicta sibi consortia appetunt.

XLIIII De clericis, qui sine consultu episcopi sui uxores duxerunt.

XLV De clericis, qui in quacumque seditione arma volentes sumpserint.

XLVI Si quis clericus in demoliendis sepulchris fuerit depraehensus.

XLVII De praecepto domini nostri Sisenandi regis.

XLVIII De elegendis oeconomis.

XLVIIII De professione monachi, ut, quicquid fuerit allegatum, tenebit.

L De clericis, qui monachorum praepositum appetunt.

LI De monachis, qui egredientes a monasterio non solum ad saeculum revertuntur, sed etiam uxores accipiunt.

LII De nonnullis monachis egredientibus a monasteriis.

LIII De religiosis propriae religionis, qui nec inter clericos nec inter monachos habentur.

LIIII De eis, qui in discrimine constituti poenitentiam accipiunt.

LV De saecularibus, qui accipientes poenitentiam se totonderant et rursus prevaricantes laici effecti sunt.

LVI Quod duo sint genera viduarum, saeculares et sanctimoniales.

LVII De Iudaeis.

LVIII De cupiditate episcopi, presbyteri, diaconi sive clericorum, qui contra fidem christianam a Iudaeis suffragium praestiterit.

LVIIII De his, qui ex Iudaeis dudum ad christianam fidem promoti sunt.

LX De Iudaeorum filiis vel filiabus, ne parentum ultra involvantur erroribus.

LXI De Iudaeis baptizatis, si postea praevaricaverint in Christo.

LXII De malorum consortia, quae etiam bonos corrumpunt.

LXIII De Iudaeis, qui christianas mulieres in coniugio habent.

LXIIII Non potest erga homines esse fidelis, qui exstiterit impius.

LXV Praecipiente domino atque excellentissimo Sisenando rege, ut Iudaei aut, qui ex Iudaeis sunt, officia publica nullatenus appetant.

LXVI Ut Iudaeis non liceat christianos servos habere.

LXVII De eis, qui de rebus suis pauperibus Christi nulla distribuunt.

LXVIII De episcopis, qui mancipium iuris ecclesiae non retento ecclesiastico patrocinio manumitti desiderant.

LXVIIII Ut sacerdotes, qui aut res suas ecclesiae relinquunt aut nihil habentes aliqua praedia ecclesiis suis conquirunt, si voluerint, possunt de ecclesiae famulis aliquos libertos facere.

LXX De libertis ecclesiae, quia nusquam moritur eorum patrona, a patrocinio eiusdem nusquam discedant.

LXXI De libertis ecclesiae, qui a patrocinio eius discedunt.

LXXII De libertis, qui a quibuscumque manumissi sunt atque ad ecclesiae patrocinio commendati exsistunt.

LXXIII Ut, qui libertatem a dominis suis ita percipiunt, ut nullum in eis obsequium patronus detentet, suscipiantur ad clerum.

LXXIIII De familiis ecclesiae constituere presbyteros et diaconos per parrochias licet.

LXXV De ecclesiastici ordinis institutis vel decretis, quae ad quorundam pertinent disciplinam.

Anno tertio regnante domino nostro gloriosissimo principe Sisenando die Non. Dec. era DCLXXXI, dum studio amoris Christi ac diligentia religiosissimi Sisenandi regis Hispaniae atque Galliae sacerdotes apud Toletanam urbem in nomine domini convenissemus, ut eius imperiis atque iussis commoniti a nobis agitaretur de quibusdam ecclesiae disciplinis tractatus, primum gratias salvatori nostro deo omnipotenti egimus. Post haec antefato ministro excellentissimo et glorioso regi, cuius tanta erga deum devotio exstat, ut non solum in rebus humanis, sed etiam in causis divinis sollicitus maneat. Hic quippe, dum in basilica beatissimae et sanctae martyris Leocadiae omnium nostrum pariter iam coetus adesset, pro merito fidei suae, cum magnificentissimis et nobilissimis viris ingressus, primum coram sacerdotibus dei hymni prostratus cum lacrimis et gemitibus pro se interveniendum domino postulavit, deinde religiosa prosecutione synodum exhortatus est, ut paternorum decretorum memores ad confirmanda in nobis iura ecclesiastica studium praeberemus, et illa corrigere, quae, dum per neglegentiam in usum venerunt contra ecclesiasticos mores, licentiam sibi de usurpatione fecerunt. Talibus igitur eius monitis congaudentes necessarium exstitit iuxta eius nostrumque votum tractare, quae competunt, sive in sacramentis divinis, quae diverso atque illicito modo in Spaniarum ecclesiis celebrantur, seu quae in moribus prave usurpata noscuntur. Et quoniam generale concilium agimus, oportet primum nostrae vocis sermonem de deo esse, ut post professionem fidei sequentia operis nostri vota, quasi super fundamentum firmissimum disponantur.

I Quemdadmodum a sanctis patribus accepimus, patrem et filium et spiritum sanctum unius deitatis atque substantiae confitemur, in personarum diversitate trinitatem credentes, in divinitate unitatem praedicantes nec personas confundimus nec substantiam separamus. Patrem a nullo factum vel genitum dicimus, filium a patre non factum, sed genitum asserimus, spiritum vero sanctum nec creatum nec genitum, sed procedentem ex patre et filio profitemur. Ipsum autem dominum Iesum Christum dei filium et creatorem omnium ex substantia patris ante saecula genitum descendisse ultimo tempore pro redemptione mundi a patre, qui numquam desinit esse cum patre, incarnatus est enim ex spiritu sancto et sancta gloriosa dei genetrice virgine Maria et natus ex ipsa solus. Idem dominus Iesus Christus unus in sancta trinitate anima et carne perfectus sine peccato suscipiens hominem manens, quod erat, assumens, quod non erat, aequalis patri secundum divinitatem, minor patre secundum humanitatem, habens in una persona duarum naturarum proprietatem, naturae enim in illo duae, deus et homo, non autem duo filii et dii duo, sed idem una persona in utraque natura; perferens passionem et mortem pro nostra salute, non in virtute divinitatis, sed infirmitate humanitatis, descendit ad inferos, ut sanctos, qui ibi tenebantur, erueret et devicto mortis imperio resurrexerit, assumptus in caelis venturus est in futurum ad iudicium vivorum et mortuorum, cuius morte et sanguine mundati remissionem peccatorum consecuti sumus, resuscitandi ab eo in die novissima in ea, qua nunc vidimus, carne et in ea, qua resurrexit, idem dominus forma, percepturiab ipso alii pro iustitiae meritis vitam aeternam, alii pro peccatis supplicii aeterni sententiam. Haec est catholicae ecclesiae fides, hanc confessionem conservamus atque tenemus, quam quisque firmissime custodierit, perpetuam salutem habebit.

II Post rectae fidei confessionem, quae in sancta dei ecclesia praedicatur, placuit omnes sacerdotes, qui catholicae fidei unitate complectimur, ut nihil ultra diversum aut dissonum in ecclesiasticis sacramentis agamus, ne quaelibet nostra diversitas apud ignotos seu carnales schismatis errorem videatur ostendere et multis exstet in scandalum varietas ecclesiarum. Unus igitur ordo orandi atque psallendi a nobis per omnem Spaniam atque Galliam conservetur, unus modus in missarum sollemnitatibus, unus in vespertinis officiis, nec diversa sit ultra in nobis ecclesiastica consuetudo, quia una fide continemur et regno. Hoc enim et antiqui canones decreverunt, ut unaquaeque provincia et psallendi et ministrandi parem consuetudinem teneat.

III Nulla pene res disciplinae mores ab ecclesia Christi magis depulit, quam sacerdotum neglegentia, qui contemptis canonibus ad corrigendos ecclesiasticos mores synodum facere neglegunt. Ob hoc a nobis universaliter definitum est, ut, quia iuxta antiqua patrum decreta bis in anno difficultas temporis fieri concilium non sinit, saltem vel semel a nobis celebretur ita tamen, ut, si fidei causa est aut quaelibet alia ecclesiae communis, generalis totius Spaniae et Galliae synodus convocetur; si vero nec de fide, nec de communi ecclesiae utilitate tractabitur, speciale erit concilium, prout uniuscuiusque provinciae metropolitanus elegerit peragendum. Omnes autem, qui causas contra episcopos aut iudices ac potentes aut contra quoslibet alios habere noscuntur, ad eundem concilium concurrant, et quaecumque examina synodalia a quibuslibet prave usurpata inveniuntur regii exsecutoris instantia iustissime his, quibus iura sunt, reformentur, ita ut pro compellendis iudicibus vel saecularibus viris ad synodum metropolitani studio quidam exsecutor a principe postuletur. Quinta autem decima Kal. Iun. congreganda est in unaquaque provincia synodus propter vernale tempus, quando herbis terra vestitur et pabula germinum inveniuntur.

IIII Hora itaque diei prima ante solis ortum eiciantur omnes ab ecclesia. Obseratisque foribus cunctis ad unam ianuam, per quam sacerdotes ingredi oportet, ostiarii sedeant et convenientes omnes episcopi pariter introeant, et secundum ordinationis suae tempora resideant. Post ingressum omnium episcoporum atque consessum vocentur deinde presbyteri, quos causa probaverit introire. Nullus se inter eos ingerat diaconorum. Post hos ingrediantur diacones probabiles, quos ordo poposcerit interesse, et corona facta de sedibus episcoporum presbyteri a tergo eorum resideant, diacones in conspectu episcoporum stent. Deinde ingrediantur laici, qui electione concilii interesse meruerint, tum quoque et notarii, quos ad recitandum vel excipiendum ordo requirit, et obserentur ianuae. Sedentesque in diuturno silentio sacerdotes et cor tantum habentes ad deum, dicat archidiaconus: Orate. Statimque omnes in terram prostrabuntur, et orantes diutius tacite cum fletibus atque gemitibus, unus ex episcopis senioribus surgens orationem palam fundat ad dominum, cunctis adhuc in terra iacentibus. Finita autem oratione et responso ab omnibus Amen, rursus dicat diaconus: Erigite vos, et confestim omnes surgant et cum omni timore dei et disciplina, tam episcopi quam presbyteri sedeant sicque omnibus in suis locis in silentio consedentibus diaconus alba indutus codicem canonum in medio proferens capitula de conciliis agendis pronuntiet, finitisque titulis metropolitanus episcopus concilium alloquatur dicens: Ecce, sanctissimi sacerdotes, recitatae sunt ex canonibus priscorum patrum sententiae de concilio celebrando. Si qua igitur quempiam vestrum actio commovet coram suis fratribus proponat. Tunc si aliquis quamcumque querelam, quae contra canonem agit, in audientiam sacerdotalem protulerit, non prius ad aliud transeatur capitulum, nisi primum, quae praeposita est actio, terminetur. Nam et si presbyter aliquis aut diaconus vel clericus sive laicus de his, qui foris steterint, concilium pro qualibet re crediderit appellandum, ecclesiae metropolitanae archidiacono causam suam intimet, et ille concilio denuntiet. Tunc illi et introeundi et proponendi licentia concedatur. Nullus autem episcoporum a coetu communi secedat antequam hora generalis secessionis adveniat. Concilium quoque nullus solvere audeat, nisi fuerint cuncta determinata, ita ut quaecumque deliberatione communi finiuntur, episcoporum singulorum manibus subscribantur. Tunc enim deus suorum sacerdotum interesse credendus est, si tumultu omni abiecto sollicite atque tranquille ecclesiastica negotia terminentur.

V Solet in Spaniis de solemnitate paschali varietas exsistere praedicationis. Diversa enim observantia laterculorum paschalis festivitatis interdum errorem parturit. Proinde placuit, ut ante tres menses epiphaniorum metropolitani sacerdotes litteris se invicem inquirant, ut communi scientia docti diem resurrectionis Christi comprovincialibus suis insinuent et uno tempore celebrandum annuntient.

VI De baptismi autem sacramento, propter quod in Spaniis quidam sacerdotes trinam, simplam quidam mersionem faciunt, a nonnullis schisma esse conspicitur et unitas fidei scindi videtur. Nam dum partes diversae in baptizandis aliqua contrario modo agunt, ab aliis non baptizatos esse contendunt. Proinde quid a nobis in sacramenti diversitate fiendum sit, apostolicae sedis informemur praeceptis non nostram, sed paternam institutionem sequentes. Beatae igitur memoriae Gregorius Romanae ecclesiae pontifex, qui non solum partes Italiae illustravit, sed et longe exsistentes ecclesias sua doctrina perdocuit, efflagitante sanctissimo Leandro episcopo de hac Spaniae diversitate, quid potius esset sequendum, inter cetera rescribens ei sic ait: De trina vero mersione baptismatis nihil respondi verius potest, quam ipsi sensistis, quia in una fide nihil efficit sanctae ecelesiae consuetudo diversa. Nos autem, quod tertio mergimus, triduanae sepulturae sacramenta signamus, ut, dum tertio ab aquis infans educitur, resurrectio triduani temporis exprimatur. Quod si quis forte etiam pro summae trinitatis veneratione existimet fieri, neque ad hoc aliquid obsistit baptizandum semel in aquas mergere, quia dum in tribus subsistentiis una substantia est, repraehensibile esse nullatenus poterit infantem in baptismate in aquam vel ter vel semel mergere, quando et in tribus mersionibus personarum trinitas et in una potest divinitatis singularitas designari. Sed si hucusque ab hereticis infans in baptismate tertio mergebatur, fiendum apud vos esse non censeo, ne dum mersiones numerant, divinitatem dividant, dumque, quod faciebant, faciunt, morem vestrum se vicisse glorientur. Quapropter quia de utroque sacramento, quod fit in sancto baptismo a tanto viro reddita est ratio, quod utrumque rectum, utrumque irrepraehensibile in sancta dei ecclesia habeatur, propter vitandum autem schismatis scandalum vel heretici dogmatis usum simplam teneamus baptismi mersionem, ne videantur apud nos, qui tertio mergunt, hereticorum approbare assertionem, dum secuntur et morem, et ne forte cuiquam sit dubium huius simpli mysterium sacramenti, videat in eo mortem et resurrectionem Christi significare. Nam in aquis mersio quasi in infernum descensio est et rursus ab aquis emersio resurrectio est. Item videant in eo unitatem divinitatis et trinitatem personarum ostendi. Unitatem, dum semel mergimus; trinitatem, dum in nomine patris et filii et spiritus sancti baptizamus. Panditur huius singularis baptismatis mysterium etiam scripturarum sanctarum exemplis Paulo apostolo attestante: Nolo vos ignorare, fratres, quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt et omnes mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari. Mare quippe rubrum significat baptismum Christi sanguine consecratum, per quod populus dei semel transiit, ubi tamen tota erat trinitas praecedente populum columna ignis et nubis. In igne quippe significatur pater, in columna filius, in nube spiritus sanctus. Iordanis quoque fluenta cum arca populus dei semel transiit, per quod significatur simpla mersio baptismatis, cuius sacramento ecclesia abluitur et de saeculi huius laboribus per baptismum quasi per Iordanem ad terram caelestis repromissionis ingreditur.

VII Comperimus, quod per nonnullas ecclesias in die sextae feriae passionis domini clausis basilicarum foribus nec celebretur officium nec passio domini populis praedicetur, dum idem salvator noster apostolis suis praecipiat dicens: Passionem et mortem et resurrectionem meam omnibus praedicate. Ideoque oportet eodem die mysterium crucis, quod ipse dominus cunctis annuntiandum voluit, praedicari atque indulgentiam criminum clara voce omnem populum postulare, ut poenitentiae compunctione mundati venerabilem diem dominicae resurrectionis remissis iniquitatibus suscipere mereamur corporisque eius et sanguinis sacramentum mundi a peccato sumamus.

VIII Quidam in die eiusdem dominicae passionis ab hora nona ieiunium solvunt, conviviis adhibentur, et dum sol ipse eadem die tenebris palluerit, lumen subduxerit, ipsaque elementa turbata mestitiam totius mundi ostenderint, illi ieiunium tanti diei polluunt epulisque inserviunt, et quia totum eundem diem universalis ecclesia propter passionem domini in merore et abstinentia peragit, quicumque in eo ieiunium praeter parvulos, senes et languidos ante peractas indulgentiae preces persolverit, a paschali gaudio depellatur, nec in eo sacramentum corporis et sanguinis domini percipiat, qui diem passionis eius per abstinentiam non honorat.

VIIII Lucerna et cereus infra vigilias apud quasdam ecclesias non benedicitur et, cur a nobis benedicatur, inquirunt. Propter gloriosum enim noctis ipsius sacramentum sollemniter haec benedicimus, ut sacrae resurrectionis Christi mysterium, quod tempore huius votivae noctis advenit, benedictione sanctificati luminis suscipiamus, et quia haec observatio per multarum loca terrarum regionesque Spaniae in ecclesiis commendatur, dignum est, ut propter unitatem pacis in Gallicanis ecclesiis conservetur. Nulli autem impune erit, qui haec contempserit, sed patrum regulis subiacebit.

X Nonnulli sacerdotum in Spaniis reperiuntur, qui dominicam orationem, quam salvator noster docuit et praecepit, non cotidie, sed tantum die dominica dicunt, et quia sine intermissione oremus, ut apostolus docuit, qualiter autem oremus, Christus praecepit dicens: Cum autem oratis, dicite: Pater noster qui es in caelis. Quomodo ergo cotidie non dicitur, quod sine intermissione dici iubetur? Nam in tantum cotidie haec oratio dicenda est, ut etiam ipso titulo utatur, nam vocatur oratio cotidiana. Sic eam sancti patres nuncupaverunt, quod etiam apud doctores, quorum illustris doctrina est, invenitur. Sanctus quippe Cyprianus dicit: Itaque in oratione dominica panem nostrum, id est Christum, dari nobis cotidie petimus, ut, qui in Christo manemus et vivimus, a sanctificatione et corpore eius non recedamus. Sanctus Hilarius dicit: Panem nostrum cotidianum da nobis hodie. Quid enim tam vult deus quam, ut cotidie Christus habitet in nobis, qui est panis vitae et panis e caelo? Et quia cotidiana oratio est, cotidie quoque, ut detur, oratur? Sanctus Augustinus dicit: De cotidianis autem brevibusque peccatis, sine quibus vita haec non ducitur, cotidiana oratio fidelium satisfacit. Eorum est enim dicere: Pater noster, qui es in caelis, qui iam patri tali regenerati sunt ex aqua et spiritu sancto. Delet igitur haec cotidiana oratio minima cotidiana peccata, delet illa, a quibus vita fidelium etiam scelerate gesta poenitendo in melius mutata discedit. Ergo sicut Christus praecepit, sicut apostolus admonuit, et quemadmodum doctores ecclesiastici instituerunt, quia cotidie vel cogitatione vel verbo delinquimus, cotidie hanc orationem effundere in conspectu dei debemus. Quisquis ergo sacerdotum vel subiacentium clericorum hanc orationem dominicam cotidie aut in publico aut in privato officio praeterierit propter superbiam, iudicatus ordinis sui honore multetur.

XI Item cognovimus quosdam Spaniae sacerdotes, qui in quadragesimae diebus alleluia decantent praeter in ultima hebdomada paschae, quod deinceps fieri interdicimus statuentes, ut in omnibus praedictis quadragesimae diebus, quia tempus est non gaudii, sed meroris, alleluia non decantetur. Tunc enim opus est fletibus ac ieiuniis insistere, corpus cilicio et cinere induere, animum meroribus deicere, gaudium in tristitiam vertere, quousque veniet tempus resurrectionis Christi, quando oporteat iam in laetitia manere et merorem in gaudium commutare. Hoc enim ecclesiae universalis consensio in cunctis terrarum partibus roboravit, quod et a nobis omnibus, ut conservetur per Spanias Galliasque provincias oportebit. In temporibus quoque reliquis, id est Kalend. Ianuar., quae propter errorem gentilitatis aguntur, omnino alleluia non decantabitur, in quibus etiam praeter piscem et olus, sicut et in illis XL diebus ceteris carnibus abstinetur et a quibusdam etiam nec vinum bibitur. Si quis igitur episcopus aut presbyter aut diaconus aut quilibet ex ordine clericorum fuerit repertus, qui arbitrium suum huic constitutioni aestimet praeferendum, ordinis sui officio carere cogatur et communione eiusdem paschae privetur.

XII In quibusdam quoque Spaniarum ecclesiis laudes post apostolum decantantur, priusquam evangelium praedicetur, dum canones praecipiant post apostolum non laudes, sed evangelium annuntiare, praesumptio est enim, ut anteponant ea, quae sequi debent. Nam laudes ideo evangelium secuntur propter gloriam Christi, quae per idem evangelium praedicatur. Circa omnes igitur sacerdotes hic ordo deinceps retineatur, excommunicationis poenam suscepturi, qui hunc ordinem perturbaverint.

XIII De hymnis etiam canendis et salvatoris et apostolorum habemus exemplum. Nam et ipse dominus hymnum dixisse perhibetur Matthaeo evangelista testante: Et hymno dicto exierunt in montem Oliveti. Et Paulus apostolus ad Ephesios scripsit dicens: Implemini spiritu loquentes vobis in psalmis et hymnis et canticis spiritalibus. Et quia a nonnullis hymni humano studio in laudem dei atque apostolorum et martyrum triumphos compositi esse noscuntur, sicut hi, quos beatissimi doctores Hilarius atque Ambrosius ediderunt, quos tamen quidam specialiter reprobant pro eo, quod de scripturis sanctorum canonum vel apostolica traditione non exsistunt. Respuant ergo et illum hymnum ab hominibus compositum, quem cotidie publico privatoque officio in fine omnium psalmorum dicimus: Gloria et honor patri et filio et spiritui sancto in saecula saeculorum. Amen. Nam et ille hymnus, quem nato in carne Christo angeli cecinerunt: Gloria in excelsis deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis, reliqua, quae ibi secuntur, ecclesiastici doctores composuerunt. Ergo nec ipsi in ecclesiis canendi sunt, quia in sanctarum scripturarum libris non inveniuntur? Componuntur missae sive preces vel orationes sive commendationes seu manus impositiones, ex quibus, si nulla decantetur in ecclesia, vacant officia omnia ecclesiastica. Admonet haec fieri atque hortatur Timotheum apostolus dicens: Obsecro igitur primo omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus, pro regibus et pro omnibus, qui in sublimitatibus sunt. Sicut igitur orationes, ita et hymnos in laudem dei compositos nullus nostrum ulterius improbet, sed pari modo Gallia Spaniaque celebret. Excommunicatione plectendi, qui hymnos reicere fuerint ausi.

XIIII Hymnum quoque trium puerorum, in quo universa caeli terraeque creatura deum collaudat et quem ecclesia catholica per totum orbem diffusa celebrat, quidam sacerdotes in missa dominicorum dierum et in sollemnitatibus martyrum canere neglegunt. Proinde sanctum concilium instituit, ut per omnes ecclesias Spaniae vel Galliae in omnium missarum solemnitate idem in publico decantetur, communionem amissuri, qui antiquam huius hymni consuetudinem nostramque definitionem excesserint.

XV In fine psalmorum non, sicut a quibusdam hucusque, gloria patri, sed gloria et honor patri dicatur David propheta docente: Afferte domino gloriam et honorem, et Ioanne evangelista exercitus dicentium: Honor et gloria deo nostro sedenti in throno. Ac per hoc haec duo sic oportet in terris dici, sicut in caelis resonant. Universis igitur ecclesiasticis hanc observantiam damus, quam, quisque praeterierit, communionis iacturam habebit.

XVI Sunt quidam, qui in fine responsoriorum gloriam non dicunt, propter quod interdum inconvenienter resonat, sed haec est discretio, ut in laetis sequatur gloria, in tristioribus repetatur principium.

XVII Apocalypsin librum multorum conciliorum auctoritas et synodica sanctorum praesulum Romanorum decreta Ioannis evangelistae esse rescribunt, et inter divinos libros recipiendum constituerunt. Et quia plurimi sunt, qui eius auctoritatem non recipiunt eamque in ecclesia dei praedicare contemnunt, si quis eum deinceps aut non receperit aut a pascha usque ad pentecosten missarum tempore in ecclesia non praedicaverit, excommunicationis sententiam habebit.

XVIII Nonnulli sacerdotes post dictam orationem dominicam statim communicant et postea benedictionem in populo dant, quod deinceps interdicimus, sed post orationem dominicam benedictio in populum sequatur, et tunc demum corporis et sanguinis domini sacramentum sumatur, eo videlicet ordine, ut sacerdos et levita ante altare communicent, in choro clerus, extra chorum populus.

XVIIII Perniciosa consuetudo nequaquam est recipienda, quae maiorum statuta praeteriens omnem ecclesiae ordinem perturbavit, dum alii per ambitus sacerdotia appetunt, alii oblatis muneribus pontificatum assumunt, nonnulli etiam sceleribus implicati vel saeculari militiae dediti indigni ad honorem summi ac sacri ordinis pervenerunt, de quorum scilicet causa atque remotione oportuerat quidem statuere, sed ne perturbatio quamplurima ecclesiae oriretur. Praeteritis omissis deinceps, qui non promoveantur ad sacerdotium ex regulis canonum, necessario credimus inserendum, id est, qui in aliquo crimine detecti sunt, qui infamiae nota aspersi sunt, qui scelera aliqua per publicam poenitentiam admisisse confessi sunt, qui in heresim lapsi sunt, qui in heresi baptizati aut rebaptizati esse noscuntur, qui semetipsos absciderunt aut naturaliter defectu membrorum decisione aliquid minus habere noscuntur, qui secundae uxoris coniunctionem sortiti sunt aut numerosa coniugia frequentaverunt, qui viduam vel a marito relictam duxerunt aut corruptarum mariti fuerunt, qui concubinas aut fornicarias habuerunt, qui servili condicione obnoxii sunt, qui ignoti sunt, qui neophyti vel laici sunt, qui saeculari militiae dediti sunt, qui curiae nexibus obligati sunt, qui inscii litterarum sunt, qui nondum ad triginta annos pervenerunt, qui per gradus ecclesiasticos non accesserunt, qui ambitu honorem quaerunt, qui muneribus honorem obtinere moliuntur, qui a decessoribus in sacerdotium eleguntur, sed nec ille deinceps sacerdos erit, quem nec clerus nec populus propriae civitatis elegit vel auctoritas metropolitani vel comprovincialium sacerdotum assensio exquisivit. Quicumque igitur deinceps ad ordinem sacerdotii postulatus et in his, quae praedicta sunt, exquisitus in nullo horum depraehensus fuerit et examinatus probabili vita atque doctrina exstiterit, tunc secundum synodalia vel decretalia constituta cum omnium clericorum vel civium voluntate ab universis comprovincialibus episcopis aut certe a tribus in sacerdotum die dominica consecrabitur, conhibentibus ceteris, qui absentes sunt litteris suis, et magis auctoritate vel praesentia eius, qui est in metropoli constitutus. Episcopus autem comprovincialis ibi consecrandus est, ubi metropolitanus elegerit, metropolitanus autem non nisi in civitate metropoli comprovincialibus ibidem convenientibus. Si quis autem deinceps contra praedicta vetita canonum ad gradum sacerdotum indignus aspirare contenderit, cum ordinatoribus suis adepti honoris periculo subiacebit.

XX In veteri lege ab anno vigesimo et quinto levitae in tabernaculo servire mandantur, cuius auctoritatem in canonibus et sancti patres secuti sunt. Nos et divinae legis et conciliorum praecepti immemores infantes et pueros levitas facimus ante legitimam aetatem, ante experientiam vitae. Ideoque ne ulterius fiat, a nobis et divinae legis et canonum admonemus sententiis, sed viginti quinque annorum aetatis levitae consecrentur et triginta presbyteri ordinentur, ita ut secundum praeceptum probentur primum, et sic ministrent nullum crimen habentes.

XXI Quicumque in sacerdotio dei positi sunt, irrepraehensibiles esse debent Paulo apostolo attestante: Oportet episcopum irrepraehensibilem esse. Inoffensos igitur et immaculatos decet dei exsistere sacerdotes, nec ullius eos fornicationis contagio pollui, sed caste viventes mundos semetipsos celebrandis exhibeant sacramentis. Abstineamus ergo nos ab omni opere malo, et ab omni inquinamento carnis liberi maneamus, ut mundi corpore, purgati mente possimus ad sacrificium Christi digni accedere et deum pro delictis omnium deprecari.

XXII Quamvis conscientiam puram apud deum nos habere oporteat, tamen et apud homines famam optimam custodire convenit, ut iuxta praeceptum apostolicum non tantum coram deo, sed etiam coram hominibus vitae sanctae testimonium habeamus. Quidam enim hucusque sacerdotum non modicum scandalum creaverunt, dum in conversatione vitae non bonae famae exsistunt. Ut igitur excludatur deinceps omnis nefanda suspicionis occasio et, ne detur ultra saecularibus obtrectandi locus, oportet episcopos testimonium probabilium personarum converstationis et vitae in conclavi suo habere, ut deo placeant per conversationem bonam et ecclesiae per optimam famam.

XXIII Non aliter placuit, ut quemadmodum antistites, ita presbyteri atque levitae, quos forte infirmitas aut aetatis gravitas in conclavi manere non sinit, ut eidem in cellulis suis testes vitae habeant vitamque suam sicut nomine ita et meritis teneant.

DE CONVERSATIONE CLERICORUM

XXIIII Prona est omnis aetas ab adolescentia in malum, nihil enim incertius quam vita adolescentium. Ob hoc constituendum oportuit, ut, si qui in clero pueri aut adolescentes exsistunt, omnes in una conclavi atrii commorentur, ut lubricae aetatis annos non in luxuria, sed in disciplinis ecclesiasticis agant deputati probatissimo seniori, quem et magistrum doctrinae et testem vitae habeant. Quod si aliqui ex his pupilli exsistunt, sacerdotali tutela foveantur, ut et vita eorum a criminibus intacta sit et res ab iniuria improborum. Qui autem his praeceptis resultaverint, monasteriis deputentur, ut vagantes animi et superbi severiori regula distringantur.

XXV Ignorantia mater cunctorum errorum, maxime in sacerdotibus dei vitanda est, qui docendi officium in populis susceperunt. Sacerdotes enim legere sanctas scripturas frequenter admonet Paulus apostolus dicens ad Timotheum: Intende lectioni, exhortationi. Doctores semper manere in his se sciant. Igitur sacerdotes scripturas sanctas et canones meditentur, ut omne opus eorum in praedicatione et doctrina consistat atque aedificent cunctos tam fidei scientia quam operum disciplina.

XXVI Quando presbyteri in parrochiis ordinantur, libellum officialem a sacerdote suo accipiant, ut ad ecclesias sibi deputatas instructi succedant, ne per ignorantiam etiam in ipsis divinis sacramentis offendant, ut, quando ad laetanias vel ad concilium venerint, rationem episcopo suo reddant, qualiter susceptum officium celebrent vel baptizent.

XXVII Quando presbyteri aut diaconi per parrochias constituuntur, oportet eos professionem episcopo suo facere, ut caste et pure vivant sub dei timore, ut dum eos tali professione obligaverit, sanctam disciplinam retineat.

XXVIII Episcopus, presbyter aut diaconus, si a gradu suo iniuste deiectus in secunda synodo innocens reperiatur, non potest esse, quod fuerat, nisi gradus amissos recipiat coram altario de manu episcoporum, si episcopus est, orarium, anulum et baculum, si presbyter, orarium et planetam, si diaconus, orarium et albam, si subdiaconus, patenam et calicem, sic et reliqui gradus ea in reparationem sui recipiant, quae, cum ordinarentur, perceperant.

XXVIIII Si episcopus quis aut presbyter sive diaconus vel quilibet ex ordine clericorum magos aut aruspices aut ariolos aut certe augures vel sortilegos vel eos, qui profitentur artem aliquam aut aliquis eorum similia exercentes consuluisse fuerit depraehensus, ab honore dignitatis suae depositus monasterii curam excipiat ibique perpetua poenitentia deditus scelus admissum sacrilegii solvat.

XXX Confinitimi hostium sacerdotes praeter eos, qui a regia potestate licentiam acceperunt, a quolibet mandatum a gente extraneum occulte accipere vel dirigere non praesumant. Qui autem depraehenditur aut convincitur denuntiatus principi apud concilium condigna animadversione multabitur.

XXXI Saepe principes contra quoslibet maiestatis obnoxios sacerdotibus negotia sua committunt. Et quia sacerdotes a Christo ad ministerium salutis electi sunt, ibi consentiant regibus fieri iudices, ubi iureiurando supplicii indulgentia promittitur, non ubi discriminis sententia praeparatur. Si quis ergo sacerdotum contra hoc commune consultum discussor in alienis periculis exstiterit, sit reus effusi sanguinis apud Christum et apud ecclesiam perdat proprium gradum.

XXXII Episcopi in protegendis populis ac defendendis impositam a deo sibi curam non ambigant, ideoque dum conspiciunt iudices ac potentes pauperum oppressores exsistere, prius eos sacerdotali admonitione redarguant, et si contempserint emendari, eorum insolentiam regiis auribus intiment, ut, quos sacerdotalis admonitio inflectit ad iustitiam, regalis potestas ab improbitate coerceat. Si quis autem episcoporum id neglexerit, concilio reus erit.

XXXII Avaritia radix est cunctorum malorum, cuius sitis etiam sacerdotum mentes obtinet. Multi enim fidelium in amore Christi et martyrum in parrochiis episcoporum basilicas construunt, oblationes sanctas tribuunt, sacerdotes haec auferunt atque in usus suos convertunt. Inde est, quod cultores sacrorum deficiunt, dum stipendia sua perdunt, inde labentium basilicarum ruinae non reparantur, quia avaritia sacerdotali omnia auferuntur. Pro qua re constitutum est a praesenti concilio episcopos ita dioceses suas regere, ut nihil ex earum iure praesumant auferre, sed iuxta priorum auctoritatem conciliorum tam de oblationibus quam de tributis ac frugibus tertiam consequantur. Quod si amplius quippiam ab eis praesumptum exstiterit, per concilium restauretur appellantibus aut ipsis conditoribus aut certe propinquis eorum, si iam illi a saeculo discesserunt. Noverint autem conditores basilicarum in rebus, quas eisdem ecclesiis conferunt, nullam potestatem habere, sed iuxta canonum instituta sicut ecclesiam ita et dos eius ad ordinationem episcopi pertineat.

XXXIIII Quicumque episcopus alterius episcopi diocesim per triginta annos sine aliqua interpellatione possederit, quia secundum ius legis eius videtur esse diocesis, admittenda non est contra eum actio reposcendi, sed hoc intra unam parrochiam, extra vero nullo modo, ne dum diocesis defenditur, provinciarum termini confundantur.

XXXV Sicut diocesim alienam trigennalis possessio tollit, ita territorii conventum non admittit. Ideoque basilicae, quae novae conditae fuerint, ad eum procul dubio episcopum pertinebunt, cuius conventus esse constiterit.

XXXVI Episcopum per cunctas dioceses parrochiasque suas per singulos annos ire oportet, ut exquirat, quid unaquaeque basilica in reparationem sui indiget. Quod si ipse aut languore detentus aut aliis occupationibus implicatus id explere nequiverit, presbyteros probabiles aut diacones mittat, qui et reditus basilicarum et reparationes et ministrantium vitam inquirant.

XXXVII Quicumque episcopi suffragio cuiuslibet aliquid ecclesiasticae utilitatis providerint et pro eo quodcumque commodum in remunerationem promiserint, promissi solutionem eos exsolvere oportebit, ita ut id ad concilium comprovinciale deferatur, ut eorum conhibentia confirmetur, quia, sicut Paulus ait: Dignus est operarius mercede sua.

XXXVIII Praebendum est a sacerdotibus vitae solacium indigentibus et maxime his, quibus restituenda vicissitudo est. Quicumque ergo fidelium de facultatibus suis ecclesiae aliquid devotione propria contulerint, si forte ipsi aut filii eorum redacti fuerint ad inopiam, ab eadem ecclesia suffragium vitae pro temporis usu percipiant. Si enim clericis vel monachis seu peregrinis aut quamlibet necessitatem sustinentibus pro solo religionis intuitu in usum res ecclesiasticae largiuntur, quanto magis consulendum est, quibus retributio iusta debetur?

XXXVIIII Nonnulli diacones in tantam erumpunt superbiam, ut sese presbyteris anteponant atque in primo choro ipsi priores stare praesumant, presbyteris in secundo choro constitutis, ergo ut sublimiores se presbyteros agnoscant, tam hi quam illi in utroque choro consistant.

XL Si oraria duo nec episcopo quidem induere licet nec presbytero, utique multo minus diacono, qui minister eorum est. Unum igitur orarium oportet levitam gestare in sinistro humero, propter quod orat, id est praedicat, dexteram autem partem oportet habere liberam, ut expeditus ad ministerium sacerdotale discurrat. Caveant igitur amodo levitae geminum uti orarium, sed unum tantum et purum nec ullis coloribus aut auro ornatum.

XLI Omnes clerici vel lectores sicut levitae et sacerdotes detonso superius toto capite, inferius solam circuli coronam relinquant, non sicut hucusque in Galliciae partibus facere lectores videntur, qui prolixis ut laici comis in solo capitis apice modicum circulum tondunt, ritus enim iste in Spaniis hucusque hereticorum fuit. Unde oportet, ut pro amputando ab ecclesiis scandalo hoc signum dedecoris auferatur et una sit tonsura vel habitus sicut totius Spaniae est usus. Qui autem hoc non custodierit, fidei catholicae reus erit.

XLII Cum clericis extraneae feminae nullatenus habitent, nisi tantum mater et soror, filia, amita, in quibus personis nihil sceleris aestimari foedus naturae permittit. Id enim et constitutio antiquorum patrum decrevit.

XLIII Quidam clerici legitime non habentes coniugium extranearum mulierum vel ancillarum suarum interdicta sibi consortia appetunt, ideo, quae cum clericis taliter coniunctae sunt, ab episcopo auferantur et venundentur, illis pro tempore religatis ad poenitentiam, quos sua libidine infecerunt.

XLIIII Clerici, qui sine consultu episcopi sui uxores duxerint aut viduam vel repudiatam vel meretricem in coniugium acceperint, separari eos a proprio episcopo oportebit.

XLV Clerici in quacumque seditione arma volentes sumpserint aut sumpserunt, reperti amisso ordinis sui gradu in monasterium poenitentiae contradantur.

XLVI Si quis clericus in demoliendis sepulchris fuerit depraehensus, quia facinus hoc pro sacrilegio legibus publicis sanguine vindicatur, oportet canonibus in tali scelere proditum a clericatus ordine submoveri et poenitentiae triennio deputari.

XLVII Praecipiente domino nostro atque excellentissimo Sisenando rege id constituit sanctum concilium, ut omnes ingenui clerici pro officio religionis ab omni publica indictione atque labore habeant immunes, ut liberi deo serviant nullaque praedicti necessitate ab ecclesiasticis officiis retrahantur.

XLVIII Eos, quos oeconomos Graeci vocant, hoc est, qui vice episcoporum res ecclesiasticas tractant, sicut sancta synodus Chalcedonensis instituit, omnes episcopos de proprio clero ad regendas ecclesias habere oportet. Qui autem deinceps contempserit, obnoxius eiusdem magni concilii erit.

XLVIIII Monachum aut paterna devotio aut propria professio facit. Quicquid horum fuerit, allegatum tenebit. Proinde his ad mundum reverti intercludimus aditum et omnes ad saeculum interdicimus regressus.

L Clerici, qui monachorum praepositum appetunt, quia meliorem vitam sequi cupiunt, liberos eis ab episcopo in monasteriis largiri oportet ingressus, nec interdici propositum eorum, qui ad contemplationis desiderium transire nituntur.

LI Nuntiatum est praesenti concilio, quod monachi episcopali imperio servili opere mancipentur et iura monasteriorum contra constituta canonum illicita praesumptione usurpentur, ita ut pene ex coenobio possessio fiat atque illustris portio Christi ad ignominiam servitutemque perveniat. Quapropter monemus eos, qui ecclesiis praesunt, ut ultra talia non praesumant, sed hoc tantum sibi in monasterio vindicent sacerdotes, quod praecipiunt canones, id est, monachos ad conversationem sanctam praemonere, abbates aliaque officia instituere atque extra regulam facta corrigere. Quod si aliquid in monachis canonibus interdictum praesumpserint aut usurpare quippiam de monasterii rebus temptaverint, non deerit ab illis sententia excommunicationis, qui se deinceps nequaquam sustulerint ab illicitis.

LII Nonnulli monachorum egredientes a monasterio non solum ad saeculum revertuntur, sed etiam et uxores accipiunt. Igitur revocati in eodem monasterio, a quo exierant, poenitentiae deputentur ibique defleant crimina sua, unde discesserunt.

LIII Religiosi propriae regionis, qui nec inter clericos nec inter monachos habentur, sive hi, qui per diversa loca vagi feruntur, ab episcopis, in quorum conventu commorari noscuntur, licentia eorum coerceatur, ut aut in clero aut in monasterio deputentur praeter eos, qui ab episcopo suo aut propter languorem fuerint absoluti.

LIIII Hi, qui in discrimine constituti poenitentiam accipiunt, nulla manifesta scelera confitentes, sed tantum se peccatores esse praedicantes, huiusmodi, si revaluerint, possunt etiam per morum probitatem ad gradus ecclesiasticos pervenire. Qui vero ita poenitentiam accipiunt, ut aliquod mortale peccatum perpetrasse publice fateantur, ad clerum vel honores ecclesiasticos pervenire nullatenus poterunt, quia se confessione propria notaverunt.

LV Quicumque ex saecularibus accipientes poenitentiam totonderunt se et rursus praevaricantes laici effecti sunt, compraehensi ab episcopo suo ad poenitentiam, ex qua recesserunt, revocentur. Quod si aliqui per potentiam irrevocabiles sunt nec admoniti revertuntur, vere ut apostatae coram ecclesiam anathematis sententia condemnentur. Non aliter et hi, qui detonsi a parentibus fuerint aut sponte sua amissis parentibus seipsos religioni devoverunt et postea habitum saecularem sumpserunt et idem a sacerdote compraehensi ad cultum religionis acta prius poenitentia revocentur. Quod si reverti non possunt, velut a potestate anathematis sententia subiciantur. Quae forma servabitur etiam in viduis virginibusque sacris ac poenitentibus feminis, quae sanctimonialem habitum induerunt et postea aut vestem mutaverunt aut ad nuptias transierunt.

LVI Duo sunt genera viduarum, saeculares et sanctimoniales. Saeculares viduae sunt, quae adhuc disponentes nubere laicalem habitum non deposuerunt, sanctimoniales sunt, quae iam mutato habitu saeculari sub religioso cultu in conspectu sacerdotis vel ecclesiae apparuerunt. Hae, si ad nuptias transierint, iuxta apostolum non sine damnatione erunt, quia se primum deo voventes postea castitatis propositum abiecerunt.

LVII De Iudaeis autem praecepit sancta synodus nemini deinceps ad credendum vim inferre. Cui enim vult deus miseretur, et quem vult, indurat. Non enim tales inviti salvandi sunt, sed volentes, ut integra sit forma iustitiae. Sicut enim homo propria arbitrii voluntate serpenti oboediens periit, sic vocante se gratia dei propriae mentis conversione homo quisque credendo salvatur. Ergo non vi, sed libera arbitrii facultate, ut convertantur, suadendi sunt, non potius implendi. Qui autem iam pridem ad christianitatem coacti sunt, sicut factum est temporibus religiosissimi principis Sisebuti, quia iam constat eos sacramentis divinis associatos et baptismi gratiam suscepisse et chrismate unctos esse et corporis domini et sanguinis exstitisse participes, oportet, ut fidem, etiam quam vi vel necessitate susceperunt, tenere cogantur, ne nomen domini blasphemetur et fides, quam susceperunt, vilis ac contemptibilis habeatur.

LVIII Tanta est quorumdam cupiditas, ut quidam eam appetentes, iuxta quod ait apostolus, etiam a fide erraverint. Multi quippe hucusque ex sacerdotibus atque laicis accipientes a Iudaeis munera, perfidiam eorum patrocinio suo foveant, qui non immerito ex corpore antichristi esse noscuntur, quia contra Christum faciunt. Quicumque igitur deinceps episcopus sive clericus sive saecularis illis contra fidem christianam suffragium vel munere vel favore praestiterit, vere ut profanus et sacrilegus anathema effectus ab ecclesia catholica et regno dei efficiatur extraneus, quia dignus est, ut a corpore Christi separetur, qui inimicis Christi patronus efficitur.

LVIIII Plerique, qui ex Iudaeis dudum ad christianam fidem promoti sunt, nunc blasphemantes Christo non solum iudaicos ritus perpetrasse noscuntur, sed etiam abominandas circumcisiones exercere praesumpserunt, de quibus consultu piissimi ac religiosissimi domini nostri Sisenandi regis hoc sanctum decrevit concilium, ut huiusmodi transgressores pontificali auctoritate correcti ad cultum christiani dogmatis revocentur, ut, quos voluntas propria non emendat, animadversio sacerdotalis coerceat. Eos autem, quos circumciderunt, si filii eorum sunt, a parentum consortio separentur, si servi, pro iniuria corporis sui libertati tradantur.

LX Iudaeorum filios vel filias, ne parentum ultra involvantur erroribus, ab eorum consortio separari decernimus deputatos aut monasteriis aut christianis viris ac mulieribus deum timentibus, ut sub eorum conversatione cultum fidei discant atque in melius instituti tam in moribus quam in fide proficiant.

LXI Iudaei baptizati, si postea praevaricantes in Christum qualibet poena damnati exstiterint, a rebus eorum fideles filios excludi non oportebit, quia scriptum est: Filius non portabit iniquitatem patris.

LXII Saepe malorum consortia etiam bonos corrumpunt, quanto magis eos, qui ad vitia proni sunt? Nulla igitur ultra communio sit Hebraeis ad fidem christianam translatis cum his, qui adhuc in veteri ritu consistunt, ne forte eorum participio subvertantur. Quicumque igitur amodo ex his, qui baptizati sunt, infidelium consortia non vitaverint, et hi christianis donentur, et illi publicis caedibus deputentur.

LXIII Iudaei, qui christianas mulieres in coniugio habent, admoneantur ab episcopo civitatis ipsius, ut, si cum eis permanere cupiunt, christiani efficiantur. Quod si admoniti noluerint, separentur, quia non potest infidelis in eius permanere coniunctione, quae iam in christianam translata est fidem. Filii autem, qui ex talibus nati exsistunt, fidem atque condicionem matris sequantur. Similiter et hi, qui procreati sunt de infidelibus mulieribus et fidelibus viris, christianam sequantur religionem, non iudaicam superstitionem.

LXIIII Non potest erga homines esse fidelis, qui deo exstiterit infidus. Iudaei ergo, qui dudum christiani effecti sunt et nunc in Christi fidem praevaricati sunt, ad testimonium dicendum admitti non debent, quamvis esse se christianos annuntient, quia sicut in Christi fide suspecti sunt, ita in testimonio humano dubii habentur. Infirmari ergo oportet eorum testimonium, qui in fide falsi docentur, nec eis esse credendum, qui veritatis a se fidem abiecerunt.

LXV Praecipiente domino atque excellentissimo Sisenando rege id constituit sanctum concilium, ut Iudaei aut hi, qui ex Iudaeis sunt, officia publica nullatenus appetant, quia sub hac occasione christianis iniuriam faciunt. Ideoque iudices provinciarum cum sacerdotibus eorum subreptiones fraudulenter relictas suspendant et officia publica eos agere non permittant. Si quis autem hoc permiserit, velut in sacrilegum excommunicatio proferatur, et is, qui suppresserit, publicis caedibus deputetur.

LXVI Ex decreto gloriosissimi principis hoc sanctum elegit concilium, ut Iudaeis non liceat christianos servos nec christiana mancipia emere nec cuiusquam consequi largitate. Nefas est enim, ut membra Christi serviant antichristi ministris. Quod si deinceps servos christianos vel ancillas Iudaei habere praesumpserint, sublati ab eorum dominatu libertatem a principe consequantur.

LXVII Et si illi, qui nulla ex rebus suis pauperibus Christi distribuunt, aeterni iudicis voce in futuro condemnabuntur, quanto magis hi, qui auferunt pauperibus, quod non dederunt. Quapropter episcopi, qui nihil ex proprio suo ecclesiae Christi compensaverunt, hanc divinam sententiam metuant et liberos ex famulis ecclesiae ad condemnationem suam facere non praesumant. Impium est enim, ut, qui res suas ecclesiae Christi non contulerit, damnum inferat et ius ecclesiae alienare contendat. Tales igitur libertos successor episcopus absque aliqua oppositione ad ius ecclesiae revocabit, quia eos non aequitas sed improbitas absolvit.

LXVIII Episcopus, qui mancipium iuris ecclesiae non retento ecclesiastico patrocinio manumitti desiderat, duo meriti eiusdem et peculii coram concilio ecclesiae, cui praeminet, per commutationem subscribentibus sacerdotibus offerat, ut rata et iusta inveniatur definitio commutantis. Tunc enim liberam manumissionem sine patrocinio ecclesiae concedere poterit, quia eum, quem libertati tradere disponit, iam iuri proprio acquisivit. Huiusmodi autem liberto adversus ecclesiam, cuius iuris exstitit accusandi vel testificandi denegetur licentia. Quod si praesumpserit, placet, ut stante commutatione in servitutem propriae ecclesiae revocetur, quam nocere conatur.

LXVIIII Consensus totius concilii definivit, ut sacerdotes, qui aut res suas ecclesiae relinquunt aut nihil habentes aliqua tamen praedia aut familias ecclesiis suis conquirunt, licebit illis aliquos de familiis eiusdem ecclesiae manumittere iuxta rei collatae modum, quem antiqui canones decreverunt, ita ut cum peculio et posteritate sua ingenui sub patrocinio ecclesiae maneant, utilitates iniunctas sibi, iuxta quod potuerint, prosequentes.

LXX Liberti ecclesiae, quia numquam moritur eorum patrona, a patrocinio eiusdem numquam discedant nec posteritas quidem eorum, sicut priores canones decreverunt. Ac ne forte libertas eorum in futura prole non pateat ipsaque posteritas naturali ingenuitate obnitens sese ab ecclesiae patrocinio non subtrahat, necesse est, ut tam idem liberti, quam ab eis progeniti professionem episcopo suo faciant, per quam ex familia ecclesiae liberos effectos se esse fateantur eiusque patrocinium non relinquant, sed iuxta virtutem suam obsequium ei vel oboedientiam praebeant.

LXXI Liberti ecclesiae, qui a patrocinio eius discedentes quibuslibet personis adhaeserunt, si admoniti redire contempserint, manumissio eorum irrita sit, quia per inoboedientiae contemptum ingrati actione tenentur.

LXXII Liberti, qui a quibuscumque manumissi sunt atque ecclesiae patrocinio commendati exsistunt, sicut regulae antiquorum patrum constituerunt, sacerdotali defensione a cuiuslibet insolentia protegantur sive in statu libertatis eorum seu in peculio, quod habere noscuntur.

LXXIII Quicumque libertatem a dominis suis ita percipiunt, ut nullum sibi in eis obsequium patronus retentet, isti, si sine crimine sunt, ad clericatus ordinem liberi suscipiantur, quia directa manumissione absoluti noscuntur. Qui vero retento obsequio manumissi sunt, pro eo, quod adhuc patroni servitute tenentur obnoxii, nullatenus sunt ad ecclesiasticum ordinem promovendi, ne, quando voluerint, eorum domini fiant ex clericis servi.

LXXIIII De familiis ecclesiae constituere presbyteros et diaconos per parrochias liceat, quos tamen vitae rectitudo et probitas morum commendat, ea tamen ratione, ut antea manumissi libertatem status sui percipiant et denuo ad ecclesiasticos honores succedant. Irreligiosum est enim obligatos exsistere servituti, qui sacri ordinis suscipiunt dignitatem. Quicquid autem talibus aut per libertatem concessum aut successione exstiterit debitum aut quolibet commodo collatum, non licebit eis quippiam inde in extraneas personas transmittere, sed omnia ad ius ecclesiae a qua manumissi sunt, oportet post eorum obitum pertinere. His quoque sicut et ceteris ecclesiae libertis accusandi vel testificandi adversus ecclesiam aditus intercluditur. Quod si aspiraverint, non solum libertatis beneficio careant, sed etiam honoris gradu, quem non dignitate naturae, sed tempore necessitatis promeruerunt.

LXXV Post instituta quaedam ecclesiastici ordinis vel decreta, quae ad quorundam pertinent disciplinam, postrema nobis cunctis sacerdotibus sententia est pro robore nostrorum regum et stabilitate gentis Gothorum pontificale ultimum sub deo iudice ferre decretum. Multarum quippe gentium, ut fama est, tanta exstat perfidia animorum, ut fidem sacramento promissam regibus suis observare contemnant et ore simulent iuramenti professionem, dum retineant mente perfidiae impietatem. Iurant enim regibus suis et fidem, quam pollicentur, praevaricantur nec metuunt volumen illud iudicii dei, per quod inducitur maledictio multaque poenarum comminatio super eos, qui iurant in nomine dei mendaciter. Quae igitur spes talibus populis contra hostes laborantibus erit? Quae fides ultra cum aliis gentibus in pace credenda? Quod foedus non violandum? Quae in hostibus iurata sponsio permanebit, quando nec ipsis propriis regibus iuratam fidem conservant? Quis enim adeo furiosus est, qui caput suum manu sua propria desecet? Illi, ut notum est, immemores salutis suae propria manu seipsos interimunt, in semetipsos suosque reges proprias convertendo vires, et dum dominus dicat: Nolite tangere Christos meos, et David: Quis, inquit, extendit manum suam in christum domini et innocens erit? Illis nec vitare metus est periurium nec regibus inferre exitium. Hostibus quippe fides pacti datur nec violatur. Quod si in bello fides valeat, quanto magis in suis servanda est. Sacrilegium quippe est, si violetur a gentibus regum suorum promissa fides, quia non solum in eis fit pacti transgressio, sed et in deum quidem, in cuius nomine pollicetur ipsa promissio. Inde est, quod multa regna terrarum caelestis iracundia ita permutavit, ut pro impietate fidei et morum alterum ab altero solveretur. Unde et nos cavere oportet casum huiusmodi gentium, ne similiter plaga feriamur praecipiti et poena puniamur crudeli. Si enim deus angelis in se praevaricantibus non pepercit, qui per inoboedientiam caeleste habitaculum perdiderunt, unde et per Esaiam dicit: Inebriatus est gladius meus in caelo, quanto magis nos nostrae salutis interitum timere debemus, ne per infidelitatem eodem saeviente dei gladio pereamus. Quod si divinam iracundiam vitare volumus et severitatem eius ad clementiam provocare cupimus, servemus erga deum religionis cultum atque timorem, custodiamus erga principes nostros pollicitam fidem atque sponsionem. Non sit in nobis sicut in quibusdam gentibus infidelitatis subtilitas impia, non subdolae mentis perfidia, non periurii nefas et coniurationum nefanda molimina. Nullus apud nos praesumptione regnum arripiat, nullus excitet mutuas seditiones civium, nemo meditetur interitus regum, sed defuncto in pace principe primatus totius gentis cum sacerdotibus successorem regni consilio communi constituant, ut, dum unitatis concordia a nobis retinetur, nullum patriae gentisque discidium per vim atque ambitum moliatur. Quod si haec admonitio mentes nostras non corrigit et ad salutem communem cor nostrum nequaquam perducit, audi sententiam nostram: Quicumque igitur a nobis vel totius Spaniae populis qualibet coniuratione vel studio sacramentum fidei suae, quod pro patriae gentisque Gothorum statu vel conservatione regiae salutis pollicitus est, temeraverit aut regem nece attrectaverit aut potestate regni exuerit aut praesumptione tyrannica regni fastigium usurpaverit, anathema sit in conspectu dei patris et angelorum atque ab ecclesia catholica, quam periurio profanaverit, efficiatur extraneus et ab omni coetu christianorum alienus et cum omnibus impietatis suae sociis, quia oportet, ut una poena teneat obnoxios, quos similis error invenerit implicatos, quod iterum secundo replicamus dicentes: Quicumque amodo ex nobis vel cunctis Spaniae populis quolibet tractatu vel studio sacramentum fidei suae, quod pro patriae gentisque Gothorum statu vel conservatione regiae salutis pollicitus est, violaverit aut regem nece attrectaverit aut potestate regni exuerit aut praesumptione tyrannica regni fastigium usurpaverit, anathema in conspectu Christi et apostolorum eius sit atque ab ecclesia catholica, quam periurio profanaverit, efficiatur extraneus et ab omni consortio christianorum alienus et damnatus in futuro dei iudicio habeatur cum conparticibus suis, quia dignum est, ut, qui talibus sociantur, ipsi etiam damnationis eorum participatione obnoxii teneantur. Hoc etiam tertio acclamamus dicentes: Quicumque a modo ex nobis vel cunctis Spaniae populis qualibet meditatione vel studio sacramentum fidei suae, quod pro patriae salute gentisque Gothorum statu vel incolumitate regiae potestatis pollicitus est, violaverit aut regem neceat tractaverit aut potestatem regni exuerit aut praesumptione tyrannica regni fastigium usurpaverit, anathema sit in conspectu spiritus sancti et martyrum Christi atque ab ecclesia catholica, quam periurio profanaverit, efficiatur extraneus et ab omni communione christianorum alienus neque partem habeat iustorum, sed cum diabolo et angelis eius aeternis suppliciis condemnetur una cum eis, qui eadem coniuratione nituntur, ut par poena perditionis constringat, quos in perniciem prava societas copulat. Et ideo, si placet omnibus, qui adestis, haec tertio reiterata sententia vestrae vocis consensu firmetur. Ab universo clero vel populo dictum est: Qui contra hanc vestram definitionem praesumpserint, anathema maranatha, hoc est perditio in adventu domini sint, et cum Iuda Scariot partem habeant et ipsi et socii eorum. Amen.

Quapropter nos ipsi sacerdotes omnes ecclesiam Christi ac populum admonemus, ut haec tremenda et toties reiterata sententia nullum ex nobis praesenti atque aeterno condemnet iudicio, sed fidem promissam erga gloriosissimum dominum nostrum Sisenandum regem custodientes ac sincera illi devotione famulantes, non solum divinae pietatis clementiam in nobis provocemus, sed etiam gratiam antefati principis percipere mereamur. Te quoque praesentem regem futurosque aetatum sequentium principes humilitate, qua debemus, deposcimus, ut moderati et mites erga subiectos exsistentes cum iustitia et pietate populos a deo vobis creditos regatis bonamque vicissitudinem, qui vos nobis constituit largitori Christo respondeatis, regnantes in humilitate cordis cum studio bonae actionis nec quisquam vestrum solus in causam capitum aut rerum sententiam ferat, sed consensu publico cum rectoribus ex iudicio manifesto delinquentium culpa patescat servata a vobis in offensis mansuetudine, ut non severitate magis in illis quam indulgentia polleatis, ut, dum omnia haec auctore deo pio a vobis moderamine conservantur et reges in populis et populi in regibus et deus in utrisque laetetur. Sane de futuris regibus hanc sententiam promulgamus, ut, si quis ex eis contra reverentiam legum superba dominatione et fastu regio in flagitiis et facinore sive cupiditate crudelissimam potestatem in populis exercuerit, anathematis sententia a Christo domino condemnetur et habeat a deo separationem atque iudicium, propter quod praesumpserit prava agere et in perniciem regnum eonvertere.

De Svintilane vero, qui scelera propria metuens seipsum regno privavit et a potestatis fascibus exuit, id cum gentis consultu decrevimus, ut neque eum vel uxorem eius propter mala, quae commiserunt, neque filios eorum unitati nostrae umquam consociemus, nec eos ad honores, a quibus ob iniquitatem deiecti sunt, aliquando promoveamus, quique etiam sicut fastigio regni habentur extranei, ita et possessione rerum, quas de miserorum praesumptibus hauserant, maneant alieni praeter id, quod pietate piissimi principis nostri fuerint consecuti. Non aliter et Geilanem memorati Svintilani et sanguine et scelere fratrem, qui nec in germanitatis fide stabilis exstitit nec fidem gloriosissimo domino nostro pollicitam conservavit, hunc igitur cum coniuge sua, sicut et antefatum a societate gentis atque consortio nostro placuit separari, nec in amissis facultatibus, in quibus per iniquitatem creverant, reduces fieri praeter id, quod consecuti fuerint pietate clementissimi principis, cuius gratia bonos dominorum praemiis ditat et malos a beneficentia sua non separat.

Gloria autem et honor omnipotenti deo nostro, in cuius nomine congregati sumus. Post haec pax, salus et diuturnitas piissimo et amatori Christi domino nostro Sisenando regi, cuius devotio nos ad hoc decretum salutiferum convocavit. Corroboret Christi gloria regnum illius gentisque Gothorum in fide catholica, annis et meritis protegat illum usque ad ultimam senectutem summi dei gratia et post praesentis regni gloriam ad aeternum regnum transeat, ut sine fine regnet, qui in saeculo feliciter imperat ipso praestante, qui est rex regum et dominus dominorum cum patre et cum spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.

Definitis itaque his, quae superius compraehensa sunt, annuente religiosissimo principe, placuit deinde nulla re impediente a quolibet nostrum ea, quae constituta sunt, temerari, sed cuncta salubri consilio conservare et, quia profectibus ecclesiae et animae nostrae conveniunt, etiam propria subscriptione, ut permaneant, roboramus. Ego Isidorus in Christi nomine ecclesiae Spalensis metropolitanus episcopus haec statuens subscripsi. Similiter et alii episcopi subscripserunt numero XL.

Concilium Toletanum V

INCIPIT CONCILIUM TOLETANUM VIGINTI QUATTUOR EPISCOPORUM HABITUM ERA DLXXXIIII ANNO PRIMO DOMNI CHINTILLANI REGIS.

INCIPIUNT TITULI EIUSDEM CONCILII.

I De institutione novarum laetaniarum.

II De custodia salutis regum et defensione prolis praesentium principum.

III De reprobatione personarum, quae prohibentur adipisci regnum.

IIII De his, qui sibi regnum blandiuntur spe rege superstite.

V De his, qui principes maledicere praesumunt.

VI Ut regum fideles a successoribus regum rerum iure non fraudentur pro servitutis mercede.

VII Quod in celebritate cunctorum conciliorum synodus Toletana temporibus Sisenandi habita per probationem vocis clarae ob custodiam sui cunctis debeat innotescere.

Apud urbem Toletanam diversis ex provinciis Spaniae sacerdotes domini, qui in uno pacis osculo in basilica sanctae martyris Leocadiae secundum gratiarum actiones omnipotenti domino persolvimus propter suam magnam misericordiam, cuius nutu in hanc convenimus concordiam et gloriosi principis nostri Chintalanae regis initia, ob cuius salutis et felicitatis constantiam supernam imploramus clementiam, qui se in medio nostri coetus ingressus cum optimatibus et senioribus palatii sui supplex omnium orationibus commendavit suosque fideles ita facere sancta exhortatione coegit atque hanc institutionem, quam ex praecepto eius et decreto nostro sancimus, divina inspiratione praemisit.

DE INSTITUTIONE NOVARUM LAETANIARUM

I Scilicet ut in cuncto regno a deo sibi concesso specialis et propria haec religiosa omni tempore teneatur observantia, ut a die Id. Decembr. laetaniae triduo ubique annua successione peragatur et indulgentia delictorum lacrimis impetretur. Quod si dies dominica intercesserit, in sequenti hebdomada celebretur, ut, quoniam abundante iniquitate efficitur, ut usquequaque prolata malicia nova exerceantur facinora, nova quoque haec ipsa surgat consuetudo, quae possit ante omnipotentis oculos nostra esse purgatio.

DE CUSTODIA REGUM ET DEFENSIONE PROLIS PRAESENTIUM PRINCIPUM

II Summa autem nobis vigilantia et grandi religionis cura providendum est, ut mala, quae assidue prohibita perpetrantur, circumspecta disciplina ecclesiastica stirpentur. Non enim incassum scriptum est: Pestilente flagellato stultus sapientior erit. Quamobrem, quoniam praeponderante onere delictorum experientia pene semper ac saepe fieri discimus, quod magnopere vitare debemus, quod etiam custoditur cum hoc, quod divinis sacramentis spopondimus, temeritate violamus. Ideoque frequenter est compescendum, quod crebro invenitur transgressum. Sed ne succedentes praecedant ac deinde sequentes invident anterioribus et cuncta quieta et pacata permaneant, haec in concilio communiter considerata defertur sententia, ut servetis, quaecumque in universali et magna synodo provisa conscriptaque circa principum salutem et utilitatem sunt, haec quoque adiecta custodiantur, videlicet ut omni benignitate omnique firmitate circa omnem posteritatem principis nostri Chintilani regis teneatur dilectio et praebeatur rationabile defensionis adminiculum, ne res iuste provisae aut etiam parentum digna provisione procuratae ad iuris proprietatem pertinentes iniuste fraudulenterve auferantur a quoquam causa illicite exquisita laedendi eos, ne quocumque modo quibuslibet rebus spreta dilectione molestentur. Haec enim licentia efficit et principes subiectis suspectos et subiectos in bonis principum cupidos. Quocirca ne et praemissa contemnantur et ut cupiditas radix omnium malorum auferatur, contestamur omnes praesentes et absentes vel etiam futuris temporibus consequentes coram deo et angelis eius, quod, si quisquam nostrae contestationis temerator exstiterit atque contemptor et quacumque argumentatione odiose eos molestari aut in aliquo fuerit conatus laedere, sit anathema in christianorum omnium coetu atque superno condemnetur iudicio, sit exprobabilis omnibus catholicis et abominabilis sanctis angelis in ministerio dei constitutis, sit hoc saeculo perditus et in futuro damnatus, qui tam rectae provisioni noluit praebere consensum.

DE REPROBATIONE PERSONARUM, QUAE PROHIBENTUR ADIPISCI REGNUM

III Inexpertis nobis moribus novam decet invenire medelam. Quapropter quoniam sunt inconsiderate quorundam mentes et se minime capientes, quos nec origo ornat nec virtus decorat, qui passim putant licenterque ad regalia maiestatis pervenire fastigia, huius rei causa nostra omnium cum invocatione divina praebetur sententia, ut, si quis talia meditatus fuerit, quem nec lectio omnium praeficit nec Gothicae gentis nobilitas ad hunc honoris apicem trahit, sit consortio catholicorum privatus et divino anathemate condemnatus.

DE HIS, QUI SIBI REGNI BLANDIUNTUR SPE REGE SUPERSTITE

IIII Ergo quia et religioni inimicum et hominibus constat esse perniciosum futura illicite cogitare et casus principum exquirere ac sibi in posterum providere, cum scriptum sit: Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae pater posuit in sua potestate, hoc decreto censemus, ut, quisquis inventus fuerit talia perquisisse et vivente principe in alium attendisse pro futura regni spe aut alios in se propter id attraxisse, a conventu catholicorum cum excommunicationis sententia expellatur.

DE HIS, QUI PRINCIPES MALEDICERE PRAESUMUNT

V Sed et hoc pro pestilentiosis hominum moribus salubri deliberatione censemus, ne quis in principem maledicta congerat, scriptum est enim a legislatore: Principem populi tui ne maledixeris. Quod, si quis fecerit, excommunicatione ecclesiastica plectatur. Nam si maledici regnum dei non possidebunt, quanto magis talis ab ecclesia necessario pellitur, qui divinae violator sententiae invenitur.

UT REGUM FIDELES A SUCCESSORIBUS REGNI RERUM IURE NON FRAUDENTUR PRO SERVITUTIS MERCEDE

VI Simili providentia pro fidelibus regum nostra datur sententia, ut, quisquis superstes principum exstiterit, iuste in rebus profligatis aut largitate principis acquisitis nullam debeat habere iacturam. Nam si licenter et iniuste fidelium perturbentur mentes, nemo optabit proprium ac fidele praebere obsequium, dum cuncta nutant in incertum et in futuro discriminis formidant causam, sed saluti et rebus eorum principalis pietas debeat praebere suffragia; exemplis enim ceteri provocantur ad fidem, cum fideles non fraudantur mercede.

QUOD IN CELEBRITATE CUNCTORUM CONCILIORUM SYNODUS TOLETANA TEMPORIBUS SISENANDI HABITA PRONUNTIATIONE VOCIS CLARAE OB CUSTODIAM SUI CUNCTIS DEBEAT INNOTESCI

VII Propter malorum mentium facilitatem et memoriae oblivionem hoc sacratissima statuit synodus, ut in omni concilio episcoporum Spaniae universalis concilii decretum, quod propter principum nostrorum est salutem constitutum, peractis omnibus in synodo publica voce debeat pronuntiari, quatenus saepe replicatum auribus vel assiduitate iniquorum mens territa corrigatur, quae ad praevaricandum et oblivione et facilitate perducitur.

DE INDULGENTIA PRINCIPUM NOXIIS RESERVATA

VIII In his omnibus, quae praemisimus, potestatem indulgentiae in culpis delinquentium principi reservamus, ut iuxta bonitatis et pietatis suae moderamen, ubi emundationem prospexerit mentium, veniam tribuat culparum.

DE FAVORE PRINCIPUM CONCILII ACCLAMATIONE CONCESSO

VIIII His vero omnibus finem et robur subscriptione nostra facientes gloriam et laudem omnipotenti domino, in quantum mortalium valitudo sinit, reddimus. Post haec gratias excellentissimo et glorioso principe nostro Chintilani regi peragimus, cuius ardor fidei et studium bonae intentionis et unanimitatis concordiam nobis tribuit et fiduciam caritatis. Donet ei dominus et de inimicis triumphum et de beatitudine gaudium, custodiat eum protectione assidua et muniat bonae voluntatis suae circumspectione tutissima, cuius regnum manet in saecula saeculorum. Amen.

Ego Eugenius Toletanae ecclesiae provinciae Carthaginensis metropolitanus episcopus his communibus decretis annuens subscripsi. Similiter et.alii episcopi subscripserunt numero XX.

Concilium Toletanum VI

ITEM CONCILII TOLETANI VI INCIPIUNT TITULI.

I De plenitudine fidei catholicae.

II De observatione laetaniarum.

III De custodia fidei Iudaeorum.

IIII De damnatione clericorum per pecuniam ecclesiasticos gradus assequentium.

V De stipendiis clericorum, ne a iure alienentur ecclesiarum.

VI De viris ac feminis sacris propositum transgredientibus sacrum.

VII De poenitentibus transgressoribus.

VIII Quod quibusdam poenitentibus pristina reddantur coniugia.

VIIII De professionibus et oboedientia libertorum ecclesiae.

X De progenie libertorum ecclesiae, ne eis vel pro nuntiatione ab ecclesia liceat evagare.

XI Ne sine accusatore legitimo quispiam condemnetur.

XII De confugientibus ad hostes.

XIII De honore primatum palatii.

XIIII De remuneratione collata fidelibus regum.

XV De incolumitate et adhibenda dilectione regiae prolis.

XVI De his, qui rege superstite aut sibi aut aliis ad futurum provident regnum et de personis, quae prohibentur ad regnum accedere.

XVII De custodia vitae principum et defensione praecedentium regum a sequentibus adhibenda.

XVIII De gratiarum actionibus in confirmatione concilii deo et principi datis.

Convenientibus nobis Spaniarum Galliaeque pontificibus cum orthodoxi et gloriosi Chintilani regis salutaribus hortamentis absque impedimento in praetorio Toletano in ecclesia sanctae Leocadiae martyris sedibus collocatis sub die VI Id. Ianuar. anno primo praedicti principis et triumphatoris Christi era DCLXXX, statuimus subter inserta capitula.

DE PLENITUDINE FIDEI CATHOLICAE

I Cum primum omnipotenti domino pro corona fratrum ita numerosae gratiae nobis fuissent peractae, nihil melius nihilque salubrius omnium insedit animo quam more synodi universalis post sollemnia perfunctae orationis, quod mente interius ruminabamus, lingua manaremus, et quod corde credebamus, ore ructaremus superna favente sententia, quae ait: Eructuavit cor meum verbum bonum, et iuxta prophetam verbum fecit dominus abbreviatum super terram. Quamobrem ex abundantia nostri cordis sit confessio vocis, ut fidem, quam omnium mens intrinsecus gestat in confessione, interpres lingua foras effundat. Itaque credimus et profitemur sacratissimam omnipotentissimam trinitatem patrem et filium et spiritum sanctum, unum deum solum, non solitarium, unius essentiae, virtutis, potestatis, maiestatis uniusque naturae, discretam inseparabiliter personis, indiscretam essentialiter substantia deitatis, creatricem omnium creaturarum, patrem ingenitum, increatum, fontem et originem totius divinitatis, filium a patre intemporaliter ante omnem creaturam sine initio genitum, non creaturam, nam nec pater umquam sine filio nec filius exstitit sine patre, sed tamen filius deus de patre deo, non pater deus de filio deo, pater filii, non deus de filio, ille autem filius patris et deus de patre, per omnia coaequalis patri, deus verus de deo vero, spiritum vero sanctum neque genitum neque creatum, sed de patre filioque procedentem utriusque esse spiritum, ac per hoc substantialiter unum sunt, qui et unus ab utroque procedit. In hac autem trinitate tanta est unitas substantiae, ut pluralitate careat et aequalitatem teneat nec minor in singulis quam in omnibus, nec maior in omnibus quam in singulis manet personis. Ex his igitur tribus divinitatis personis solum filium fatemur ad redemptionem humani generis propter culparum debita, quae per inoboedientiam a deo originaliter et nostro libero arbitrio contraxeramus resolvenda, a secreto patris ex arcano prodisse et hominem sine peccato de sancta semper virgine Maria assumpsisse, ut idem filius dei patris esset filius hominis, deus perfectus et homo perfectus, ut homo perfectus et deus esset unus Christus naturis in duabus, una persona, ne quaternitas trinitati accederet, si in Christo persona disterminata esset. Ergo a patre et spiritu sancto inseparabiliter persona, ab homine autem assumpto natura. Idem cum eodem homine unus exstat persona cum patre et spiritu sancto natura ac, sicut diximus, ex duabus naturis et una persona unus est dominus noster Iesus Christus, in forma divinitatis aequalis patri, in forma servi minor patre. Haec est enim vox eius in psalmo: De ventre matris meae deus meus es tu. Natus itaque a deo sine matre, natus a virgine sine patre, solus verbum caro factum est et habitavit in nobis. Et cum tota cooperata sit trinitas formationem suscepti hominis, quoniam inseparabilia sunt opera trinitatis, solus tamen accepit hominem in singularitate personae, non in unitate divinae naturae, id est id, quod est proprium filii non quod commune trinitati. Nam si unam nati hominis deique alteram confecisset personam, tota trinitas corpus assumpsisset, quoniam constat naturam trinitatis esse unam, non tamen personam. Hic igitur dominus Iesus Christus missus a patre suscipiens, quod non erat, nec amittens, quod erat, inviolabilis de suo, mortalis de nostro venit in hunc mundum peccatores salvos facere et credentes iustificare, faciensque mirabilia traditus est propter delicta nostra, mortuus est propter expiationem nostram, resurrexit propter iustificationem nostram, huius livore sanati, huius morte deo patri reconciliati, huius resurrectione sumus resuscitati. Quem etiam venturum in fine exspectamus saeculorum cum resurrectione omnium aequissimo suo iudicio redditurum iustis praemia, impiis poenas. Ecclesiam quoque catholicam credimus sine macula et ruga corpus eius esse regnumque habituram cum capite suo omnipotenti Christo Iesu, postquam hoc corruptibile induerit incorruptionem et mortale immortalitatem, ut sit deus omnia in omnibus. Hac fide corda purificantur, hac hereses exstirpantur, in hac omnis ecclesia collocata iam in regno caelesti et deinceps in saeculo praesenti gloriatur et non est in alia fide salus, nec enim nomen aliud sub caelo estdatum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri.

DE OBSERVATIONE LAETANIARUM

II Religiosissimi principis nostri devotionem et nostrorum consacerdotum primo anno regni sui constitutionem cum magna reverentia et veneratione suscipientes, quam iam constat in omni regno suo annua vice celebrari, quam placuit etiam nostra assertione firmari. Proinde universalis auctoritate censemus concilii, ut hi dies laetaniarum, qui in synodo praemissa sunt instituti, eodem in tempore, quo iussi sunt excoli, annure cursu omni observatione habeantur celeberrimi, ut pro illis, quibus nunc usque simul implicati sumus delictis, sit nostra expiatio ante oculos dei omnipotentis.

DE CUSTODIA FIDEI IUDAEORUM

III Inflexibilis Iudaeorum perfidia deflexa tandem videtur pietate et potentia superna. Hinc enim liquet, quod inspiramine summi dei excellentissimus et christianissimus princeps ardore fidei inflammatus cum regni sui sacerdotibus praevaricationes et superstitiones eorum eradicare elegit funditus, nec sinit degere in regno suo eum, qui non est catholicus, ob cuius fervorem fidei gratias omnipotenti domino caelorum agimus, eo quod ei tam illustrem creaverit animam et sua repleverit sapientia. Ipse quoque donet ei et in praesenti saeculo longaevam vitam et in futuro gloriam aeternam. Illud autem provida nobis cura et valde est decernendum vigilanti sollertia, ne eius fidei calor et noster labor quandoque in posteris tepefactus liquescat. Quocirca consonam cum eo corde et ore promulgamus deo placituram sententiam, simul etiam cum suorum optimatum illustriumque virorum consensu ex deliberatione sancimus, quisquis succedentium temporum regni sortitus fuerit apicem, non ante conscendat regiam sedem, quam inter reliqua condicionum sacramenta pollicitus fuerit hanc se catholicam non permissurum eos violare fidem, sed et nullatenus eorum perfidiae favens vel quolibet neglectu aut cupiditate illectus tendentibus ad praecipitia infidelitatis aditum praebeat praevaricationis, sed quod magno pro nostro est tempore conquisitum, debeat illibatum perseverare in futurum. Nam incassum bonum agitur, si non in eius perseverantiam providetur. Ergo postquam ordine praemisso ad gubernacula accesserit regni, si ipse temerator exstiterit huius promissi, sit anathema maranatha in conspectu sempiterni dei et pabulum efficiatur ignis aeterni, simulque cum eo damnatione perculsi quicumque sacerdotum vel quilibet christianorum eius implicati fuerint errori. Nos enim ita praesentia decernimus, ut praeterita, quae in universali synodo de Iudaeis conscripta sunt, confirmemus, quoniam ea, quae necessaria pro eorum salvatione scribi potuerunt, in eisdem esse cautum scimus. Quapropter, quae tunc decreta sunt, valitura esse censemus.

DE DAMNATIONE CLERICORUM PER PECUNIAM ECCLESIASTICOS GRADUS ASSEQUENTIUM

IIII Saepe pullulantia pravitatis germina licet saepissima patrum iusta noverimus severitate damnata, tamen quia crebris conspiciuntur denuo vigere radicibus, iustitiae acriori vigore radicitus amputare sancimus. Proinde quicumque Simonis imitator simoniacae quoque heresis exstiterit sectator, ut ecclesiasticorum ordinum gradus non dignitate morum obtineat, sed munerum impensione conquirat et per oblata munera capiat, quibus hanc nec rationis ordo, nec dignitas morum ulla commendat, talis invenitur sacrorum ordinum apices penitus adipisci nullo modo permittatur, sed et si adeptus fuerit, communione privatus cum ordinatoribus suis propriorum bonorum amissione damnetur.

DE STIPENDIIS CLERICORUM, NE A IURE ALIENETUR

V Saepe fit, ut proprietati originis obsistat longinquitas temporis. Quapropter providentes decernimus, ut quis clericorum stipendium de rebus ecclesiae cuiuscumque episcopi percipit largitate, sub precariae nomine debeat professionem scribere per retemptationem diuturnam iudicium afferat ecclesiae et, quaecumque in usu perceperit, debeat utiliter laborare, ut nec res divini iuris videantur aliqua occasione neglegi et subsidium ab ecclesia, cui deserviunt, percipere possint clerici. Quod si quis eorum contempserit facere, ipse se stipendio suo videbitur privari.

DE VIRIS AC FEMINIS SACRIS PROPOSITUM TRANSGREDIENTIBUS SACRUM

VI Proclivis cursus est ad voluptatem et imitatrix natura vitiorum. Quamobrem quisquis virorum vel mulierum habitum semel induerint vel induerunt spontanee religiosum aut si vir deditus ecclesiae vel femina fuerit aut fuit delegata puellarum monasterio, in utroque sexu praevaricator ad propositum invitus reverti cogatur, ut vir detondeatur et puella monasterio regrediatur. Si autem quolibet patrocinio desertores permanere voluerint, sacerdotali sententia ita a christianorum coetu habeantur extorres, ut nec locus eis ullus sit communis. Viduae quoque, sicut universalis iam dudum statuit synodus, professionem vel habitus sui desertrices superiori sententia condemnentur.

DE POENITENTIBUS TRANSGRESSORIBUS

VII Quamvis priora numquam siluerint de tanto facinore concilia, ratio tamen poscit, ut ea, quae frequenti praevaricatione iterantur, frequenti sententia condemnentur. Et ideo, quoniam tanta exstitit perversitas hominum, ut hi, quos sub religioso habitu poenitentiae professio pro peccatorum venia ad manum sacerdotis deducit vel adduxit, iterum rediviva malicia ad vitae pristinae sordes revocet. Huius rei causae sancta synodus decernit, ut, si quis ingenuorum utriusque sexus, si sub nomine poenitentis in habitu religioso sunt conversati, post haec autem comam nutrientes vel vestimenta saecularia sumentes ad id, quod reliquerant, redierunt aut redierint, ab episcopo civitatis, in cuius territorio sunt conversi, compraehensi rursus legibus poenitentiae in monasteriis subdantur inviti. Quod si facere propter aliquam potestatis vigorem non poterit, tunc, sicut priscorum canonum statuerunt decreta, quousque ad dimissum ordinem revertantur, excommunicati et anathemate condemnati habeantur. Similiter et hi, qui post excommunicationem vel interdictum cum ipsis communicaverint. Sacerdos autem, ad quem pertinere noscuntur, si eos quolibet munere vel favore aut neglegentia admonere noluerit, ut aut revertentes suscipiat aut contemnentes de ecclesia reiciat, simili sententia plectatur, quousque emendationis eorum vel damnationis ab eo sententia promulgetur.

QUOD QUIBUSDAM POENITENTIBUS PRISTINA REDDANTUR CONIUGIA

VIII Antiqui et sanctissimi est patris sententia papae Leonis, ut is, qui in aetatis adolescentia positus, dum mortis formidat casum, pervenerit ad poenitentiae remedium, si coniugatus forte fuerit incontinens, ne postea adulterii incurrat lapsum, redeat ad pristinum coniugium, quousque possit adipisci temporis maturitate continentiae statum. Quod nos sicut de viris ita et de feminis aequo modo censemus non quidem hoc generaliter et canonice praeceptum, sed constat a nobis pro humana fragilitate indultum ea dumtaxat ratione, ut, si is, qui poenitentiae non est legibus deditus, antea ab hac vita discesserit quam ex consensu ad continentiam eorum, unde fuerit regressus, subprestiti non liceat denuo ad uxores transire amplexus. Si autem illius vita exstiterit superstes, qui non accepit benedictionem poenitentis nubat, si se continere non potest et alterius consortio fruatur uxoris, quod de utroque sexu pari modo a nobis manifestatum est decrevisse ita videlicet, ut in his omnibus sacerdotis ordinatio exspectetur, ut, iuxta quod aetatem aptam prospexerit continentiae, absolutionis vel districtionis tribuat legem.

DE PROFESSIONIBUS ET OBOEDIENTIA LIBERTORUM ECCLESIAE

VIIII Longinquitate saepe fit temporis, ut non pateat condicio originis, unde iam decretum est in anteriori universalis concilii canone, ut professionem suam liberti ecclesiae debeant facere, qua profiteantur se et de familiis esse ecclesiae obsequium numquam relicturos. Unde his quoque nos adicimus, ut, quoties cursum vitae sacerdos impleverit et de hac vita migraverit, mox cum successor eius advenerit, omnes liberti ecclesiae vel ab eis progeniti cartulas suas in conspectu omnium debeant ipsi, qui substituitur, pontifici publicare et professione in conspectu ecclesiae renovare, quatenus status sui vigorem et illi obtineant et oboedientia eorum ecclesia non careat. Si autem aut scripturas libertatis suae intra annum ordinationis novi pontificis manifestare contempserint aut professiones renovare noluerint, vacuae et inanes cartulae ipsae remaneant, et illi origini suae redditi sint perpetuo servi.

DE PROGENIE LIBERTORUM ECCLESIAE, NE EIS VEL AB ECCLESIA LICEAT EVAGARE

X Etenim decet, ut, quorum parentes titulum libertatis de familiis ecclesiae perceperunt, intra ecclesiam, cui obsequium debent, causa eruditionis enutriantur. Contemptus quippe est patronorum, si ipsis neglectis aliis ad educandum detur progenies manumissorum. Itaque censemus, ut sine sui status praeiudicio ad episcopos habeantur in doctrinae obsequio, quatenus et illi debitum reddant famulatum et nullum patiantur suae ingenuitatis detrimentum. Eos vero, qui aliter, quam sententia nostra decrevit, agere temptaverint, invitos iubemus ab episcopis ad hoc ipsum reduci. Quod si forte parentes eorum eos pontificibus suis dare contempserint et alios sibi patronos adoptaverint, ingratorum feriantur lege libertorum.

NE SINE ACCUSATORE LEGITIMO QUISPIAM CONDEMNETUR

XI Dignum est, ut vita innocentis nulla maculetur pernicie accusatoris. Ideo quisquis a quolibet criminatur, non ante accusatus supplicio detur, quam accusator praesentetur atque legum et canonum sententia exquiratur. Quod, si indigna ad accusandum persona invenitur, ad eius accusationem non iudicetur.

DE CONFUGIENTIBUS AD HOSTES

XII Pravarum audacia mentium saepe malicia cogitationum aut causa culparum refugium appetit hostium. Unde quisquis patrator causarum exstiterit talium, virtutem potens defendere adversariorum et patriae vel genti suae detrimenta intulerit rerum, in potestatem regis ac gentis reductus, excommunicatus et retrusus longinquioris poenitentiae legibus subdatur. Quod si ipse mali sui prius reminiscens ad ecclesiam fecerit confugium, intercessu sacerdotum et reverentia loci regia in eis pietas reservetur comitante iustitia.

DE HONORE PRIMATUM PALATII

XIII Qui primatum dignitatis atque reverentiae vel gratiae ob meritum in palatio honorabiles habentur, his a iunioribus modestus honor per omnia deferatur, qui etiam minores a senioribus et dilectionis amplectantur affectu et utilitatis imbuantur exemplo.

DE REMUNERATIONE COLLATA FIDELIBUS REGUM

XIIII Praemium fraudare fidelibus non solum inhumanum, sed etiam exsistit iniustum. Ideoque cum fidei meritum tam in rebus divinis quam in humanis non habeatur ingratum, dignum videtur, ut sacerdotali sententia consulamus fidelibus regis. Proinde ut anno primo serenissimi principis nostri decrevit concilium sanctum omnes fideles, qui obsequio et sincero servitio voluntatibus vel iussis paruerint principis totaque intentione salutis eius custodiam vel vigilantiam habuerunt, a regni successoribus nec a dignitate nec a rebus pristinis causa repellantur iniusta, sed et nunc ita pro uniuscuiusque utilitate principis moderentur discretione, sicut eos prospexerit necessarios esse patriae. Et sic illis impertiatur benignitas, ut in ceteris magnae monstretur gratiae potestas, quatenus ita omnia in rebus iuste conquisita lucrentur, ut posteris relinquendi, vel quibus voluntas eorum decreverit conferendi spontaneo fruantur arbitrio. Ceterum si infidelis quisquam in capite regio aut inutilis in rebus commissis praesenti piissimo domino nostro Chintilano regi exstiterit, in clementia eius maneat potestatis suo nutu constituenda huiusmodi moderatio. Nefas est enim in dubium deducere eius potestatem, cui omnium gubernatio superno constat delegata iudicio. Quod si post eius discessum quispiam repertus fuerit eius vitae fuisse infidelis, quicquid largitate ipsius in rebus habuit conquisitis, careat confiscandum et fidelibus largiendum.

DE COLLATIS REBUS ECCLESIIS, UT IN EORUM IURE PERDURENT

XV Quia his, qui principibus digne deserviunt atque deferentibus fidele illis obsequium constat nos optimum ministrasse suffragium, dum iuste a principibus acquisita in eorum iure persistere sancimus indivulsa, aequum est maxime, ut rebus ecclesiarum dei adhibeatur a nobis providentia opportuna, adeo ut quaecumque res ecclesiis dei a principibus iuste concessae sunt vel fuerint vel cuiuscumque alterius personae quolibet titulo illis non iniuste collatae sunt vel exstiterint, ita in eorum iure persistere firma stabilitate iubemus, ut evelli quocumque casu vel tempore nullatenus possint. Opportunum enim est, ut, sicut fidelia hominum servitia non exsistere censuimus ingrata, ita ecclesiis collata, quae proprie sunt pauperum alimenta, eorum in iure pro mercede offerentium maneant inconvulsa.

DE INCOLUMITATE ADHIBENDA PRO DILECTIONE REGIAE PROLIS

XVI Sicut insolentia malorum regum odiosa et exsecrabilis semper exsistit subiectis, ita bonorum provida utilitas amabilis efficitur populis. Quocirca quis ferat aut quis talem errantem christianum videat, qui regiam sobolem aut posteritatem conetur exspoliari rebus aut privare dignitatibus? Quod, ne fiat, cum generalis promatur de principis filiis sententia de praesentis excellentissimi Chintilani regis posteritate, dantur aperta a nobis decreta, ut ea, quae synodus praeterito anno in hac ecclesia habita constituit circa omnem posteritatem eius universitas regni sui conservet, hoc est, ut praebeatur filiis eius dilectio benigna et firma et tribuantur, ubi loci oportunitas exhibuerit defensionis adminicula iusta, ne de rebus iuste profligatis aut parentum dignitate procuratis vel largitate principum aut alicuius impensis aut etiam proprietate debitis fraudentur qualibet insidia calliditatis neque a quoquam laedendi eos praebeatur argumenta machinationis, quia dignum est, ut, cuius regimine habemus securitatem, eius posteritati decreto concilii impertiamus quietem. Denique tanta erga nos nostri principis exstant beneficia, ut longum sit singillatim ea promere lingua. Ipse enim auctore deo nobis pacem, ipse quasi captivam reduxit captivitatem, ipsius ope quieti, ipsius sumus largitione ditati, ipse medicamine bonitatis suae et reis pepercit et rectos sublimavit, cui, si dignis voluerimus respondere beneficiis, non tantis exstamus copiis virtutis, quibus tantae voto sufficiamus voluntatis.

DE HIS, QUI REGE SUPERSTITE AUT SIBI AUT ALIIS AD FUTURUM PROVIDENT REGNUM ET DE PERSONIS, QUAE PROHIBENTUR AD REGNUM ACCEDERE

XVII Quoniam in concilio anteriori, quod anno primo gloriosi principis nostri habitum est, de huiusmodi re fuerit promulgata sententia, tamen placet iterare, quod convenit custodiri. Itaque regis vita constante nullus sibi aliquo opere vel deliberatione cuiuscumque dignitatis laicus seu gradu episcopi aut presbyteri aut diaconi consecratus ceterisque clericatus officiis deditus futurum regem provideat contra viventis regis utilitatem et procul dubio voluntatem, nullo blandimento vel suasione pro eadem spe aut alios in se trahat aut ipse in alium acquiescat. Iniquum enim et valde exsecrabile christianis debet haberi futuri temporis illicitis prospicere et vitae suae ignarus ventura disponere. Quod si quisque iam talia iniqua deliberatione cum quocumque est meditatus, hoc sibi noverit esse sacerdotali moderatione concessum, si veniabiliter poscit, ut hoc sine mora praesentis principis auribus studeat publicare. Si autem retineat et deliberationis suae machinamenta noluerit dicere, pessimo plectatur anathemate. Rege vero defuncto nullus tyrannica praesumptione regnum assumat, nullus sub religionis habitu detonsus aut turpiter decalvatus aut servilem originem trahens vel extraneae gentis homo, non sine genere et moribus dignus provehatur ad apicem regni. Temerator autem huius praeceptionis sanctissime perpetuo anathemate damnatur.

DE CUSTODIA VITAE PRINCIPUM ET DEFENSIONE PRAECEDENTIUM REGUM A SEQUENTIBUS ADHIBENDA

XVIII Iam quidem in antecedenti universali synodo saluti nostrorum principum constat esse consultum, sed libet iterare bene sancita et digna auctoritate munire salubriter ordinata. Ideoque testamur coram deo et omni ordine angelorum, coram prophetarum atque apostolorum vel omni martyrum choro, coram omni ecclesia catholica et christianorum coetu, ut nemo intendat interitum regis, nemo vitam principis tractet, nemo eum regni gubernaculis privet, nemo tyrannica praesumptione apicem regni sibi usurpet, nemo quolibet machinamento in eius adversitate sibi coniuratorum manum associet. Quod si quippiam horum quisquam nostrorum temerari praesumptor exstiterit, anathemate divino perculsus absque ullo remedii loco habeatur condemnatus aeterno iudicio; is autem qui eius sedem fuerit assecutus, si vult tanto expiari piaculo quasi proprii patris eius ulciscatur interitum, in cuius defensionis auxilio universi regni Gothorum consentiat fortitudo. Si autem desidii causa et minori zelo tam funestum noluerint vindicare scelus, sint omnes ex nostra sententia opprobrium ceteris gentibus.

DE GRATIARUM ACTIONIBUS IN CONFIRMATIONE CONCILII DEO ET PRINCIPI DATIS

XVIIII His omnibus rite dispositis et diuturna collatione deliberatis, benedictionem, gloriam et honorem invisibili omnium auctori rependimus lumini patri et in conservandis eius imploramus opem suffragii, ut constitutionibus nostris robur tribuat seu virtutem fragilitatemque humanam huic dispositioni reddat, id est, salubrem efficacem, ut non iudicet praevaricatricem. Nos igitur omnia suprascripta omni auctoritate priscorum canonum subscriptione nostra firmamus et gratias agimus christianissimo et gloriosissimo Chintilano principi nostro, cuius studio advocati et instantia sumus collecti, cuius voluntas probata ordinatio exstitit religiosa. Donet ei dominus optimo principi diuturnum in saeculo praesenti triumphum et in parte iustorum perpetuum regnum felicibusque annis. Felix ipse in longa felicitate fruatur et divinae dexterae protectione ubique muniatur.

Ego Selua etsi indignus ecclesiae Narbonensis episcopus in his constitutionibus a nobis editis subscripsi. Similiter et alii episcopi subscripserunt numero XXXVII.

Concilium Toletanum VII

IN NOMINE DOMINI DEI ET SALVATORIS NOSTRI IESU CHRISTI Incipit synodale decretum in Toletana urbe XXX episcoporum concilio gestum anno V clementissimi domni nostri Chindasvindi regis die XV Kal. Novembr. era DCLXXXIIII.

I De refugis atque perfidis clericis sive laicis.

II De languoris eventu ministrantium clericorum.

III De exsequiis morientis episcopi.

IIII De exactione ecclesiarum Galliciae provinciae.

V De reclusis honestis sive vagis.

VI De convicinis episcopis in urbe regia commorandis.

DE REFUGIS ATQUE PERFIDIS CLERICIS SIVE LAICIS

I Cum in sanctae nomine trinitatis pro quibusdam disciplinis ecclesiasticis tam nostra devotione quam studio serenissimi et amatoris Christi Chindasvindi regis nostri apud Toletanam urbem conventus adesset, competenter visum est mutua collatione decernere, quod sollicite conservandum et praesentibus et futuris commodis nimium, ut confidimus, prodesse constabit magis, quae semper est magnopere providendum, quicquid vel ecclesiasticis moribus vel utilitati publicae, qua quieti non vivimus, opportunum esse perpenditur. Nam licet et ante constitutiones canonum exstent, quae ad omnem possint correptionem sufficere, si quis eas dignetur libenter attendere, tamen tanto luminis claritas amplius emicat, quanto fuerit studiosius saepissime contractate, non parum proficit ad emendationem multorum, si ea, quae constituta sunt, per fraternam collationem ad memoriam reducentur, si illa etiam adiciantur, quae aut deesse videntur aut omnino constituenda competenter existimantur. Quis enim nesciat, quanta sint hactenus per tyrannos et refugas transferendo se in externas partes illicite perpetrata et quam nefanda eorum superbia iugiter frequentata, quae et patriae diminutionem afferrent et exercitui Gothorum indesinentem laborem imponerent? Quod si quidem laicorum insania fuisset factum tolerandum nobis forsitan aliquoties videretur, illud tamen est vehementius stupendum, quia, quod peius est, tanti et religionis propositi in hac interdum praesumptione praecipites efferuntur, ut non ad levem confessionem nostram pertineat, si res ullatenus inulta remaneat, quam et mundana a lege et ecclesiastica convenit instanter disciplina corrigere. Ideoque placuit nunc concordi sententia definire, ut, quisquis in ordine clericatus a maximo gradu usque ad minimum constitutus in alienae gentis regionem se quacumque occasione transduxerit, ut exinde superbiendo vel reditum suum vel quolibet aliud videatur expetere sive etiam, quod gentem Gothorum vel patriam aut regem specialiter sub hac occasione possit nocere vel fieri disposuerit vel aliquatenus fecerit, sed et quicumque talibus conscius repperitur eisque vel consilium vel opem administrare cognoscitur, qualiter aut ad gentem alienam fugam appeterent aut in malis, quae coeperant, perdurarent seu quamcumque laesionem genti Gothorum vel patriae aut principi post fugam inferrent, atque in eadem pravitate perseverarent. Quisquis hoc fecisse dinoscitur, iste ita indubitanter omni honoris sui gradu privetur, ut locum eius, in quo ministraverat, alter continuo perpetim regendum accipiat; ipse vero transgressor sub poenitentia constitutus, si reminiscens mali, quod fecerat, usque in diem mortis suae, si rectissime poenituerit, in solo tantum fine communio ei praesentanda est, ita ut, antequam tempus finis eius adveniat, si quispiam sacerdotum etiam ordinante principe ei communicare consenserit, particeps criminis illius effectus, anathema fiat in perpetuum ac simili cum eo, cui communicaverit, sententia condemnetur, quoniam potestati principis nullus sacerdotum in hoc praebere debet assensum, unde vel periurium videatur incurrere, vel, quod absit, si quicumque catholicae fidei praevaricator princeps surrexerit, sacerdos nullatenus vel favore principis vel terrore a rectae credulitatis lumine ad tenebras cogatur reverti. Sic enim nec super annexa capitula vel imperiis principum vel terroribus oportebit umquam evacuari, quia novimus omnes pene Spaniae sacerdotes omnesque seniores vel iudices ac ceteros homines officii palatini iurasse atque ita nunc legibus decretum fuisse, ut nullus refuga vel perfidus, qui contra gentem Gothorum vel patriam seu regem agere aut in alterius gentis societatem se transducere repperitur, integritate rerum suarum nullatenus reformetur, nisi forsitan princeps humanitatis aliquid personis talibus impertiri voluerit, cui tamen non amplius quam vicesimam partem rerum ei, qui perfidus exstitit, de rebus, unde rex elegerit, tribuendi potestatem habebit. Sed quia plerosque clericos inconstantis levitatis interdum pravitas ita elevat, ut praetermissa sui ordinis gravitate ac polliciti sacramenti immemores constante principe, cui fidem servare promiserant, in alterius erectionem temeraria levitate consentiant, abrogari decet hanc omnino licentiam et a nostro corsortio penitus exstirpari, ita ut, si quicumque laicorum quando quidem intra fines patriae Gothorum superbiens regni apicem sumere fortasse temptaverit eique clericorum quilibet adiutorium vel favorem praestiterit atque hunc, qui superbire videtur, ad eandem regni ambitionem praevalente delicto pervenire contigerit, ex eo quidem die vel tempore eundem episcopum vel cuiuslibet ordinis clericorum excommunicatum manere perpetim oportebit, quo tali se scelere implicavit, tamen si propter improbitatem principis, cui inique consensit, non potuerit instantia sacerdotum a communione suspendi, saltem si superstitem eum post eiusdem regis obitum tempus invenerit, superiori anathematis correptioni subiaceat, et quicumque illi praeter in ultima vitae suae fine sic tamen eum legitime poenitere probaverit, communionis gratiam consenserit impendendam. Nobis interim ratio persuasit synodali super hoc constitutione decernere, ut quicumque etiam laicorum in praedictis capitulis, hoc est in adversitatem gentis aut patriae vel regiae potestatis, in externas partes se conferendo vel talibus opem praebendo noxius fuerit ultra repertus, non solum, ut dictum est, omni rerum suarum proprietate privetur, sed et perpetua excommunicatione damnatus numquam illi praeter in ultimo mortis suae tempore communio tribuatur, excepto si communionis eius remedium vel eorum, de quibus supra taxavimus, imploratione sacerdotum apud principem fuerit impetratum. Nam si in derogationem aut contumeliam principis repperiatur aliquis nequiter loqui aut in necem regis seu direptionem intendere vel consensum praebere, nos quidem huiuscemodi excommunicatione dignum censemus, utrum tamen sit illi quandoque communicandum pietati principis decernendum reliquimus, cuius procul dubio potestatis est subiectorum culpas misericordiae iudiciique sententia temperare. Contestamur autem clementissimos principes et per ineffabile divini nominis sacramentum obtestantes unanimiter obsecramus, ne quandocumque absque iusta, ubi necesse fuerit, imploratione sacerdotali excommunicationis huius sententiam a perfidis clericis vel laicis ad externas partes se transferentibus vel consensum praebentibus quacumque temeritate suspendant. Nam hoc magis utilitatibus videtur ferre consultum, si constitutionis nostrae forma servetur. Exsecrandum anathema fiat et velut praevaricator catholicae fidei semper ad dominum reus exsistat quicumque regum deinceps canonis huius censuram in quocumque crediderit vel permiserit violandum.

DE LANGUORIS EVENTU MINISTRANTIUM CLERICORUM

II Nihil contra ordinis statutum temeritatis ausu praesumatur neque illa, quae summa veneratione censentur, vel minimo praesumptionis tantum solvantur, cum ad hoc ad tantum fieri iussa sunt, ne interrupta noscantur, ne languoris proventu robore salutis natura privetur. Non ergo solum fragilitati consulitur humanae, sed etiam sacris mysteriorum dei providetur sollicitudinem. Censuimus igitur convenire, ut, cum a sacerdotibus missarum tempore sancta mysteria consecrantur, si aegritudinis accidat cuilibet eventus, quo coeptum nequeat consecrationis explere mysterium, sit liberum episcopo vel presbytero alteri consecrationem exsequi officii coepti. Non enim aliud ad supplementum initiatis mysteriis competit, quam aut incipientis aut subsequentis completa benedictione sacerdotis, quia nec perfecta videri possunt, nisi perfectionis ordine compleantur. Cum enim simus omnes unum in Christo, nihil contrarium diversitas format, ubi efficaciam prosperitatis unitas fidei repraesentat. Quod etiam consultum cuncti ordinis clerici individuum esse sibi non ambigant, sed, ut praemissum est, praecedentibus libenter alii pro complemento succedant. Nec tamen, quod natura languoris causa consulitur, in praesumptionis perniciem convertatur, nullus post cibum potumve quamlibet minimum sumptum missas facere, nullas absque patenti proventu molestiae minister vel sacerdos, cum coeperit imperfecta officia, praesumat omnino relinquere. Si quis haec temerare praesumpserit, excommunicationis sententiam sustinebit.

DE EXSEQUIIS MORIENTIS EPISCOPI

III Ea, quae competunt honestati, contigit saepe quorundam desidia non impleri. Proinde quia notum, quae dignitas in exsequiis morientis episcopi ex canonibus conservetur traditione moris antiqui, hoc tantum adicimus, ut, si quis sacerdotum secundum statuta Valentini concilii ad humanda decedentis episcopi membra venire commonitus pigra voluntate distulerit, appellantibus clericis obitus episcopi apud synodum sive apud metropolitanum episcopum tempore anni unius nec faciendi missam nec communicandi habeat omnino licentiam. Presbyteri autem sive ceteri clerici, quibus maior honoris locus apud eandem ecclesiam fuerit, cuius sacerdos obierit, si omni sollicitudine pro exsequiis aut iam mortui aut continuo antistitis morituri ad commonendum tardi inveniantur, aut per quamcumque molestiam animi id neglegere comprobentur, totius anni spatio ad poenitentiam in monasteriis deputentur.

DE EXACTIONE ECCLESIARUM GALLICIAE PROVINCIAE

IIII Inter cetera denique, quae communi consensu nos conferre competenter oportuit, querimonias etiam parrochialium presbyterorum Galliciae provinciae solertissime discernere decuit, quas contra pontificum suorum rapacitates necessitas, ut comperimus, tandem compulit in publicum examen deferri. Hi enim pontifices, ut evidens inquisitio patefecit, indiscreto moderamine parrochitanas ecclesias praegravantes, dum in exactionibus superfluis frequenter exsistunt, pene usque ad exinanitionem extremae virtutis quasdam basilicas perduxisse probantur. Ne ergo fiat de cetero, quod constat hactenus inordinate praesumptum, non amplius quam duos solidos unusquisque episcoporum private provinciae per singulas dioceses vel basilicas iuxta synodum Bracarensis annua illatione sibi exspectet inferri, monasteriorum tamen basilicis ab hac solutionis expensione seiunctis. Cum vero episcopus diocesem visitat, nulli prae multitudine onerosus exsistat nec umquam quinquagenarium numerum evectionis excedat, aut amplius quam una die per unamquamque basilicam remorandi licentiam habeat. Quicumque vero pontificum eorundem aliter, quam decernimus, agendum praesumpserit, correptioni procul dubio canonum subiacebit, tamquam constitutionum synodalium transgressor et priscorum patrum edicti corruptor.

DE RECLUSIS HONESTIS SIVE VAGIS

V Quosdam paternarum incognitos vel oblitos traditionum in tantam conspicimus corruisse desidiam, ut eorum exsecrando usu pene obolita patescant, quae exstiterunt legitime constituta. Dum enim indocti docere appetunt, quid aliud quam, quia ignorantiae errore vexentur, ostendunt? Et quia gressu praepostero innitentes praesumptionem doctrinae discendi studiis anteponunt, patet, quod non summae humilitatis gratiam petunt, sed actioni depravationis inserviunt. Ex hoc igitur iustae severitatis talia decernentes opportuno amputare iudicio iubemus eos, quos in cellulis propriis reclusa sanctae vitae ambitio tenet, at quosque eiusdem sancti propositi et merita iuvant et probitas ornat, quia hos dei auxilio et nostro favore tutos constat exsistere. Illos vero, quos in tali proposito ignavia impulit, non prudentiae cognitio deputavit, quosque nulla vitae dignitas ornat, sed, quod est deterius, et ignorantia foedat et morum exsecratio turpat, decernimus ab his abici cellulis atque locis, in quibus aut feruntur vagi aut tenentur inclusi, atque ab episcopis sive rectoribus monasteriorum, ex quorum congregatione fuerunt vel in quorum vicinitate consistunt, in monasteriis omnimodo deputentur, ut illic sancti ordinis meditantes doctrinam primum possint discere, quae sunt a patribus instituta, ut postea valeant docere, quae sunt sancta meditatione percepta, atque tunc demum, si doctrinae et sancti operis fructu exstiterint fecundati ad summam virtutis properent exercitio sanctae intentionis imbuti. Deinceps autem quicumque ad hoc sanctum propositum venire disposuerint, non aliter illis iter dabitur assequi neque hoc antea potuerunt adipisci, nisi prius in monasteriis instituti et secundum sanctas monasteriorum regulas plenius eruditi et dignitatem honestae vitae et notitiam potuerint sanctae promereri doctrinae. Illos autem, quos tantum extrema vesania occuparit, ut incertis locis vagi ac morum depravationibus inhonesti ullam prorsus nec stabilitatem sedis nec honestatem mentis habere exstiterint cogniti, quicumque ex sacerdotibus vel ministris vagantes reppererint, aut si fuerint prope cenobiorum patribus corrigendos assignent aut, si difficile est, pro sola honestate vigoris suae potestati erudiendos inclinent.

DE CONVICINIS EPISCOPIS IN URBE REGIA COMMORANDIS

VI Id etiam placuit, ut pro reverentia principis ac regiae sedis honore vel metropolitani civitatis ipsius consolatione convicini Toletanae urbis episcopi, qui eiusdem pontificis admonitionem acceperint, singulis per annum mensibus in eadem urbe debeant commorari, messivis tamen ac vindemialibus feriis relaxatis.

Nos autem immortali deo et glorioso Chindasvindo principi, ob cuius votum in hanc urbem sancta devotione convenimus, gratias unanimiter efferentes optabili annixu deposcimus, ut sanctae ecclesiae catholicae fidei semper ac pacis cumuletur effectus et memoratorum principi cum prosperitate praesentis regni futuri etiam largiantur praemia gaudii ipso praestante, qui in trinitate unus deus vivit et gloriatur in saecula saeculorum. Amen.

Horontius in Christi nomine sanctae Hemeritensis ecclesiae metropolitanus episcopus haec statuta definiens subscripsi. Similiter et alii episcopi subscripserunt, numero XXXVIII.

Concilium Toletanum VIII

IN NOMINE DOMINI INCIPIUNT GESTA SYNODALIA LII PONTIFICUM IN URBE REGIA CELEBRATA DIE XVII KAL. IANUAR. ERA DCLXLI ANNO INCARNATIONIS DOMINICAE DCCLIII. CICLI DECENNOVALIS XI

Anno quinto orthodoxi atque gloriosi et vera clementiae dignitate praecipui Reccesvinti regis, cum nos omnes divinae ordinatio voluntatis eiusdem principis serenissimo iussu in basilicam sanctorum apostolorum ad sacrum synodi coegisset aggregari conventum, dies tandem laetitiae appetitu diutissime praeoptatus et gratus adfuit et iucundus tanto nostri pectoris avidiori voto susceptus, quanto ad remedium salutis exstiterat anhelantium praecordiis exquisitus. Cumque ex more unusquisque nostri ordinis sedes debitas occupasset et eventum rei tranquillae intentionis exspectatio sustineret, adest serenissimus princeps pia religione plenissimus et summo laudum titulo gloriosus, qui se nostro coetui reddens acclinis, ut hunc omnipotenti domino precibus commendaremus adstans dulcifluis nos cohortatus est verbis grates deferens deo virtutum, quod suae iussionis implentes decretum in unum fuissemus adunati concilium. Sed cum tam humilem cognovissemus eius animae voluntatem et tam sublimis gloriae celsitudinem sublimius videremus acclinem, tanta sumus in dei gloriam exultationis succensi, ut grates illi debitas et honorem et laeti redderemus et cernui. Sed quantum extulerat principem humilitatis ordo, sublimis tanto ad exercitia summae virtutis instruebant exempla sacratissimi principis formam nostrae religionis. Tum relatis deo laudibus de unitatis alternae proventu, magna nos cum tranquillitatis gratia allocutus est dicens:

Et summus auctor rerum me divae memoriae domni et genitoris mei temporibus in regni sede subvexit atque ipsius gloriae participem fecit, nunc tamen, cum ipse requiem aeternarum adeptus est mansionum, ea, quae in me totius regiminis transfusa iura reliquit, ex toto divina mihi potentia subiugavit, unde, quia regendorum membrorum causa salus est capitis et felicitas populorum nonnisi mansuetudo est principum, votive decrevi vobis coram positis et votorum meorum deliberationes sanctione patula reserare et studiorum apta sincera exhibitione deferre. At vero quia anhelum pectus se in promissorum completa diffundit, ne pigredine fessum retardationis oneribus se submittat, longam prosecutionem compendia brevitatis adstrinxit et, quod productionibus loquelarum in contione diffundere potui, totum in tomi huius complicamento prorsus almae vestrae sanctitudini offerre decrevi id magno precatu deliberationis exhortans, ut, quaecumque illic tenentur adscripta, valido attendatis intuitu, sagaci perscrutemini studio et, quicumque exstiterint placita deo, vestri oris ad nos sacro referantur oraculo.

Accepto dein oblato nobis tomo, agentes domino gratias acclamavimus:

Gloria in excelsis deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis.

Post huius exultationis beatae gaudium et caelestis gloriae hymnum eidem sacro principi benediximus reseratoque tomo haec inibi contexta reperimus:

IN NOMINE DOMINI FLAVIUS RECCESVINTUS REX Reverentissimis patribus in hac sancta synodo residentibus sanctis episcopis.

Admirabili dono regulam fidei meae solidam tenens et instructam agnoscens atque in honorem eius diadema gloriae cum cordis humilitatem prosternens, illo laetus auditu, quod omnes reges terrae serviunt et oboediunt deo, eo, reverendi patres, excelsiori mihi venerationis honore sublimes, coram vobis advenio in gratiam mansuetudinis vestrae testimonium convocans et ad testimonium visionis vestrae memet coram omnipotentis dei nutibus tremendis acclinans, referens illi corde laeto gratias opulentas, quod vos clementia voluntatis ipsius ex nostrae celsitudinis iussu ad huius sanctae congregationis votivum dignatus est deducere coetum, confidens tam mihi quam vobis et in praesentium serie temporum et in futurorum longitudine saeculorum eius adesse gratiae praemium, quoniam vestra concordia in conveniendo unanimum ac religiosum demonstratis effectum et dispositionis meae in regendis populis, quam pium sit, prosperatis patenter agnoscere votum. Nunc igitur, quia monenti locutioni longae dictionis non capit excessum, quid de sancta fide noverim, quam caelitus illapsam mihi per sanctorum apostolorum sequentiumque patrum ora cognovi, seu quid de secuturis negotiis, pro quibus hunc conventum vestrae congregationis coadunari percensui, intimare decreverim, in huius tomi serie conscripta tenete ac relecta praenoscite et cunctis, quae tenori eius nostrae amplitudinis potestas impressit, vestrae beatitudinis gravitas effectum tam eis prona ac miseranter impendat, quam nostrae mansuetudinis serenitas haec vobis implenda commendat.

Exordium itaque allocutionis meae ex definitione sanctae fidei inchoans, cetera, quae futura sunt prosecutionibus intimanda velut supra soliditatem petrae constructurus adeo etiam, ut operis mei aedificium congressurus eo sequentia validius ponam, quod decentius firmissima praetulerim. Primo itaque coram se reverentia vestra habeat, quod nosse non ambigat me orthodoxae fidei veram, sanctam et sinceram regulam de corde puro et conscientia bona plenissime habere, veraciter scire et firmissime retinere atque eam ita complecti ac venerari atque diligere, sicut eam apostolica traditio docet, sicut eam sancta synodus Nicena constituit, sicut Constantinopolim sanctorum patrum congregatio definivit, sicut Ephesini primi coetus unitas affirmavit, sicut Chalcedonensis concilii definitio praetulit, hanc cum fidelibus servans, ad hanc salvandos infideles invitans, in hanc subiectos populos regens, hanc propriis gentibus tenendam insinuans, hanc populis alienis annuntians, ut in illa glorificans deum et inter mortales me summae divinitatis felicitas assequatur et in terra viventium hereditas a me gloriae capiatur. En, reverentissimi patres, quantum ad veritatem fidei sanctae pertinuit ex toto animam meam suae confessionis titulos explicuisse, honorificentia vestra pensavit. Iam nunc magnopere arbitror esse mihi opportunum, quo tendimus societati eiusdem verae fidei studia sanctae operationis innectere, ne hanc aut sine operibus mortuam habeamus aut non plenitudinis suae dignitatem, perspicua decidat inhonesta, dum scriptura non silente, de quibusdam infertur, qui dicunt se nosse deum, factis autem negant. Ut ergo hanc fidem super lapidem illum solidatam, quem reprobaverunt quidam aedificantes, idem tamen a domino factum est in caput anguli et est admirabilis in oculis nostris, plenius habemus eiusque insignibus decentius exornemus, attendite, cuius operis fructum cuiusque operationis augmentum studiis huius sanctae fidei consociare velimus et innectere quantotius praeoptemus. Itaque revolutis retro temporibus ita vos omnemque populum iurasse recolimus, ut cuiuscumque ordinis vel honoris personam, quae in necem regiam excidiumque Gothorum gentis ac patriae detecta fuisset vel cogitasse noxia vel egisse, irrevocabilis sententiae multatus atrocitate nusquam mereretur veniae remedium vel alicuius temperantiae percipere qualecumque subsidium. At nunc, quia grave onerosumque censetur, dum pietatis actibus gravi contradictione haec sententia resultare perpenditur et sic funditus damnationis adstipulatio retinetur, ne pietatis atque apostolo praecinente ad omnia utilis est, quocumque aditur, reservetur, vestro haec committo fidenti animo sacris pertractandam iudiciis ac dirimenda sententiis, unde iam vestrum erit, inspirante vobis miseratione divina ita utriusque discriminis temperare mensuram, ne aut in iuramento condicio teneat reos aut impietatis ultio habeat inhumanos, sicque nostra vos instruat forma iudicii, ut subiectos populos nec in profanationibus habeamus subditos, nec impietatis vinculis doleamus comminatos. Post huius conventionis alloquium sequentium tractemus causas negotiorum similique subiungimus vos intendere attentione. Decernimus attestantes universitatem vestram per summae divinitatis coaequalem et coaeternam et inseparabilem trinitatem atque illius mysterii sacramentum, quod incarnatum dei filium de spiritu sancto et Maria virgine pro salute mundi vera fides in toto orbe denuntiat atque adventum eiusdem Iesu Christi filii dei domini nostri, quo perimendi sunt impii et regnum eius, quo glorificandi sunt sancti, ut, quaecumque negotia de quorumlibet querelarum auditibus exstiterint patefacta, cum iustitiae vigore misericorditer et cum temperamento miserationis iustissimae concorditer terminetis, in legum sententiis, quae aut depravata consistunt aut ex superfluo vel debito coniecta videntur, nostrae serenitatis accommodante consensu haec sola, quae ad sinceram iustitiam et negotiorum sufficientiam conveniant ordinetis, canonum obscura quaedam et in dubium versa in meridiem lucidae intellegentiae reducatis omniumque negotiorum conventus ordinumque status, qui in vestram exstiterint devoluti praesentiam, ita maiorum regulis concordantes iustissime pieque ac temperanter constituere studeatis, ut et mihi, qui ad studiorum fructus bonorum anhelo pars beatorum adveniat et vos, qui adimplentes voluntatem dei me non spernitis imprecantem regio beatitudinis aeternae suscipiat et visio delectationis dei sibi perenniter inhaerere concedat. Vos etiam illustres viros, quos ex officio palatino huic sanctae synodo interesse primatus obtinuit ac nobilitas spectabilis honoravit et experientia aequalitatis plebium rectores exegit, quos in regimine socios, in adversitate fidos et in prosperis amplector strenuos, per quos iustitia leges implet, miseratio legis impletur contra iustitiam legum moderatio aequitatis temperantiam legis extorquet, adiurans obtestor per omne illud admirabile et solum unius sacrae fidei sacramentum et venerabilem omnium sanctorum patrum, per quem obtestor conventum, ut ad cunctae veritatis ac discretionis iustissimae formulam ita animos dirigatis, ut nihil a consensu praesentium patrum sanctorumque virorum aliorum sumentis ducentes obtutum quicquid innocentiae vicinum, quicquid iustitiae proximum, quicquid a pietate non alienum vel soli deo cognoveritis exsistere placitum, instanter, modeste et cum omni dignamini intentione complere scientes, quia in eo, quod haec mea sobria vita completis, vos deo amabiles assignatis, et in eo, quod decretorum nostrorum edicta favori sex hibitione cum robore me vobiscum simul deo placiturum assigno. In commune iam vobis cunctis et ex divino cultu ministris idoneis et ex aula regia rectoribus divini nominis adiuratione constrictis, aditio consensionis meae verum purumque promissum, ut, quodcumque iustitiae aut pietatis salutarique discretioni vicinum decernere seu adimplere cum sancto consilio elegeritis, omnia favente deo perficiam et adversus commoda controversiarum querelam principali auctoritate muniam ac defendam. Praemissis illis, quae ad domesticos fidei regula veritatis pertinuisse probavit, adhuc aliud a beatitudinis vestrae conventu eiusdem fidei debit a sancta deposcit, connectente me in sequentis traditionis confinio causam, quae nostrae dignitati probatur extranea, quam licet per me lucrari Christus hortetur, inimicam sibi tamen esse non ambigit, donec, quod ardenter optat, obtineat. Iudaeorum scilicet et vitam moresque denuntio, quorum tantum modo novi terram regiminis mei pollutam esse peste contagii. Nam cum deus omnipotens omnes ex hac regione radicitus exstirpaverit hereses, hoc solum sacrilegii dedecus remansisse dinoscitur, quod aut nostrae devotionis instantia corrigat aut ultionis suae vindicta disperdat. Ex eis enim quosdam traditionis errore vetusto video retinere iura perfidiae, quosdam vero sacri baptismatis expiatos ablutione, ita in apostasiae denuo relapsos errorem, ut detestabilior inveniatur in eis profanatio blasphemiae quam in illis, quos nondum constat purificatos esse regenerationis sacrae liquore. Pro quo bonae intentionis agone etlucro fidei verae obsecro reverentiam beatitudinis vestrae atque suprataxato contestor tremendae coniurationis tenore, ut absque omni favore, absque omni personarum partis ipsorum acceptione, quicquid ad domini et redemptoris mei Iesu Christi veram fidem verumque pertinet ad honorem, de his iubeatis ardenter et verissime deo ac fidei meae placitam sententiam dare, ut, sicut mihi divina pietas regimen fidelium dedit, cum quibus eam me glorificari cognoscit, ita quoque infidelium assequi tribuat lucrum, in quibus et voluntatis suae fieri bonum et in eius advenisse congaudeamus venerabile regnum.

Datum sub die Kal. Ianuar., anno feliciter quinto gloriae regni nostri.

ITEM SUPSCRIPTIO. In nomine domini Flavius Reccesvinthus rex hanc fidei et bonae voluntatis meae deliberationem manu mea subscripsi.

I Relecta omni pagina vel finita, cum glorificassemus deum de fidei principalis auditu et de bonae voluntatis affectu, ad peragendum causarum ceterarum negotium statim vertimus animum simulque sumus exorsi iudicium. Tunc primae narrationis exortu annuere fidei nobis tractatus occurrit incipientes de illa primitus loqui, ut inde soliditatis auspicemur exordium, unde sacrae sumpsimus nativitatis initium, quatenus assertionum sanctarum forti praemissa sententia, quicquid subsequenter advenerit de actis negotiorum fortius sustinere valeat seriem decretorum. Unius itaque sacrae fidei veram professionem veramque regulam tenere, nos tota virtute animi et profitemur et acclamamus, cunctisque percipiendam ac retinendam plena deliberatione incessanter praedicamus, sicut a sanctis apostolis ostensa docetur, sicut a sequentibus patribus orthodoxis disserta probatur, sicut etiam a sanctis illis synodalibus gestis vere sancteque confirmata dinoscitur, in quibus Arrii, vel Euticetis insanissimus error depraehenditur et radicitus exstirpatur, sicut denique in sacris missarum sollemnitatibus concordi voce profitemur ac dicimus:

Credimus in unum deum patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium conditorem et in unum dominum Iesum Christum, filium dei unigenitum, ex patre natum ante omnia saecula, deum ex deo, lumen ex lumine, deum verum ex deo vero, natum, non factum, homousion patri, hoc est eiusdem cum patre substantiae, per ipsum omnia facta sunt quae in caelo et quae in terra, qui propter nos et propter nostram salutem descendit et incarnatus est de spiritu sancto et Maria virgine, homo factus et passus sub Pontio Pilato ac sepultus et tertia die resurrexit, ascendit in caelos, sedet ad dexteram patris, inde venturus in gloria iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis. Credimus et in spiritum sanctum et vivificatorem, ex patre et filio procedentem, cum patre et filio adorandum et glorificandum, qui locutus est per prophetas, et unam catholicam atque apostolicam ecclesiam. Confitemur unum baptisma in remissionem peccatorum. Exspectamus resurrectionem mortuorum et vitam futuri saeculi. Amen.

Huius sanctae fidei regula idcirco nunc tractatus non recipit aperturam, qui aetas sacris doctoribus abunde constat exposita et imminentium causarum negotia nos ad alia pertrahunt peragenda.

II Secundae disputationis occursu adfuit negotium tam difficile quam et grave, in quo de refugis atque perfidis disputatione commota, utrumne posset eorundem temperari sententia damnatorum, magno satis conatu est exquisitum. Sed cum illarum series condicionum, ad quas decursis non longe temporibus pro eorum penuria hostilitatis vastitas nos iurare coegerat, nostris esset auditibus recensita, tantam repperimus obligationis illic inesse censuram, ut macularum suarum nodositas non tantum videretur prohibitionem dedisse transgressionum, quantum conclusisse viscera pietatum. Aderat enim, quod in utroque pavor agebat et ne sancti nominis profanatio fieret et ne miserationis operatio interiret, quia ex dei nominis profanatione non aberat, quod terrebat, et prohibitione pietatis aderat, quod tedebat, dumque alterno periculorum obiecti se prolatae sententiae compugnarent, periclitabamur ancipites in bifido partium discidentium calle, quo direptionis tramite iudicium properaret. Sed cum gressibus disputationis nostrae esset difficultatis congressio et devia nos abiecisset, properandi tandem relicto discrimine cum fragore singultuum et imbribus lacrimarum ad deum, qui pietatis fons est, verba simul et corda convertimus orantes. Aspira, sancte spiritus, et ducito nos in portum voluntatis tuae, sedatis fluctibus ignorantiae nostrae. Ecce enim periculorum sirtes in litore cursus nostri proveniunt atque hinc inde obviantibus naufragiorum obicibus, quo dispositionis nostrae vela pandamus, attentionis consideratione non cernimus. Sed aspirati, sancte spiritus, et dato nobis te donante nosse, quid iubeas, ac te iubente implere posse, quod iusseris, ut et perlustrando illumines, quod nescimus, et adiuvando perficias, quod implere pavemus. Simus ergo in te requiescentes et erroneorum fluctuum pavoribus abiectis, commercia nos iubemus disponere pacis, inchoemus illa, quae et in gloriam tuae omnipotentiae conferantur et humanae salutis te annitente donentur. Temporibus non procul excursis, cum quorundam refutatorum tumultuosa seditio frequenter vastationes terris inferret et scandala populis cum excidiis irrogaret, adeo ut captivorum turmas ducerent et desolationes ecclesiarum facerent, quae tali concussae sunt peste, ut quilibet conatus nequeat reparare, exactum est vi potius necessitatis exortae quam deliberatione iudicii, ut contra eosdem eisdemque simillimos cum omni fere populo acerrima iuramenta daremus, unde iurasse nos per attestationem divini nominis condicio iuramenti demonstrat et, ne resolvi queat, sacrae scripturae auctoritas instat. Scriptum namque est in Exodo: Non assumes nomen domini dei tui in vanum, nec enim insontem habebit dominus eum, qui assumpserit nomen domini dei sui frustra. Item in Levitico: Non periurabis in nomine meo, nec pollues nomen domini dei tui: ego dominus. At vero quia illata pressurarum acerbitas resolvi possit ac debeat, tam vinculorum et lamentorum horror insinuat, quam eiusdem auctoritatis dominicae praecepta commendant. Etenim iuxta veterem translationem ita quosdam per Isaiam gravi exprobratione dominus increpitat dicens: Vae filiis desertionis, dicit dominus, fecistis consilium non per me et sponsionem non per spiritum meum, adicere peccatum super peccatum. Item in Ieremiam: Iniquitates nostrae declinaverunt omnia, et peccata nostra amoverunt bona a nobis, quia inventi sunt in populo meo impii et loquentes vana. Statuerunt ad dispergendos viros et compraehenderunt; ut laqueus venantis plenus volatilibus, sic domus eorum plenae dolo. Item eundem: Vae mihi anima, quia periit revertens ad terram, et qui corrigat inter homines non est. Omnes in sanguine iudicantur, unusquisque proximum suum tribulat omnes, in malum manus suas praeparant. Beneficientiam certe, quae divinis oculis tanto est gratior, quanto et invenitur esse praesentior, sic nos Isaias instruit dicens: Dissolve colligationes impietatis, solve fasciculos deprimentes. Paulus etiam vas electionis: Pietas ad omnia utilis est. Et Iacobus: Iudicium sine misericordia illi, qui non fecerit misericordiam; superextollit autem misericordia iudicio.. Ioannes idem: Qui odit fratrem suum homicida est, et scitis, quia omnis homicida non habet vitam aeternam in se manentem. Et per semetipsam veritas: Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui vos oderunt. Et iterum: Dimittite, et dimittetur vobis, si autem non dimiseritis, nec pater vester caelestis dimittet vobis peccata vestra. Ecce sunt dominicae iussionis hinc de adstipulata firmissima cautione praecepta, ac proinde, quia sunt divini oris prosecutione taxata, manebunt per omnia aeterna lege praefixa. Quid ergo? Num quid et iuramenti iustitiae et iuramenta pacis sibi contraire narrabimus, dum scriptum sit: Misericordia et veritas obviaverunt sibi, iustitia et pax complexae sunt se? Ut quia controversiarum lapsus esse incontentione fassi sumus et unus partis assertionem narravimus non implendam, cur alterius assertio partis iacturae patietur instantiam? Et quia iuramenti custodia ultionem non temperat pavescendam, idcirco impietatis atrocitas mortem pariat exsecrandam? absit. Etenim, si publicis sacramentorum gestis, quod deus avertat, a quibuslibet illicita vel non bona exstitisse condicio allegatur, quae aut iugulare animam patris aut agere compelleret stuprum sacratissimae virginis, num quid non tolerabilius esset stultae promissionis eicere vota, quam per inutilium promissorum custodiam exhorrendam criminum implere mensuram? Quod si ita esset, quomodo crederetur unius observantia iussionis esse fons pietatis, cum emitteret tribulos ultionis? Aut quaenam illa esset sacrae observatio legis, quae sacrilegia committeret probitatis vel cuius mensurae aequitas videretur, ut ex unius praecepti cautela necis exoriretur immanitas truculenta? At nunc non ita contendimus, ut contentionum divortiis concitatis nos ipsos contentionis certaminibus misceamus. Est vera pax in utroque, quod dicimus, quia sic sanctus spiritus iter nostrum accursum temperat, ut in nullo devius non casus a dispositione secludat. Unde plena iam voce, pleniori fide, plenissimaque intentione praedicimus atque in tota sanctae ecclesiae universitate praedicamus pariter et optamus, nulla profanatione solius et summae divinitatis nomen exsistere assumendum, nullo per iurii sacrilegio indebito profanandum, nullo vospiam contractu fallaciae contingendum. Nam si attestante veritate propter profanationem per iurii evitandam prohibetur omnino iurare, cum dicitur: Sit sermo vester, est, est, non, non, quod autem plus est, a malo est, quomodo impunitum erit nomen tantae gloriae voluntarie profanasse, dum in eo taxati fides dinoscitur interisse vel quatenus pacis foedera inter gentium discidia ligabuntur, si non iuramenti pacta sanctiori integritate serventur? Etenim omne, quod in pacis foedera venit, tunc solidius subsistit, cum iuramenti hoc interpositio roborat, sed et omne, quod animos amicorum conciliat, tunc fides durat, cum eam sacramenti vincula ligant, omne etiam, quod testis adstipulatur, tunc verius constat, cum id adiectio iurationis affirmat. Quod si et gestis deficiat, nocentis fidem sola iuris iurandi taxatio manifestat. Hinc ut mentibus humanis divina voluntas panderet, quod volebat, ne labens fragilitas pro incerto teneret, quod inviolatae veritatis promissio exprimebat, per Isaiam loquitur dicens: Ego dominus et non est alius, in memetipso iuravi. Si ergo tantae institutionis limite sunt votiva iuramenta servanda, quis alienus a veritate constituat exsecrabiliter violanda? Stabunt ergo sacrae auctoritatis vivifica iussa nec vana profanatione erunt aliquatenus temeranda. Verum ne iuramenta, quae data sunt, videantur in nos ita penitus miserationum conclusisse praecordia, ut nullam de pietatis affectu animae viscera concipiant indulgentiam parituram, sic stabilitis contractibus iuramenti sinum misericordiae aperimus, atque ita cunctis deo placita devotione misereri censemus, ut nos nec iuramenti teneat cautio reos, nec humanitas faciat exsecrandos. Occurrere certe miserorum ruinis debet subsidio unusquisque, quo valeant ex relevatione alienae vindictae a se dei removere vindictam, libat enim domino prospera, qui ab afflictis pellit adversa. Inde iuvant e passionis experientia impendens patientibus passionis suae patientiam memorabat, suarum virtutum catalogum texens inter cetera sic connectit: Benedictio perituri super me veniebat et cor viduae consolatus sum. Et paulo post: Flebam quondam super eum, qui afflictus erat et compatiebatur anima mea pauperi. Hinc et Salomon: Erue eos, qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses. Quibus sanctae auctoritatis instructi decretis, nec sanctum nomen profanasse nos constat, quod nullatenus profanandum vis vestrae praedicationis insinuat et indulgentiae visceribus adapertis, licet oris sui professione damnati difficile mereantur absolvi, iuxta quod scriptum est: Sanguis tuus super caput tuum, os enim tuum locutum est adversum te. Et iterum: Ex ore tuo iustificaberis et ex ore tuo condemnaberis; tamen pietatis intuitu et precedenti viam pandimus et misericordiam prorogamus. Huius sane promissionis incaute crudam cruentamque temperare sententiam illa, quam maxime compellimus causa, quod haec duo mala, licet sint omnino cautissime praecavenda, tamen si periculi necessitas ex his unum temperare compulerit, id debemus resolvere, quod minori nexu noscitur obligari. Quid autem ex his levius, quidve sit gravius pietatis acumine vestigemus. Etenim dum periurare compellimur, creatorem quidem offendimus, sed nos tantum modo maculamus, cum vero noxia promissa complemus et dei iussa superbe contemnimus et proximis impia crudelitate nocemus, et nos ipsos crudeliori mortis gladio trucidamus. Illic enim duplici culparum telo percutimur. Hic tripliciter iugulamur. Restat ergo, ut hac nostra pergat sententia, qua misericordiae patuerit via, quae ita domino probatur accepta, ut plus eam cupiat quam sacrificia veneranda dicente ipso: Misericordiam volui et non sacrificium. Hac indulgentiae concessa licentia miserationis ipsius opus in gloriosi principis potestate redigimus, ut, quia deus illi miserandi aditum patefecit, remedia pietatis ipse quoque non deneget, quae ita principali discrezione moderata persistant, ut et illis sit aliqua tenus misericordia contributa et nusquam gens aut patria per eosdem aut periculum quodcumque perferat aut iacturam, haec miserationis obtentu temperasse sufficiat. Ceterum quaecumque iuramenta pro regiae potestatis salute vel contutatione gentis et patriae vel hac tenus sunt exacta vel deinceps exstiterint exigenda, omni custodia omnique vigilantia indissolubiliter decernimus observanda, a membrorum truncatione mortisque sententia religione penitus absoluta. Sed ne pravarum mentium versuta nequitia nos met ad periurii quandoque devocet culpam, nec a sanctae fidei regula hanc asserat venire sententiam, tam divinae auctoritatis oracula quam praecedentium patrum asserta huic narrationi curavimus innectenda. Etenim immutabilis deitatis, licet dicta sint firmissima, crebro tamen eius et iuramenta leguntur et poenitentia, quae sacris exstant mysteriis adoperta. Iurare namque dei est a se ipso nullatenus ordinata convellere, poenitere vero eadem ordinata, cum voluerit immutare. Sic enim per Ieremiam dicit: Repente loquar adversus gentem et adversus regnum, ut eradicem et destruam et disperdam illud. Si poenitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam, agam et ego poenitentiam super malo, quod cogitavi, ut facerem ei. Et per Ezechielum: Si dixero iusto, quod vita vivat, et conversus a iustitia sua fecerit iniquitatem, omnes iustitiae eius oblivioni tradentur et iniquitate sua, quam operatus est, in ipsa morietur. Si autem dixero impio: Morte morieris, et egerit poenitentiam a peccato suo, vita vivet et non morietur. Si ergo nostra conversio sic divinam mutat sententiam, cur miserorum tantae lacrimae vel pressura tam crudam non temperent ex miseratione vindictam? Hinc etiam israelitico populo saepe ultio promissa suspenditur, et Ninivitarum perditio divinae sententiae permutatione sedatur.

At vero illustrium laudum titulo praeclarus auctor Ambrosius in libro de officiis primo huiusce rei causa sic loquitur: Est etiam contra officium nonnumquam promissum sacramentum custodire, ut Herodes, qui iuravit, quoniam, quicquid petitus esset, daret filiae Herodiadis et necem Ioannis praestitit, ne promissum denegaret. Nam de Gepte, quid dicam, qui immolavit filiam, quae sibi victori primum occurrerat, quo votum impleret, quod spoponderat, ut, quid sibi primum occurrisset, offerret deo? Melius fuerat nihil tale promittere, quam promissum solvere parricidio. Item in libro tertio: Purum igitur ac sincerum oportet esse affectum, et unusquisque simplicem sermonem proferat, vas suum in sanctitate possideat, nec fratrem circumscriptione verborum inducat, nihil promittat inhonestum, ac si promiserit, tolerabilius est promissum non facere, quod turpe sit. Saepe plerique constringunt se iurisiurandi sacramento, et cum ipsi cognoverint promittendum non fuisse, sacramenti tamen contemplatione faciunt, quod spoponderint, sicut de Herode supra scripsimus, qui saltatrici praemium turpiter promisit, crudeliter solvit, turpe, quod regnum pro saltatione promittitur, crudele, quod mors professa iurisiurandi religione donatus. Quanto tolerabilius tale fuisset periurium sacramento? Et post pauca de Gepte disputans: Miserabilis necessitas, quae solvitur parricidio. Melius est votum non solvere, id est, quod sibi is, cui promittitur, nolit exsolvi. Et post paululum: Non semper igitur promissa solvenda omnia sunt. Denique ipse dominus, sicut scriptura indicat, frequenter suam mutat sententiam.

Vir quoque sanctissimus Augustinus vestigationis acumine cautus, inveniendi arte praecipuus, asserendi copia profluus, eloquentiae flore venustus, sapientiae fructu fecundus, haec in suis narrat affatibus: Duo sunt omnino genera mendaciorum, in quibus non magna culpa est, sed tamen non est sine culpa, cum aut iocamur aut pro misericordia mentimur. Illud primum in iocando ideo non est perniciosissimum, quia non fallit. Novit enim ille, cui dicitur, ioci causa esse dictum, secundum autem ideo mitius est, quia retinet nonnullam benevolentiam. Idem ipse: Non auferat, inquit, veritas misericordiam, nec misericordia impediat veritatem. Si enim pro veritate aut qua singula veritate oblitus fueris misericordiam, non ambulaveris in via domini, in quae misericordia et veritas obviaverunt sibi.

Beatus etiam papa Gregorius et vita et meritis honorandus atque in ethicis assertionibus pene cunctis merito praeferendus, sic in libris infert moralibus: Quia ergo Behemoth iste tam inexplicabilibus nodis ligatur, ut plerumque mens in dubio adducta, unde se a culpa solvere nititur, inde culpa artius adstringatur, recte dicitur: Nervi testiculorum eius perplexi sunt. Argumenta namque machinationum illius, quo relaxantur, ut relinquant, eo magis implicantur, ut teneant. Est tamen, quod ad destruendas versutias utiliter fiat, ut, cum mens inter minora et maxima peccata constringitur, si omnino nullus sine peccato evadendi aditus patet, minora semper eligantur, quia et, qui murorum ambitu, ne fugiat, clauditur, ibi se in fugam praecipitat, ubi brevior murus invenitur.

Nostri quoque saeculi doctor egregius, ecclesiae catholicae novissimum decus, praecedentibus aetate postremus, doctrinae comparatione non infimus, et quod maius est, in saeculorum fine doctissimus atque cum reverentia nominandus Isidorus in libro sententiarum secundo haec pro tali narrat negotio: Non est conservandum sacramentum, quod male et incaute promittitur, veluti si quispiam adulterae perpetuam cum ea permanendi fidem polliceatur. Tolerabilius est enim non implere sacramentum quam permanere in stupri flagitio. Similiter in synonymis: In malis promissis rescinde fidem, in turpi voto vita decretum, quod incaute vovisti, non facias; impia est promissio, quae scelere adimpletur.

Haec de sacris paginis auctoribusque praecipuis brevissime sufficiat praelibasse. Nam plurima colligere poterit, qui haec attentius legendo quaesierit. Ceterum quibus haec nequaquam sufficiunt vel hinc sumant cum rubore silentium, quia optat vas electionis anathema esse a Christo pro fratribus suis quam perdurare crudelibus in delictis.

III Tertiae ratiocinationis alloquio doluimus contra priora monita patrum vota, perniciosissima posterorum, nam quanto frequentius illi noxia vetuerunt, tanto studiosius isti perpetrare vetita non quiescunt, sicque per contrarium, quod penitus occumbere debuit, insultare non desinit, et res, quae tot excisa decretis arescere potuit, ad vicem lyrnei capitis, ut ferunt fabulae, truncata virescit. Denique quod non sine magno dolore dicendum est, repperiuntur quamplurimi negotio muneris perituri mercari velle gratiam spiritus sancti, dum ille praemium donat, ut pontificalis ordinis sublime culmen accipiat obliti verborum Petri, qui dixit ad Simonem: Pecunia tua tecum sit in perditione, quoniam donum dei existimasti per pecuniam possidere. Proinde quia et usitatum est tantum malum et maiorum frequenter exstat mucrone succisum, nos quoque huc vulneri canceroso ignitum, quod superest adhuc, inicimus ferrum, decernentes omnimodo, ut, quicumque deinceps propter accipiendam sacerdotii dignitatem quodlibet praemium fuerit detectus obtulisse, ex eodem tempore se noverit anathematis opprobrio condemnatum atque a participatione Christi corporis et sanguinis alienum, ex quo illum constat exsecrabile Christo perpetrasse flagitium. Quod si aliquis exstiterit, qui accuset, ille, qui hunc ordinem munerum fuerat acceptione lucratus et suscepto honoris gradu privetur et in monasterio sub perenni poenitentia religetur. Illi vero, qui pro hac causa munerum acceptores exstiterint, si clerici fuerint, honoris amissione multentur, si vero laici, anathemate perpetuo condemnentur.

IIII Quartae congregationis eventu obvius sese nobis intulit pontificalis culminis lapsus, quem ante flere quam disponere compulsi ex ordine sumus. Nam dum secundum carnis assumptae mysterium ecclesiae suae fuerit dignatus caput exsistere Christus, merito in membris eius intentio episcoporum officia peragere cernitur oculorum. Ipsi enim de sublimioris celsitudine ordinis regunt et disponunt subiectas multitudines plebium. Unde quanto ipsi fiunt frequentius ducatores, tanto meritorum lumine debent praefulgere. Quapropter omnes episcopi inter cetera ornamenta virtutum nitore carnis debent propensius enitere, ut ex hoc audientes mundiciam appetant, ex quo doctores immundicia non deturpat, adeo ut, si deinceps episcopi detecti fuerint exsecrabilibus flagitiis cum quibuslibet feminis pollui ac familiari peculiaritate versari, noverint se irrevocabili sententia patrum ulcisci, id est, et loci et ordinis se dignitate privari.

V Quintae actionis impulsu pervenit ad totius concilii sacrum auditum quosdam sacerdotes et ministros obliviscentes maiorum ac veterum constitutorum aut uxorum aut quarumcumque feminarum immunda societate et exsecrabili contagione turpari et pessimi cordis obstinatione tam sacris litteris quam patrum regulis obviantes nec levi quidem respiramine contemplantes, quod scriptum est: Sancti estote, quoniam et ego sanctus sum, dicit dominus. Et illud apostolicum: Mortificate membra vestra, quae sunt super terram, id est fornicationem et immundiciam, concupiscentiam malam et avaritiam, quibus, quanto est pertinacior vis in malis, tanto auctorum convenit obviare decretis. Propter quod flagitiis detectis specialiter hoc a sancto concilio definitur, ut omnes episcopi id ipsum in suis quaerere sollicite curent, et cum hoc verissime repperire potuerunt, inter omnes placita cautione taliter distringant, ut nusquam ulterius tam abominanda committant. Mulieres vero seu liberae sint seu ancillae tam turpiter sociatae ita omnimodis separentur aut certe vendantur, ut ulterius ad conscios sui criminis revertendi omnem habeant aditum denegatum. Illi vero, si omnino coerceri nequiverint, usque ad exitum vitae suae monasteriis deputati disciplinis monasticis maneant omnino subiecti.

VI Sextae discussionis obiectu quorundam male sibi consciorum patuit denotatum elogium. Nam relatum est nobis quosdam subdiacones, postquam ad sacri ordinis pervenerint gradum, non solum carnis immundicia sordidari, cum scriptum sit: Mundamini, qui fertis vasa domini, sed etiam, quod dictu quoque nefas est, uxoribus copulari asserentes hoc ideo sibi licere, quia benedictionem a pontifice se nesciunt percepisse. Proinde omni excusationum discusso velamine, id praecipimus observari, utrum idem subdiacones ordinantur, cum vasis ministerii benedictio ei ab episcopo detur, sicut in quibusdam ecclesiis vetustas tradit antiqua et sacra dinoscitur consuetudo substare prolata, omni penitus ab illis sorde mulierum ac familiaritate remota. Quod si hoc vulnere deinceps fuerint sauciati, mox erunt sub poenitentiae oneribus usque ad extremum vitae monasteriis religandi.

VII Septimae assertionis accessu adiit coetum nostrum tam inverecundia progressio quam ignobilis ac detestanda praesumptio. Quosdam enim aut eventu necessitatum aut metu periculorum adeptos fuisse novimus ecclesiasticarum officia dignitatum, et quoniam, cum illis haec imponerentur, id sibi fieri noluisse testati sunt, idcirco haec spernere atque ad pristina pertemptant coniugia moresque redire, tam nequiter caelestia iura solventes quam prompte saeculi exstant illecebris inhiantes. Qua de re nosse nos convenit, quod episcopalis eminentiae non immerito sacris omnibus esse summam percensuit, quae ceteris sacerdotibus exercenda prohibuit, scilicet templorum dei sacrationem, chrismatis benedictionem, sacrorumque ordinum institutionem, quae tamdiu aliter ordinata persistunt, quam excellentissime conferuntur, quia et tanto ab eis singulariter impenduntur, quanto eidem summo culmini peragenda servantur. Quomodo ergo, quod in se recipit, a se reicere poterit, cum haec a nullo altero conferri quam a solis pontificibus novit, a quibus nec ligata solvi, nec soluta poterunt ab aliquo religari? Sic enim ad Petrum veritas ait: Quodcumque ligaveritis super terram, erit ligatum et in caelo, et quodcumque solveritis super terram, erit solutum et in caelo. Nequaquam ergo aliquando poterit profanari, quod divina iussione simulque apostolicae traditionis auctoritate sacrum noscitur exstitisse, verum sicut sanctum chrisma collatum et altaris honor evelli non queunt, ita quoque sacrum decus honorum, quod his compar habetur et socium, qualibet fuerit occasione perceptum, manebit omnimodis inconvulsum. At exstirpandum vero radicitus huius callidae machinationis inutile argumentum, id sibi rationabiliter dari noverint in obiectu, quod sacrosancti baptismatis inappretiabile donum est semper et saepe non solum nolentibus, verum etiam, quod maius est, nescientibus impertitur, sed hoc a nullo penitus profanari permittitur. Quod et si hic opponitur, necdum rationis capacem exsistere, qui pro hoc probatur accipere, hinc omnimodo cognoscant, quia, si maiores impune non deserunt, quod parvuli vel nesciendo vel nolendo percipiunt, quanto magis non convenit violari, quod pro mortis aut poenarum evadenda pernicie occulta dei dispensatione dinoscitur obvenisse? Recedant ergo talium desideriorum impuderati fautores et licet muti perceperint, quod non merebantur habere, libenter tamen ob caeleste retineant praemium, quod nolendo propter terrenae consecuti sunt necessitatis eventum, ut tam inviti appetant bona diligere, quae sponte videntur desidentes impugnare. Quod si quis post hoc perennis dispositionis edictum non sinceriter sacris inhaeserit cultibus et abiciens a se gratiam, quam accepit, relabitur et ad coniugia moresque saeculi attemptaverit vel eum ad hoc redire constiterit, mox omni ecclesiastici ordinis dignitate privatus vere ut apostata a sanctae ecclesiae liminibus et societate fidelium habeatur prorsus exclusus, monasterii claustris, donec advixerit, sub poenitentia retrudendus.

VIII Repperimus quosdam divinis officiis mancipatos tanta nescientiae socordia plenos, ut nec illis probentur instructi competenter ordinibus, qui cotidianos versantur in usus. Proinde sollicite constituitur atque decernitur, ut nullus cuiuscumque dignitatis ecclesiasticae deinceps percipiant gradum, qui non totum psalterium vel canticorum usualium et hymnorum sive baptizandi perfecte non noverint supplementum. Illi sane, qui iam honorum dignitate funguntur, et huius certamen ignorantiae caecitate vexantur aut sponte sumant intentionem necessariam perdiscendi aut a maioribus ad lectionis exercitia cogantur inviti.

VIIII Nonae intentionis admonitu detecta est ingluvies horrenda voracium, quae, dum freno parsimoniae non adstringitur, religioni contraire monstratur nam dicente scriptura: Qui spernit minima, paulatim decidit. Illi tantae edacitatis improbae grassantur, ut caelestia et pene summa contemnere videantur. Etenim quicumque quadragesimae dies, quae anni totius decimae deputantur, quae et in oblatione ieiunii domino consecrantur, quibus etiam saluberrime condicio humani generis expiatur, dum a quattuor mundi partibus adhuc homo religionem crediturus adducitur et quattuor elementis formatus et propter transgressionem decalogi quater decies convenienter affligitur, illi, qui auso temerario haec omnia contemnunt nec voracitatis ingluviem ferant et, quod peius est, paschalia festa illicitorum esuum perceptione profanant, quibus ex hoc adeo acerrime interdicitur, ut quisquis absque inevitabili necessitate atque fragilitate evidenti languore seu etiam aetatis impossibilitate diebus quadragesimae esum carnium praesumpserit attemptare, non solum reus erit resurrectionis dominicae, verum etiam alienus ab eiusdem diei sancta communione, et hoc illi cumuletur ad poenam, ut ipsius anni tempore ab omni esu carnium abstineant gulam, quia sacris diebus abstinentiae oblitus est disciplinam. Illi vero, quos aut aetas incurvat aut languor extenuat aut necessitas artat, non ante prohibita violare praesumant, quam a sacerdote permissum accipiant.

X Decimae colluctationis assensu molestis actibus, quibus sagax indagatio pietatis obviare decrevit et non tam bene regendi licentia quam se mansuetudo impugnasse probatur, satis, ut opinamur, illi et gloriosi principis et decreto sanctae synodi huius contradictum esse conspeximus. Ita enim sanctus spiritus per utrasque definitiones mortalium corda proflavit, ut vitali flatu verborum in posterum omnem exureret male concupiscentium rabiem animorum. Actum namque est definitionibus ipsis, ut, quia pietatis divinae incompraehensibilis natura se condicioni mortalium in unione personae coniunxit mysterio redemptionis humanae, nos quoque membra capitis huius et perfidiae malum et concupiscentiam, quae radix malorum est omnium, et avaritiam, quae invenitur servitus idolorum, pari simul igne ac mucrone totoque artificio radicitus evellamus ac desecemus. Abhinc ergo deinceps ita erunt in regni gloriam perficiendi rectores, ut aut in urbe regia aut in loco, ubi princeps decesserit cum pontificum maiorumque palatii omnimodo eligantur assensu, non forinsecus coetus aut conspiratio paucorum aut rusticarum plebium seditiosa tumultuatio, sed erunt catholicae fidei assertores eamque et hanc, quae imminet, Iudaeorum perfidiam et cunctorum heresum iniuriam defendentes, erunt actibus, iudiciis et vita modesti, erunt in provisionibus rerum parci plus quam extenti, ut nullos aut factione scripturarum vel definitionum qualiumcumque contractus a subditis vel exigant vel exigendos intendant, erunt in conquisitis oblationis gratissimae rebus non prospectantes proprii iura commodi, sed consulentes patriae atque genti. De rebus congregatis ab eis illas tantum sibi vindicent partes, quas dictaverit auctoritas principalis, rerum quaecumque inordinata reliquerint, hereditabunt successores, proprii eorum et ante regnum iustissime conquisita aut filii aut heredes capiant iure proximitatis. De affinium successione vel munere, quamvis inordinata relicta sint aut primo tantum filiis aut heredibus sequenter proficiant vel propinquis ita in eorum cunctis actibus, moribus atque rebus privatae legis erit auctoritas valitura, ut et perenniter maneat inconvulsa. Et non prius apicem regni quisque percipiat, quam se illa per omnia suppleturum iurisiurandi taxatione definiant. Cui etiam legi vel decreto episcopalem non solum in futuro, sed etiam in praesenti reverentiam apponentes, decernimus, ut, quicumque detractor et non potius venerator decreti eiusdem atque legis esse maluerit, sive religiosus ille sive sit laicus, non solum ecclesiastica excommunicatione plectatur, verum et sui ordinis dignitate privetur.

XI Undecimae occasionis articulo decretorum universalium perenne dedimus firmamentum scientes, quod multimoda semper deus oppositione iudiciorum aerumnas relevat oppressorum, et sicut malis exigentibus hominum permittit exerceri penurias ultionum, ita cum voluerit gravedines relevat pressurarum. Hinc et decreta praecedentium patrum ad contentionis iurgium radicitus evellendum rite synodalem fieri censuere conventum, ut illic de diversitate iudiciorum praeteritae lites habeant terminum, ubi sanctus spiritus universalem coadunaverit coetum. Ab hoc ergo spiritu sancto succensiones quaelibet in posterum haud impune valeant communiri, ut generalitas tuta valeat consistere, plena decernimus unanimitate connexi, ut quaecumque pro fidei causis ecclesiasticisque negotiis aut in praeteritis gestis aut in praesentibus constitutis aut in futuris etiam decretis vel sunt vel fuerint definitione conscripta universalis auctoritatis, nullus deinceps contradicere audeat nullus evertere praesumat, nullus non implere contendat. Nam, si quis ex religione contra haec inoboediens aut susurrans aut certe lacerator aut invidus ac non potius eorundem factor exstiterit gratiam et honoris sui et communionis sanctae lugeat amissione multatus. Cum vero aut quaelibet sancta synodus agitur aut pacifice inter pontifices quippiam definitur, si pauciores per nescientiam vel contentionem forte dissentiant aut commoniti a plurimorum coetu dedecore confusionis abscedant aut excommunicationis annuae sententiam luant.

XII Duodecimae quaestionis propositione sacratissimi principis obsecratione piissima pro Iudaeorum abominabili ac nefanda perfidia exsecranda, nostro coetui perpatuit causa, quam idcirco in fine sententiarum censuimus esse ponendam, quoniam eandem gentem delicti sui merito retroductam per divinae sanctionis oracula in capite positam deflemus nunc esse in cauda. Sed quia Christus ut pro nobis, ita quoque pro illis est mortuus, iuxta quod ipse ait: Non sum missus nisi ad oves, quae perierant domus Israel, necessarium duximus summam pro eis impendere curam, pro quibus suam Christus ponere non dedignatus est animam. Id quoque principali clementia devotissime approbante, quae ob hoc sui regni apicem domino solidari praeoptat, si catholicae fidei pereuntium turmas acquirat, indignum reputans orthodoxae fidei principem sacrilegis imperare et infidelium societate polluere, nihil aliud pro his ex nostra sententia definitur, quam ut decreta concilii Toletani, quod divae memoriae Sisenandi regis aggregatum est tempore, a nobis ac posteris omnimoda suppleantur intentione. Qui autem ab eiusdem synodi voluerit sententia dissentire, ut vere sacrilegum se noverit condemnari.

Divinae trinitatis inseparabile nomen sicut inspiratione mirabili nostrum tractatum primordio illuminavit, ita consummatione sublimi eundem iam perficiendo concludat, ut in illo sit nostrum explicuisse, a quo nobis fuit inchoasse. Damus ergo gloriam et honorem eidem sanctae et indivisibili trinitati, quae nobis et haec dicere contulit et in se dicta complevit, quae reformavit in extremitate saeculorum remedia pietatum et resolvit ligamina vinculorum. Sit gratiarum salus et benedictio exercituum domino super serenissimum Reccesvinto principe glorioso, gratiarum actio et reverentiae plenitudo a nobis omnibus in commune ipsi clementissimo principi, bonorum gratifico largitori, cuius votorum instantia benigna deus attulit complenda, cuius dispositio piissima pressurarum removit exitia, cuius temporibus confert vigorem iustitia et exuberat misericordia opulenta, cui dominus post praesentis aevi tempora diuturnam cum sanctis omnibus tribuat in remuneratione coronam. Nos autem omnes hanc decretorum nostrorum seriem et rectae fidei vel pietatis ac iustitiae fontem manentem, coram deo et sanctis angelis eius, orthodoxis omnibus et nunc et futuro impensissime commendamus obserantes, ut hanc et reverenter adimpleant et ab aemulis benigne defendant, contemnentibus autem eam divinae veritatis ultio pavenda proveniat, observantibus autem misericordia profluens, pax perpetua et gloria sempiterna contingat. Huius quoque sententiae fortitudine vel vigore decreti nostri seriem, quam in serenissimi domini nostri Reccesvinti regis edidimus nomine, pro rebus a divae memoriae patre suo quolibet titulo conquisitis decernimus omnino constare. Legem denique, quam pro coercenda principum horrenda cupiditate idem clementissimus edidit princeps, simili robore firmamus atque, ut futuris retro temporibus modis omnibus observetur, pari sententia definimus. Quae etiam, ne taciturna temporum vel obliviosa vetustate deferantur, huic nostrae constitutioni utraque decrevimus innectenda, ita cunctorum memoriae commendanda, ut a cunctis regulis superius ordinatis nusquam maneant segregata. Cetera quoque decretorum nostrorum iudicia, quae ab hac sancta synodo noscuntur esse confecta, si quis convellere forsitan decreverit aut temere implere neglexerit vel infringere quandoque voluerit, per iudicium omnipotentis dei anathema sit. Soli autem deo nostro gloria in saecula saeculorum.

DECRETUM IUDICII UNIVERSALIS EDITUM IN NOMINE PRINCIPIS.

Soliditatem reddidisse fracturae atque fecisse consurgere, quod exstiterat collisum et incrementum est huius mercedis et plenitudo consummatae perfectionis. Ponderi etenim collidentis ruinae, si aequalium proximorum cura convenit obviare, quanto grandioris erit culpae praelibatae incuriae discrimen incurrere, si non, quo valent, excommunioni onere sibi commissos procurent populos sublevare? Properandum ergo est inter ruinas collisionum catervas eripere collisorum, ut ex hoc iugiter et ultra nec vigorem nocendi habeat exsecranda pressura, et omnis compressus noverit sanctae sanctionis esse sibi collata remedia. Cum decursis ergo temporibus durae dominationis sese potestas gravis attolleret et in subiectis populis impiorum dominatus non formaret iura regiminis, sed excidia ultionis, adspeximus subditorum statum non ex ordine vegetari rectoris, sed deici ex gravedine potestatis. Contraxerunt enim reges elata fastigia in bifronti discidio motionis, et aut in culpis lex ardua saeviebat aut in spoliis favorem lex voluntaria commodabat. Inde mestos animos non spes fovebat ex munere, sed tolerantia vexabat in funere. Unde iam increpationis occursu non tantum nos abire sola ratio cogit, verum et ipsa commonitio rerum impellit, ut ex omnium animorum deliberatione concordi illa maneat sententia dicta, quae et finem ausibus rite ponat illicitis et consultum salvandis iure ferat populis. Quosdam namque conspeximus reges, postquam fuerint regni gloriam assecuti extenuatis viribus populorum rei propriae congerere lucrum et obliti, quod regere sint vocati, defensionem in vastationem convertunt et vastationem defensione pellere defugiunt, illud gravius innectentes, quod ea, quae videntur acquirere regni deputant honori vel gloriae, sed ita malunt in suo iure confundi, ut veluti ex debito decernant haec in liberorum posteritatem transmittit. Quam ob rem in proprietatis illa conantur redigere sinu, quae pro solo constat illos honore. Quae ergo honori debeant, honori deserviant, et quae reges accumulant, regno relinquant, ut, quia eos regni gloria decorat, ipsi quoque gloriam regni non extenuent, sed exornent. Habeant deinceps iure conditi reges in regendo iudicia iusta, in parcendo pectora prompta, in conquirendo studia parca, in conservando vota sincera et tanto gloriam regni cum felicitate retentent, quanto iura regiminis et mansuetudinis conservaverint et aequitate direxerint promissae praemium ditionis. Ne non prodisse putetur ex fomite rationis, revelare convenit evidentissimam speciem operis, ut ex illo nos idoneos assertores habeat probitas veritatis, ex quo semper semetipsam reservaverit qualitas actionis. Ecce enim ita ex gentis nostrae mediocribus maioribusque personis multos hactenus corruisse repperimus et deflemus, ut eorum agnitis ruinis non aliud possimus quam divinae iudicia considerare permissionis, quorum domorum spolia et potentiarum divitias simul ac praedia ita conspicimus prorsus exinanita, ut nec fisci usibus commoda nec palatinis officiis repperiantur in remedium salutare collata. Cuius rei serie ex utroque concurrente, dum et iudicatos sententia iudiciorum elisit, et in eorum bonis ad ipsorum vicem munificatus nemo surrexit, pene non tenuisse disciplinam in ordine, sed defectum posuisse pensatur in gente, illo maiori salutis dispendio cumulato, quod tam haec, quae a iudiciis vigor iudiciorum abstraxerat, quam illa, quae qualiscumque proventus ordine profligationis contererat, tota proprietatis principum amplitudo in sinum suae receptionis incluserat sicque solo principali ventre suppleto, cuncta totius gentis membra vacuata languescerent ex defuncto. Unde evenit, ut nec subsidium mediocres nec dignitatem valeant obtinere maiores, quia, dum solius potestatis vigor maxima occupavit, totius plebis status nec minima iura defendit. Ad quae cum omni palatino officio simulque cum maiorum minorumque conventu nos omnes tam pontifices quam etiam sacerdotes et universi sacris ordinibus famulantes, concordi definitione decernimus et optamus, ut omnis conquisitionis profligatio in omnium rerum viventium, immobilium quoque et moveri valentium corpore vel specie, forma vel genere, quae a gloriosae memoriae Chindasvinto rege a die, quo in regnum dinoscitur conscendisse reperta, quolibetmodo exstiterit, omnia in serenissimi atque clementissimi domini nostri Reccesvinti principis perenni transeant potestate et perpetuo imperii percepisse fastigio? Et illud in iuris proprii collocant antro, quod populi utilitatis acquisitum esse constat obtentu. Nam numquid ad illos aut populorum adventus aut rerum poterat concurrere census, nisi exstitissent gloriae sublimati culminibus aut ab aequalibus illi potuerunt rerum coacervatione ditari, nisi per subiectos glorioso apice potuissent attolli? Omnia certe totius plebis memoria subiecta ad principale caput relevant, attentum debitae visionis obtutum ab illo negotiorum prospectant remedium, cui modo gratum, modo debitum irrogant censum. Regalis proinde orthodoxa haec cuncta sibi deberi convincit, ex quo se regere cuncta cognoscit et inde conquisita non alteri quam sibi iuste defendit. Unde non personae, sed potentiae subdi haec deberi non ambigit. Regem aeterna iura faciunt, non persona, quia nec constat sui mediocritate, sed sublimitatis deputentur in iure, non habenda parentali successione, sed possidenda regali congressione, ita ut iuste sibi debita quisque percipiat et de reliquis ad remedia subiectorum, quaecumque elegerit principis voluntas, exerceat illis tantundem exceptis, quae memoratus divae memoriae Chindasvintus princeps ante regnum autex propriis aut ex iustissime conquisitis visus est habuisse. In quibus cunctis filiis una cum glorioso domino nostro Recces vinto rege maneat divisio libera et possessio pace plenissima. Sed illae res, quas praedictus princeps de iustis proventibus filiis suis vel quibuslibet iustissime visus est contulisse vel reliquisse, omnes in eorum iure maneant inconvulsae, illa negotii huius veritate servata, ut, quia gratia voluntas gloriosi domini nostri Reccesvinti regis reddere decernit, unicuique giustissime debita, nemo invasionis calumniam moveat aut damna requirat, praeter quae gloriosae memoriae genitore eius quaedam indebite habuisse constiterat.

LEX EDITA IN EODEM CONCILIO IMPERANTE RECCESVINTO PRINCIPE GLORIOSO.

In nomine domini Flavius Reccesvintus rex.

Eminentiae celsitudo terrenae tunc salubrius sublimia probatur appetere, cum saluti proximorum pia cernitur compassione prodesse. Unde solet contingere, ut plus commodi de aliena salute conquirat, quam de propria humilitate quisque perficiat. In multis enim, quia multorum salus attenditur, maioris lucri summa perficitur. In se autem, quia privati commodi fructus appetitur, non satis est, si unius beneficii praemium conquiratur. Hinc et illa regendarum tantundem salus est plebium, quae non suos fines privata voluntate concludit, sed quae universitatis limites communi pietatis lege defendit. Quapropter ne salutaris ordo imperialibus videatur verbis potius obtineri quam pactis, de sublimitatis obtentu declinamus ad vota supplicum tranquillae visionis aspectu, ut inde salutaris compassio habeat commodum, unde plebes adeptae fuerint supplicationis effectum. Cum igitur praecedentium serie temporum immoderationis aviditas principum sese prona diffunderet in spoliis populorum et augeret eis proprietatis censu aerumna flebilis subiectorum, tandem supernae respectionis afflatu nobis est divinitus inspiratum, ut, quia subiectis regibus reverentiam dederamus, principum quoque excessibus retinaculum temperantiae poneremus. Proinde sincera mansuetudinis deliberatione tam nobis quam cunctis nostrae gloriae successoribus adfuturis deo mediante legem ponimus, decretumque divalis observantiae promulgamus, ut nullus regum impulsionis suae quibuscumque motibus aut factionibus scripturas de quibuslibet rebus alteri debitis ita extorqueat vel extorquendas instituat, quatenus iniuste ac violenter indebitarum sibi quisque probare possit dominum rerum. Quod si alicuius gratissima voluntate quippiam de rebus a quocumque perceperit vel providenti praestatione lucratus aliquid fuerit, in eadem scriptura patens voluntatis praestiti condicio annotetur, per quam aut impressio principis aut conferentis fraus evidentissime detegatur; et si patuerit a nolente fuisse scripturam exactam, aut resipiscat improbitas principis et evacuet, quod male contraxit aut certe post eius mortem ad eum, cui exacta est scriptura vel ad heredes eius res ipsae sine cunctatione debeant revocari. Illae autem res, quae remota omni compraehensionis argumentatione directo modo transierint in principis potestatem, in eius perenniter iure perdurent. Et quicquid ex rebus ipsis idem princeps ordinare voluerit, suae potestatis arbitrio subiacebit. Verum ut omne huius negotium actionis roboret sinceritas veritatis, cum quarumcumque rerum scripturae in principis nomine exstiterint factae, mox testes, qui in eadem scriptura subscriptores accesserint ab his, quos elegerit princeps, diligentissime perquiratur, si non aliquod indicium aut de impressione principis aut de fraude scripturam facientis modo quocumque cognoverint, ac si aut rite facta series scripturae permaneat aut irrite confecta vanescat. Similis quoque sententia de terris, vineis atque famulis observetur, si sine scripturae textu tantummodo coram testibus quolibet pacto fuerit definitio. De rebus autem omnibus a tempore Svintilane regis hucusque a principibus acquisitis aut deinceps, si provenerit, acquirendis, quaecumque forsitan princeps inordinata sive relinquit sive reliquerit, quae pro regni apice probantur acquisita fuisse, ad successorem tantundem regni discernimus pertinere, ita habita potestate, ut quicquid ex his legerit facere, liberum habeat velle. In illis autem rebus, quae ipsi aut de bonis parentum aut de quorumcumque provenerint successionibus proximorum, ita eidem principi eiusque, si filii defuerint, heredibus legitimis hereditatis iura patebunt, sicut etiam ceteris lege vel successione paterna patuisse noscuntur. Quod si aliquid ex rebus de quorumcumque parentum proximorum non solum successione, sed etiam qualibet collatione aut quocumque contractu ad ius ipsius pervenisse patuerit, si contingat haec inordinate relinqui, non ad successorem regni, sed ad filios vel heredes eius, quae conquisivit, specialiter omnis eadem conquisitio pertinebit. Nam de illis rebus, quae idem princeps ante regnum aut ex proprio aut ex iustissimo conquisito dinoscitur habuisse, irrevocabili ordine aut faciendi, quod voluerit, potestas manebit aut certe filiis eius successio plena patebit. Quod si filii defuerint, legitimis heredibus ex his, quae inordinata reliquerit, hereditario iure adire licebit. Huius sane legis sententia in solis erunt principum negotiis observanda atque ita perpetim valitura, ut non ante quispiam solium regale conscendat, quam iuramenti foedere hanc legem se in omnibus implere promittat. Quemcumque vero aut per tumultuosas plebes aut per absconsam dignitatem publicae machinatam adeptum esse constiterit regni fastigia, mox idem cum omnibus tam nefarie sibi consentientibus et anathema fiat et christianorum communionem amittat, tam dirae percussionis ultione collisus, ut omnis divini ordinis cultor, qui illi communicare praesumpserit, simili cum ipso damnatione dispereat et poena tabescat. Nam si quis legis huius seriem ex officio palatino male volendo vel detrahendo lacerare voluerit aut evacuandam quandoque vel silenter musitans vel aperte resultans proloqui detectus exstiterit, cunctis palatinae dignitatis consortiis et officiis mox nudatus omnium rerum suarum dimidiam partem amittat, et in deputato sibi loco redactus totius palatii maneat societate seclusus. Religiosus etiam, qui se in hac culpa devolverit, simili rerum proprietatis suae dispendio subiacebit.

Haec sancta synodus nulli licentiam tribuit res ecclesiae alienare, quoniam et hoc antiquioribus canonibus prohibetur. Si quid vero, quod utilitatem non gravat ecclesiae pro suffragio monachorum vel ecclesiis ad suam parrochiam pertinentium salvo iure ecclesiae praestare voluerit, permittitur ei pro tempore, quo potuerint.

Quicquid parrochiarum presbyteri ecclesiastici iuris vel quicumque clerici distraxerint, inane habeatur et vacuum et in venditorem comparanti sanctione vertenda.

Nullus episcopus de rebus ecclesiae suae sine conscientia metropolitani sui vendendi aliquid habeat potestatem, utili tamen omnibus commutatione permissa.

His ergo perpensis mansuro cum domini nostri consideratione decreto sancimus, ut nulli apostolicae sedis praesuli a praesente die, donec disponente domino catholicae fidei manserit doctrina salutaris, liceat alicui praedium rusticum, quantaecumque fuerit magnitudinis vel exiguitatis, sub qualibet alienatione ad cuiuslibet iura transferre, ne cuiusquam excusetur necessitatis obtentu. Quippe cum non sit personale, quod loquimur, nec aliquid clericorum vel laicorum: sub hac occasione accepta tueatur. Et paulo post: Quicumque oblitus dei et decreti huius immemor, cuius Romanae civitatis sacerdotes volumus religiosis nexibus devinciri, contra haec facere aut aliquid ex his alienare temptaverit, honoris sui amissione multetur. Praeterea qui petierit aut acceperit vel qui presbyterorum aut diaconorum seu defensorum danti subscripserit illo, quo iratus deus animas percutit, anathemate feriatur. Sitque accipienti vel subscribenti de personis superius compraehensis, id est, quas anathemate feriri censuimus, statuta poena servata, quam praemisimus, in dante vindicta, nisi forte et dator sibi celeri repetitione et, qui acceperit, celeri restitutione prospexerit. Quod si minori animae suae cura sibi quisquam remedium oblatum forte neglexerit, subeat genera poenarum, quae superius tenentur adscripta, contra fas, si quod confectum fuerit scriptum universis viribus, quamvis ab initio nullas habuerit, effectet. Sed etiam liceat quibuscumque ecclesiasticis personis vocem contradictionis offerre et ecclesiastica auctoritate fulciri, ita ut cum fructibus possit data reposcere, ne aliquo se ante tribunal Christi obstaculo muniat, quia religiosis animabus ad substantiam pauperum derelicta contra fas omne aliqua pietatis consideratione dispergit.

X ITEM PRAECEPTUM ATQUE LEX DATA A GLORIOSISSIMO TEODERICO REGE.

Pervenit ad nos, patres conscripti, de ecclesia missa utilis suggestio et mansuetudinis gratia sacri coetus vestri corda pulsavit. Et licet per venerabilem synodum ad huiusmodi decreta vestri sufficiat ordinatio sola iudicii, tamen pro vestra huiusmodi praesentibus oraculis dedimus consultatione responsum, ut nulli fas sit ecclesiae cuiuslibet et antistiti sub qualibet alienatione de proprietate contractos usum fructus commodare, plane suum, cui salva voluerint, aequitate praestabunt, neque frustrari sola pontificis voluntate vel cleri peregrinis debita nominibus vel statui ecclesiae res dedita. Quid enim tam profanum est, quam ut in hac largientis parte violetur arbitrio, dum, quod ad ecclesiam quisque voluit pertinere, prave sibi vindicent pro usufructuario personae contractum? Ergo si quis scelestis ausibus interdicta praesumpserit et ultra usumfructum retinere cupit, episcopo vel clero largiente alienata res protinus cum fructibus a venerando praesule vindicetur.

XI EX CONCILIO AURILIANENSE CAP. VIII

De agellis vero ceterisque facultatibus ecclesiae a sacerdotibus non alienandis nec per contractus inutiles obligandis priorum canonum statuta serventur, ut nos non solum per nullos contractus res ecclesiasticas alienare debeamus, sed etiam ea, quae de rebus ecclesiasticis ab antecessoribus nostris alienata et in dispendio ecelesiae obligata noscuntur et intra tricennalia tempora repetitio suppetit, quae acta sunt, suffragante iustitia per publicum electorum iudicium revocentur. Quod si hic, qui rem ecclesiasticam tenet, admonitus iudicium declinaverit, quousque ad discussionem veniat, ut rem restituat, ecclesiastica communione privetur.

XII EX EODEM CONCILIO.

Abbatibus, presbyteris aliisque ministris de rebus ecclesiasticis vel sacro ministerio deditis alienare vel obligare absque permissu et subscriptione episcopi nihil liceat. Quod, qui praesumpserit, degradetur communione concessa et, quod temere alienatum est, ordinatione episcopi revocetur.

XIII Si quis vero de clericis documenta, quibus ecclesiae professio firmatur, aut supprimere aut negare aut evertere aut fortasse tradere damnabili et punienda obstinatione praesumpserit, quicquid pro absentia documentorum damni ecclesiae illatum est, de propriis facultatibus reddat.

EX CONCILIO EPAUNENSIS CAP. I.

Si quis fidelis alea luserit, annis binis placuit eum abstineri. Quod, si emendatus cessaverit, post annum poterit communione reconciliari. Si denuo id facere voluerit, post X annos acta legitima poenitentia communione societur.

VIIII EX CONCILIO ELIBERITANO CAP. LXXIII

Episcopis, presbyteris atque diaconibus canes ad venandum et accipitres habere non liceat. Quod, si quis talium personarum hac fuerit voluntate detectus, si episcopus est, III mensibus se a communione suspendat, presbyter II mensibus abstineat, diaconus I mense a communi officio et communione cessabit.

XII EX CONCILIO AURILIANENSE CAP. XXII

Si quis clericorum, ut nuper multis in locis superbiam diabolo instigante actum fuisse perpatuit, rebelli auctoritate se in unum coniuratione intercedente collegerint aut sacramenta inter se data aut cartulam conscripta fuisse patuerit, nullis excusationibus praesumptio labetur, sed res detecta, cum in synodum ventum fuerit, in praesumptoribus iuxta personam et ordinum qualitatem a pontificibus, qui tunc in unum collecti fuerint, vindicetur, quia, sicut caritas ex praeceptis divinis corde, non cartulae conscriptione est vel coniurationis exhibenda, itaque supra sacras admittuntur scripturas auctoritate et districtione pontificali sunt reprimenda.

XIII EX CONCILIO ARELATENSIUM TIT. VI

Presbyter diaconem et subdiaconum de ordine deponere inscio episcopo suo non praesumat. Quod, si fecerit, illi in officio vel communione recipiantur et ille anno integro communione privatus officium penitus implere non praesumat.

XII EX CONCILIO SPALENSI CAP. VI.

Comperimus quondam Fragitanum Cordobensis ecelesiae presbyterum a pontifice suo iniuste olim deiectum et innocentem exilio condemnatum, quem rursus ordini suo restituentes id denuo adversus praesumptionem novam decrevimus, ut iuxta priscorum patrum synodalem sententiam nullus nostrum sine concilii examine deiciendum quemlibet presbyterorum vel diaconorum audeat. Nam multi sunt, qui indiscussos potestate tyrannica non auctoritate canonica damnant, et sicut nonnullos gratia favoris sublimant, ita quosdam odio invidiaque permoti humiliant et ad levem opinionis auram condemnant, quorum crimen non approbant. Episcopus enim sacerdotibus ac ministris solus honorem dare potest, auferre solus non potest. Si enim hi, qui in saeculo a dominis suis honorem libertatis adepti sunt, in servitutis nexum non revolvuntur, nisi publice apud praetores in tribunali foro fuerint accusati, quanto magis hi, qui divinis altaribus consecrati honore ecclesiastico decorantur, qui profecto nec ab uno damnari nec uno iudicante poterunt honoris sui privilegio exui, sed praesenti synodali iudicio, quod canon de illis praeceperit definire.

XIIII EX CONCILIO TOLETANO CAP.

Suggerendo in concilio id gloriosissimus dominus noster canonibus inserere praecepit, ut Iudaeis non liceat christianas habere uxores vel etiam concubinas nec mancipium christianum in usus proprios comparare, sed si filii de tali consortio nati sunt, assumendos esse ad baptismum. Nulla officia publica eis impungantur, per quae eis occasio tribuatur poenam christianis inferre. Si qui vero christiani ab eis in aliquo sunt maculati vel etiam circumcisi, non reddito pretio ad libertatem et religionem redeant christianam.

EX CONCILIO URBENENSE CAPITULO VI

Si quis iudaicae pravitati coniugali societate iungitur sive christiana Iudaeo sive Iudaea christiano mulier carnali consortio misceatur, quicumque eorum tantum nefas admisisse cognoscitur, a christiano coetu atque convivio et a communione ecclesiae protinus segregetur.

EX EODEM CONCILIO CAPITULO VIII

Ne Iudaei christianis populis iudices praeponantur.

EX CONCILIO AURILIANENSE CAP. XIIII

De mancipiis christianis, quae in Iudaeorum servitio detinentur, si eis, quae christiana religio vetat, a dominis imponuntur et ad ecclesiam confugerint, ibi tueantur. Quod si eos, quos de ecclesia excusatos tollunt, pro culpa, quae remissa est, affligere aut cedere fortasse praesumpserint et ad ecclesiam iterato confugerint, nullatenus a sacerdote reddantur. Christianis quoque interdicimus, ne Iudaeorum coniugiis misceantur. Quod si fecerint usque ad sequestrationem a communione repellantur. Item christianis convivia interdicimus Iudaeorum, in quibus, si forte fuisse probantur, annali excommunicatione huiusmodi contumacia subiacebit.

EX EODEM CONCILIO CAPITULO XXXII

Quia deo propitio sub catholicorum regum dominatione consistimus, Iudaei a cena domini usque in secunda sabbati in pascha, hoc est, in ipso quatriduo procedere inter christianos atque catholicis populis se ullo loco vel quacumque occasione miscere non praesumant.

EX CONCILIO TOLETANO CAP. III.

Inflexibilis Iudaeorum perfidia deflexa tandem videtur pietate et potentia superna, quod inspiramine summi dei excellentissimus et christianissimus princeps ardore fidei inflammatus, cum regni sui sacerdotibus praevaricationes et superstitiones eorum eradicare elegit, funditus nec sinit degere in regno suo eum, qui non sit catholicus. Ob cuius fervorem fidei gratias omnipotenti deo caelorum regi agimus eo, quod ei tam illustrem creaverit animam et sua repleverit sapientia, ut donet ei praesentem seu diuturnam vitam et in futuro gloriam aeternam. Illud autem provida nobis cura et valde est decernendum vigilanti sollertia, ne eius labor et noster quandoque in posteris tepefactus liquescat. Quocirca consonam cum eo corde et ore promulgamus deo placituram sententiam, simul etiam cum suorum optimatum illustriumque virorum consensu ex deliberatione sancimus, ut, quisquis succedentium temporum regni sortitus fuerit apicem, non ante conscendat regiam sedem, quam inter reliqua condicionum sacramenta pollicitus fuerit, hanc se catholicam non permissurum eos violare fidem, sed et nullatenus eorum perfidiae favens vel quolibet neglectu aut cupiditate illectus tendentibus ad praecipitia infidelitatis aditum praebeat praevaricationis, sed quod magnopere est tempore conquisitum, debeat illibatum perseverare in futurum. Nam incassum bonum agitur, si non eius perseverantia providetur. Ergo postquam ordine ad gubernacula accesserit regni, si ipse temerator exstiterit huius promissionis, sit anathema maranatha in conspectu sempiterni dei et pabulum efficiatur ignis aeterni simulque cum eo damnatione dispereant, quicumque sacerdotum vel quilibet christianorum eius implicati fuerint errori. Nos enim ita praesentia decernimus, ut praeterita, quae in universali concilio de Iudaeis conscripta sunt, confirmemus, quoniam, quae necessaria pro eorum salvatione scribi poterunt, in eadem esse cautum scimus. Quapropter quae nunc decreta sunt, valitura censemus.

EX CONCILIO SPALITANO CAP. X.

Comperimus quosdam Iudaeos nuper ad fidem Christi vocatos quadam perfidiae fraude alios pro filiis suis ad sacrum sanctum lavacri fontem offerre, ita ut specie filiorum quosdam iterato baptismate tingant sicque occulta ac nefaria simulatione natos suos paganos retinent, vere omnes ab initio naturali perfidia viciati et numquam manentes in fide, contra quorum fraudulentas artes ac subdolas diligentem nos oportet habere sollertiam. Si enim illi antiqui patres de his, qui ex Iudaeis sponte sua ad Christi gratiam veniebant, tantam sollicitudinis curam gesserunt, ut fides eorum ante baptismum multis temporibus probaretur, quanto magis de his, quos non propriae mentis conversio, sed sola regalis auctoritas ad fidei praemium provocavit. Namque fidelissimus deo Sisebutus ac victoriosissimus princeps inter cunctas reipublicae suae curas memor patrum dicti, quam multa bona protestantur invitis, sciens se deo reddere rationem de his, quos Christus suo deputavit regimini, maluit istos etiam nolentes ad veritatem perducere quam in vetustate inolitae perfidiae permanere. Repraehensibile quippe erat, ut princeps praeclarus fide et gratia sancti spiritus plenus, qui longe exsistentes gentes doctrina sua perduxit ad fidem, sibi subiectas animas in errorem perfidiae relaxaret, et qui erant in regimine suo a fide Christi exsisterent alieni, quorum innotio magnum gaudium exspectationis cunctis fidelibus ministravit, quod divina gratia regali annitente favore ad verae religionis formam fideique credulitatem pervenerint, verumtamen quia in nonnullis ita perfidia naturalis obduravit, ut usque quaque retenta cordis duritia occultatam impietatem generarent, idcirco contra indevotos et pertinaces animos hoc in commune decernimus, ut sive in parrochiis seu in urbibus tam presbyteri quam clerici pervigilem pro eis sollicitudinem gerant neque ex his sine perceptione lavacri quemquam in errore pristino laxent. Dum vero filios ad regenerationis gratiam offerunt data primum parentibus iusiurandi fide, quod eorum sint filii vicinorumque adhibito testimonio, sic demum gratiam baptismi sub multorum praesentia infantes eorum percipiant. Admoneri autem eos indesinenter oportet a nobis et omnibus, qui in ecclesiasticis gradibus constituti sunt, ut pristinos eorum viciis deletis non esum agni, non azima denique sabbati observationes differentiasque ciborum custodiant, sed in nomine Christi religionis cultu, victu, habitu nobiscum commune exsistant. Ad ecclesiam quoque saepe concurrant, ut, dum frequenter conveniunt, et fides in eis crescat et eruditio augeatur et cognoscant, quia in nova fidei gratia ambulantes, quaecumque in sacramentis priscis agebantur censante umbra iam in Christo esse completa. Si quis autem ex his contra fidem moresque christianos aliquid agunt et admoniti ad ecclesiam non revocantur, iudici publicandi sunt, ut quos religio reprimere non valet, terror ac disciplina saecularis emendet.

Concilium Toletanum IX

IN NOMINE DOMINI INCIPIT SYNODUS HABITA AB EPISCOPIS XVI IN TOLETANA URBE POST DIEM KAL. NOVEMBR. ANNO VII RECESVINTI GLORIOSISSIMI PRINCIPIS IN BASILICA SANCTAE MARIAE SEMPER VIRGINIS ERA DCLXIII.

INCIPIUNT TITULI EIUSDEM CONCILII

I Ut de rebus ecclesiae nihil episcopi auferant et qualiter proximi fundatoris ecclesiarum sollicitudinem gerant.

II Ut fundatores ecclesiarum, quousque advixerint, eorum habeant curam ipsique illic ministros eligant servituros.

III Si de rebus ecclesiae pro praestatione aliquid dari dicatur, causa praestiti cognoscatur.

IIII Quod de conquisitis rebus inter ecclesiam et sacerdotis heredes aequalis divisio fiat.

V Si episcopus monasterium facit vel parrochitanam ecclesiam ditat, quantam partem de rebus ecclesiae conferat.

VI Ut episcopus tertiam ecclesiasticarum rerum sibi debitam, cui elegerit, conferat.

VII Ne extra constitutum ordinem morientis sacerdotis heredes rem eius adire praesumant.

VIII Ut in scripturis, quas sacerdotes vel ministri iniuste fecerint, post mortem eorum habeant annorum numerum computatum.

VIIII Quantum commodum sibi episcopus tollat de ecclesia, cuius tumulaverit sacerdotem.

X De damnatione filiorum, qui ex sacerdotibus et ministris geniti comprobantur.

XI Quod servilibus clericis dare debeant episcopi libertatem.

XII Quod post mortem sacerdotis in libertatem servis collatam horum tempus debeat computari.

XIII Ut ex libertis ecclesiae et personis ingenuis geniti ab obsequiis ecclesiae non recedant.

XIIII Quod si liberti ecclesiae ad eam reverti non velint, omnis eorum reicula iuri applicetur ecclesiae.

XV De obsequio et disciplina libertorum ecclesiae.

XVI Quod liberto ecclesiae nihil de rebus suis in alienum liceat transferre dominium.

XVII Ut baptizati Iudaei cum episcopis celebrent dies festos.

Dum canonicae definitionis edicto in Toletana urbe pro peragendo concilio post diem Kal. Novembr. anno septimo Reccesvinti principis gloriosi in basilica sanctae Mariae semper virginis in unum fuissemus domino favente collecti, id communi definitione decrevimus, ut capitula, quae in priscis canonibus minime habebantur inserta, pari promulgarentur sententia et antiquis iungerentur regulis perenni iugitate mansura et omni reverentia conservanda. Sed quia nequaquam recte subditos iudicat, qui non seipsum prius iustitiae censura castigat, apertum nobis et expedibile visum est, ante nostris excessibus imponere modum et sic errata corrigere subditorum. Tunc namque melius iudiciorum exordia dicuntur, cum vitae iudicium ante disponitur eo, quod potius iudicii forma completur, cum negotiorum principiis aequitas iudicantium anteferunt. Adeo exordium aequitatis inchoari a iudicibus debet, ut perfecta iuris causatio limitem apertius formet.

UT DE REBUS ECCLESIAE NIHIL EPISCOPI AUFERANT ET QUALITER PROXIMI FUNDATORIS ECCLESIARUM SOLLICITUDINEM GERANT

I Omnis itaque rei ecclesiasticae quantitas sicut remedium veniae tribuit conferenti, ita damnum rite praeparat fraudatori. Et ideo nullus sacerdotum vel ministrorum ex rebus ecclesiae, quae in quibuscumque locis a fidelibus largiuntur, aliquid auferat vel iuri suo aut cathedrae propriae unitati connectat. Devotio enim uniuscuiusque sicut gratanter votum contulit deo, ita definivit, quod plenitudo votorum conservaretur in loco, in quo, velut si collata tenentur, manet gratia offerentis, ita si frustrantur, imminet pernicies defraudatis. Verum ut rei huius potior soliditas habeatur, condignis filiis vel nepotibus honestioribusque propinquis eius, qui construxit vel ditavit ecclesiam, licitum sit hanc bonae intentionis habere sollertiam, ut, si sacerdotem seu ministrum aliquod ex collatis rebus praeviderit defraudare aut commonitionis honestae conventione compescant aut episcopo vel iudici corrigenda denuntient. Quod si talia episcopus agere temptet, metropolitano eius haec insinuare procurent. Si autem metropolitanus talia gerat, regis haec auditibus intimare non differant. Ipsis tamen heredibus in eisdem rebus non liceat quasi iuris proprii potestatem praeferre, non rapinam, non fraudem ingerere, non violentiam quamcumque praesumere, sed hoc solum in salutarem sollicitudinem adhibere, quod aut in nullam noxam operatio nocens attingat aut in multam vel in aliquam partem salutaris merces assumat. Si quis vero deinceps haec monita temerare voluerit et male rapta cum confusione restituet et excommunicationis annuae sententiam sustinebit.

UT FUNDATORES ECCLESIARUM, QUOUSQUE ADVIXERINT, EARUM HABEANT CURAM IPSIQUE MINISTROS ELIGANT SERVITUROS

II Cum saepe sit sollicitum etiam illa, quae non debentur prece supplicationis et ut quodammodo extorqueri doloris, quanto magis iam sine obstaculo concedi debent exquisita simul et ordine iuris et dolore compassionis? Quia ergo fieri plerumque cognoscitur, ut ecclesiae parrochiales vel sacra monasteria ita quorundam episcoporum vel insolentia vel incuria horrendam decidant in ruinam, ut gravior exoriatur aedificantibus meror, quam in struendo gaudii exstiterat labor, unde pia compassione decernimus, ut, quamdiu earundem fundatores ecclesiarum in hac vita superstites exstiterint pro eisdem locis curam permittantur habere sollicitam et sollicitudinem ferre praecipuam, atque rectores idoneos in eisdem basilicis idem ipsi offerant episcopis ordinandos. Quod si tales forsitan non inveniantur ab eis, tunc quos episcopus loci probaverit, deo placitos sacris cultibus instituat cum eorum conhibentia servituros. Quod si superstitibus eisdem fundatoribus rectores ibidem praesumpserit episcopus ordinare et ordinationem suam irritam noverit esse et ad verecundiam suam alios in eorum loco, quos idem ipsi fundatores condignos elegerint, ordinari.

SI DE REBUS ECCLESIAE PRO PRAESTATIONE ALIQUID DARI DICATUR, CAUSA PRAESTITI COGNOSCATUR

III Si sacerdos, minister de rebus ecclesiae suae quippiam alicui sub praestationis obtentu concedat, instrumenti causam praestiti evidenter exponat, ut hoc aut iuste confecta transactio innotescat aut fraus incompetens, quae latet, appareat. Aliter vero pro huius negotii causa deinceps scriptura confecta non valeat.

QUOD DE CONQUISITIS REBUS INTER ECCLESIAM ET SACERDOTIS HEREDES AEQUA DIVISIO FIAT

IIII Sacerdotes vel, quique illi sunt, quibus ecclesiasticarum rerum cura commissa est, quaecumque administrationis suae tempore emerint, si de rebus propriis vel vile vel parum habuerint, ad ecclesiae nomen, cui praesunt, cartarum conficere instrumenta procurent. Non enim, ut ecclesia, quem suscepit externum, efficiat in alieno divitem et in suo retineat fraudatorem. Hi vero, qui suarum rerum noscuntur habere compendium, ex omni re, quam post ordinationis suae diem visi sunt conquisisse, sive nulla sive aliqua sint instrumenta confecta, compensata tam iuris sui quam ecclesiasticarum rerum habitatione, si se utriusque rei quantitas exaequaverit, inter ecclesiam et decedentis heredes aequo iure conquisitio pertinebit. Si autem quaelibet pars maiori cumulo sui iuris excreverit, maiorem etiam portionem in divisione percipiet. Quicumque vero de praedictis sacerdotibus vel ministris pro sui utilitate atque amicitia vel praestatione aut quocumque modo aut per scripturae seriem aliquid meruerint a quolibet percipere, in rebus ecclesiasticis non poterit numerari, sed quod exinde voluerint facere, in ipsorum voluntatis arbitrio subiacebit. Quod si hoc post eorum mortem inordinatum fortasse remanserit, ecclesia hoc sibi, cui praefuit vel minister exstitit, in perpetuum vindicabit.

SI EPISCOPUS MONASTERIUM FACIT VEL PARROCHITANAM ECCLESIAM DITET, QUANTAM PARTEM DE REBUS ECCLESIAE IBIDEM CONFERAT

V Bonae rei dare consultum et praesentis habetur vitae subsidium et aeternae remunerationis exspectare cernitur praemium. Quisquis itaque episcoporum in parrochia sua monasterium construere forte voluerit et hoc ex rebus ecclesiae, cui praesidet, ditare decreverit, non amplius ibi quam quinquagesimam partem dare debebit, ut hac temperamenti aequitate servata et, cui tribuit, competens subsidium conferat, et, cui tollit, damna gravia non infligat. Ecclesiam vero, quae monasticis non informabitur regulis aut quam pro suis magnificare voluerit sepulturis, non amplius quam centesimam partem census ecclesiae, cui praesidet, ibidem conferre licebit, ea tamen cautela servata, ut unam tantummodo, quae placuerit, ex his duabus remunerationem assumat.

UT EPISCOPUS TERTIAM ECCLESIASTICARUM RERUM TAM SIBI QUAM, CUI ELEGERIT, CONFERAT

VI Cum praeteritis sanctionibus notissimum habeatur, quae de rebus parrochialium ecclesiarum pars episcopo conferatur, opportune tamen duximus decernendum, ut episcopus tertiam, quam de rebus eisdem sanctione pariter sibi debitam novit, aut ipsi ecclesiae, cuius res esse patebit, aut alteri ecclesiae, cui elegit, conferre decreverit et licitum maneat et irrevocabile robur eius sententia ferat.

NE EXTRA CONSTITUTUM ORDINEM MORIENTIS SACERDOTIS HEREDES REM EIUS ADIRE PRAESUMANT

VII Propinqui morientis episcopi nihil eius absque metropolitani cognitione usurpare praesumant. Quod si is, qui recesserit, metropolitanus fuerit, eius successoris sententiam concilium sustinebunt, ne passim hereditatis adeundae danda licentia de rebus ecclesiae aut non reddatur ratio plena aut fraus inveniatur illata. Quod si presbyter aut diaconus fuerint, quo solus se constiterit, non sine cognitione sui episcopi rem eius heredibus adire licebit. Quisquis sane post haec transgressor inventus exstiterit, pro his, quae non exspectato ordine adierit, invasionis damno legis sententiae subiacebit.

UT SCRIPTURAE, QUAS SACERDOTES VEL MINISTRI INIUSTE FECERINT, POST MORTEM EORUM HABEANT ANNORUM NUMERUM COMPUTATUM

VIII Si sacerdos vel minister, dum gubernacula ecclesiarum administrare videtur, contra patrum sanctiones de rebus ecclesiae definisse aliquid dinoscitur, non ex die, qua talia scribendo decrevit, sed ex quo talia moriendo definita relinquit, supputationis ordo substabit. Nusquam etenim ad tricennium temporis pertinebit irritum hoc iudicantes, quia status contractuum initia non sumpsit ab origine aequitatis.

QUANTUM COMMODUM SIBI EPISCOPUS TOLLAT DE ECCLESIA, CUIUS TUMULAVERIT SACERDOTEM

VIIII Plerique, dum rapinis inhiant, ut debeat aut miserationis opus condigne non implent aut indebita ipsius miserationis damna permiscent. Ideoque ne amplius misericordiae opus exsecrabile labatur, id communi decreto sancimus, ut, cum pontificem mori contigerit, episcopus, qui ad humandum corpus eius advenerit, descriptis thesauris atque ornamentis omnibus, si locuples decedentis ecclesia fuerit, non amplius quam libram auri in rebus quibus ei placuerit, exceptis ornamentis ecclesiae cum gratia offerentum auferre pertemptet. Si vero minor rebus exstiterit, dimidiam libram sibi licenter usurpet. Nam et haec ipsa usurpare ratio nulla permitteret, nisi eius, qui convenit sacerdotis iniuriae contemplatione antiquitas hoc usurpata servasset. Porro brevem discriptarum rerum sub fideli relatione hic, qui discripsit, dirigere metropolitano curabit. Metropolitanus autem ex eadem morientis ecclesia nihil prorsus auferre praesumat, sed solam, quae ad eum pertinet, salutarem curam impendat.

DE DAMNATIONE FILIORUM, QUI EX SACERDOTIBUS ET MINISTRIS GENITI COMPROBANTUR

X Cum multae super incontinentiam ordinis clericorum hactenus emanaverint sententiae patrum et nullatenus ipsorum formari quiverit correctio morum, usque adeo sententiam iudicantium protraxere commissa culparum, ut non tantum ferretur ultio in auctoribus scelerum, verum et in progenie damnatorum. Ideoque quilibet ab episcopo usque ad subdiaconum deinceps vel ex ancillae vel ex ingenuae detestando connubio in honore constituti filios procrearint, illi quidem, ex quibus geniti probabuntur, canonica censura damnentur. Proles autem alienata pollutione non solum parentum hereditatem usquam accipiet, sed etiam in servitutem eius ecelesiae, de cuius sacerdotis vel ministri ignominia nati sunt, iure perenni manebunt.

QUOD SERVILIBUS CLERICIS DARE DEBEANT EPISCOPI LIBERTATEM

XI Qui ex familiis ecclesiae servituri devocantur in clerum, ab episcopis suis libertatis necesse est, ut percipiant donum, et si honestae vitae claruerint meritis, tunc demum maioribus fungantur officiis. Quos vero flagitii sordidaverit incorrigibilis noxa, perpetua servitus condicionis religet in catena.

QUOD POST MORTEM SACERDOTIS IN LIBERTATE SERVIS COLLATA ANNORUM TEMPUS DEBEAT COMPUTARI

XII Si sacerdos libertatem servis ecclesiae conferre voluerit, non a die confectionis scripturae tempus annorum computatum tenebit, sed ex eo, cum eum, qui scripturam confecit, verius obisse constiterit.

UT EX LIBERTIS ECCLESIAE EX PERSONIS INGENUIS GENITI AB OBSEQUIIS ECCLESIAE NON RECEDANT

XIII Excessibus libertorum ecclesiae plerumque patronam videmus ecclesiam convexari et bicipiti coacti sumus taedio condolere, uno, dum superbiam reluctans auctor contemnitur libertatis, altero, dum libertas superbientis in condicionem relabi cogitur servitutis. Ideo cum iam praeteritis patrum regulis multae super hoc diversae constitutionis emanaverint sanctiones, tamen quoddam ad plenitudinem rei aptum conspeximus adhuc innectere complementum. Igitur sicut legum reverenda sanctio censuit, ita servari totius generis nobilitas debet, ut in nullo aliena commixtio maculet, quod generositas propria decoravit. Unde cunctis ecclesiarum libertis, tam viris quam feminis eorumque propagini, interdicitur iudicio generali, ne deinceps causa connubii aut Romanis ingenuis copulentur aut Gothis. Quod si hoc factum quandoque patuerit, permixtione tali genita proles numquam merebitur ius debitae dignitatis nec ecclesiae umquam carebit obsequiis, cuius beneficio donum meruisse noscitur libertatis.

QUOD SI LIBERTI ECCLESIAE AD EAM REVERTI NOLUERINT, OMNES EORUM REICULA IURI APPLICETUR ECCLESIAE

XIIII Si contingat quemcumque de libertis ecclesiae eorumque prosapiae contra primaevas moderantesque patrum regulas aut Gothis aut Romanis ingenuis copulari, tam illis quam eorum stirpi non licebit ab ecclesiae patrocinio evagari, sed aut ad debita obsequia reverti cogendi sunt, aut, si redire noluerint, quaecumque vel parentes eorum vel ipsi ab ecclesia sunt adepti, vel in eius patrocinio visi sunt conquisisse, insistente pontifice in ditionem propriae reducantur ecclesiae.

DE OBSEQUIO ET DISCIPLINA LIBERTORUM ECCLESIAE

XV Ecclesiae liberti eorumque progenies eidem basilicae, de qua libertatis gratiam meruerunt, obsequia prompta sinceraque parabunt, quia sicut hoc in obsequio pro possibilitate sui, quod utiles ingenui dabunt, ita quoque in emendatione culparum, quod inutiles ingenui sustinebunt.

QUOD LIBERTIS ECCLESIAE DE REBUS SUIS NIHIL IN ALIENUM LICEAT DOMINIUM TRANSFERRE

XVI Libertis ecclesiae eorumque propagini ex omnibus, quae de iure ecclesiae noscuntur habere, nihil licebit in extraneum dominium transactione quacumque deducere, sed si ex his quaelibet vendere fortasse voluerint, sacerdoti eiusdem ecclesiae afferant convenienter emenda, earumque praedia, ut eis placuerit, aut dispensent aut habeant. Nam in dominium partis alterius rei suae censum nullomodo transire permittimus. Suis autem filiis vel propinquis eiusdem ecclesiae vel servitio vel patrocinio subiugatis quaecumque vendere vel donare voluerint, aditus omnino patebit.

UT BAPTIZATI IUDAEI CUM EPISCOPIS CELEBRENT DIES FESTOS

XVII Baptizati Iudaei quocumque loco cetero tempore conversentur, festis tamen praecipuis novi testamenti serie consecratis ac diebus illis, quos olim sanctione veteris legis sibimet censebant esse sollemnes, in civitatibus publicisque conventibus cum summis dei sacerdotibus celebrare praecipimus, ut eorum conversationem ac fidem et pontifex approbet et veritas servetur. Huius vero temerator edicti, prout episcopus permiserit, aut flagris aut abstinentiae subiacebit.

Expletis omnibus, quae ad honestatis regulam in collationem venit fraternam, grates exsolvimus immortali domino soli, cuius dispositione mirabili ad hunc sanctae congregationis coetum meruimus adunari, ut et communis visio prosperitatem nostram ostenderet et pari unctione concordiam assignaret; obsecrantes eius misericordiam largam, ut serenissimo domino et amabili Christo Reccesvinto principi glorioso ita praesentis vitae felicitatem impendat, et angelicae beatitudinis gloriam post tempora longaeva concedat, atque ita nos eiusdem felicitatis laetos semper efficiat, ut in terra viventium remunerandos attollat. Antiquitatis dehinc ordinem saluberrime retinentes, postquam rationem festi paschalis fraternitas vestra cognovit, noverit se anno venturo die Kal. Novembr. causa peragendi concilii in hac urbe favente domino congregari, ut simili disceptatu aut, quae prospexerimus congrua, decernamus aut solius pacis conventu laetemur.

Consummatum est hoc sanctum concilium die octavo Kal. Decembr. anno feliciter septimo regni serenissimi atque clementissimi domini nostri Reccesvinti regis, aera DCLXIII.

Concilium Toletanum X

IN NOMINE DOMINI HABITA SYNODUS IN TOLETANA URBE INCIPIT DIE KAL. DECEMBR. Anno octavo gloriosi domini religiosissimi Reccesvinthi principis era DCLXVIIII.

Gratulationem nobis spiritalem divina contulit gratia, quando tribuit inter nos et salutaris disciplinae frequentiam et convenire ad pacificorum studia praeoptata. Congregatis ergo nobis et in concordiam animi et in conventum loci referentes gratias invisibili deo et glorioso rerum domino Reccesvindo regi, cuius salutissimo voto retenta paternitatis sanctae traditione ad sacrum quivimus adunari conventum, has subter annexas regulas concordi definitione prolatas aeterna statuimus manere lege praefixas.

De celebritate festivitatis dominicae matris

I Cum nihil fidei sinceritas per diversitatem adversum incurrat et unitatem catholicae regulae varietas nulla decerpat, est tamen, quod nisi temporum unitate constare non valeat. Hinc est. quod paschale festum uno die celebramus et tempore, ne in iudaicum decidamus errorem. Hinc adventum sancti spiritus post resurrectionem domini nisi exspectemus tempore definito dierum numerum non possumus impleri eiusdem spiritus dono, quoniam si caret plenitudinis numero, carere potest et mysterii sacramento. Hinc nativitatis dominicae sacrum, quo evidenter de utero virginali verbum prodiit caro factum absque dubio servat et temporis cursum et repraesentat speciale diei monimentum. Si ergo nativitatis et mortis incarnatio huius verbi dies absque immutatione ita certus habetur, ut absque diversitate in orbe toto terrarum ab omni concorditer ecclesia celebretur, cur non festivitas gloriosae matris eius eadem observantia uno simul ubique die similique habeatur honore? Invenitur etenim in multis Spaniae partibus huius sanctae virginis festum non uno die per omnes annorum circulos agi, quo enim transducit homines diversitas temporum, dum varietatem celebritatis non habere probantur. Qua de re, quoniam die, qua invenitur angelus virgini verbi conceptum et nuntiasse verbis et indidisse miraculis, eadem festivitas non potest celebrari condigne, quod interdum quadragesima vel paschale festum videatur incumbere, in quibus nihil de sanctorum sollemnitatibus, sicut ex antiquitate regulari cautum est, convenit celebrari, cum etiam et ipsam incarnationem verbi non conveniat tunc celebritatibus praedicari, quando constat in idipsum post mortem carnis gloria resurrectionis attolli. Ideo speciali constitutione sancitur, ut ante octavum diem. quo natus est dominus, genetricis quoque eius dies habeatur celeberrimus et praeclarus. Ex pari enim honore constat, ut, sicut nativitatem filii sequentium dierum insequitur dignitas, ita festivitatem matris tot dierum sequatur sacra sollemnitas. Nam quid festum est matris nisi incarnatio verbi? Cuiusque festum ita debet esse sollemne, sicut est eiusdem nativitas verbi. Quod tamen nec sine exemplo decentis moris, qui per diversas mundi partes dinoscitur observari, videtur institui. In multis itaque ecclesiis a nobis et spatio remotis et terris hic mos agnoscitur retineri. Proinde ut de cetero. quicquid est dubium, sit remotum, sollemnitas dominicae matris die quinto decimo Kal. Ianuar. omnimodo celebretur et nativitas filii eius salvatoris nostri die VIII Kalendarum earundem, sicut mos est. sollemnis in omnibus habeatur.

II Frequentium molestiarum nocens impulsus contemni quidem magnitudine decentis poterit gravitatis, sed quia honesta sollicitudo cohibere properat, quod frequentata usitatio visitare non curat. Ideo cum et quorundam paternorum sanctionibus decretorum et institutionibus sit legalibus cautum, ne contra salutem principum gentisque aut patriae quisquam meditari conetur adversum, hoc unum specialiter nunc depromitur observandum, ut, si quis religiosorum ab episcopo usque ad extremum ordinis clericum sive monachum generalia iuramenta in salutem regiam gentisque aut patriae data repperiatur violasse voluntate profana. mox propria dignitate privatus et loco et honore habeatur exclusus, id miserationis obtentu tantummodo reservato, ut an locum an honorem an utraque possideat concedendi ius licentiamque principalis potestas obtineat.

III Reverentiae totius auditu percipiatur, quia res dura non frustra cogitur ac duriori exstirpari censura. Agnovimus enim quosdam pontifices praecepti principis apostolorum, qui ait: Pascite, qui in vobis est gregem, non coacte. sed spontanee. neque vi dominantes in clero, sed forma facti gregi, ita esse immemores, ut quibusdam monasteriis parrochialibusque ecclesiis aut suae consanguinitatis personas aut sui favoris participes iniquum saepe statuant in praelatum, ita illis providentes commoda inhonesta, ut eisdem deferantur aut quae proprio episcopo dare iustus ordo poposcerit. aut quae rapere deputati exactoris violentia poterit. Proinde decenter omnibus placet et in praesenti tale rescindere factum et non esse de cetero faciendum. Nam quisque pontificum deinceps aut sanguine propinquis aut favore sibi personis quibuscumque devinctis talia commendare lucra temptaverit ausu nefandae praesumptionis. et quod iussum fuerit, devocetur in irritum, et qui ordinavit annuae excommunicationi subiaceat. Quae vero ablata fortasse fuerint, ab eo, qui tulit. reddantur in duplum.

IIII Bene per spiritum domini possumus cum sancto apostolo dicere, non ignorare nos astutias satanae, quia impellimur zelo domus dei ardore cremari. Videmus enim ad tanta fraudium studia convalescentem excrevisse perniciem, ut et primaeva patrum constitutio a quibusdam aestimetur illudi et nova iudicum putetur intentio pelli. Nam inveniuntur nonnullae viduae diversis excusationibus se adeo contegentes. ut blandiantur sibi non se patrum plena religionis allegatas institutione teneri. Unde antiquis inconcusse permanentibus regulis hoc adicitur novae oraculo sanctionis, ut vidua. quae sanctae religionis obtinere propositum voluerit, sacerdoti vel ministro, ad quem aut ipsa venerit, aut quem ad se venire contigerit, scriptis professionem faciat a se aut signo aut subscriptione notatam, continentem se et religionis propositum velle et hoc perenniter inviolate servare, ac tunc accepta a sacerdote vel ministro apta religionis huius veste seu lectulo quiescens sive quaecumque in loco consistens incunctanter utantur. nec diversi coloris aut diversae partis eadem sit notabilis vestis, sed religiosa et non suspecta. quae careat et varietatibus colorum et diversitatibus specierum. adeo ut absque ulla suspicione transgressionis maneat usui tantum apta sanctae religionis et sui sexus competens ad testimonium probitatis. Ut autem deinceps nil devocetur in dubium, pallio purpureo vel nigri coloris caput contegat ab initio susceptae religionis. ut dum illic tulerit signum probabilis sanctitatis, ubi nullus falli poterit visio intuentis, numquam attemptet ausus detestandae praesumptionis.

V Omnes feminae, quae iam in praeteritum religionis veste fuisse probantur indutae, nihil excusationis valeat in oppositionem quaelibet abiectio. quamvis diversis ac callidis adumbrare se velit fallaciae argumentis, sed ad sacratissimam sanctionem disciplina sanctiores teneat religatas atque subnixas. Commoneantur sane sacerdotis auctoritate. ut sponte redeant, quae. si redire noluerint, impulsu sacerdotis ad religionis cultum reducantur et in monasteriis redactae excommunicationis condignae sententia feriantur. Hic idem quoque ordo in illarum condemnatione manebit, quae quamlibet a sacerdote sanctimoniae vestem non accepissent, ipsae tamen aut indutae sunt aut in illo diu habitu consenserunt, qui religionis esse cultus ab innuentibus crederetur, si coram ecclesia vel sacerdote aut etiam competentibus testibus quandoque indutae certis indiciis aut testimoniis approbatur. Omnes tamen hae seu venientes ad primam religionem seu post transgressum resumentes iteratam conversionem, sicut praemissum est, et pallio capita contegant et conscriptam roboratamque professionis faciant scripturam, per quam ulterius non sinantur relabi ad praevaricationis audaciam. Quae vero ex omnibus his fuerint repertae animum aut vestem in transgressione dedisse, excommunicationis sententiam ferant, et rursum mutato habitu in monasteriis, donec diem ultimum claudant, sub aerumnis arduae poenitentiae maneant religatae.

DE HIS, QUI IN PARVA AETATE CORAM PARENTIBUS RELIGIONIS HABITUM TENUERUNT

VI Quoniam hucusque dissolutae operationis effectus interdum mutare fecit honestum constitutionis edictum, dum incondite resolvi putatur, quod indissolubili sanctionis auctoritate tenetur, ideo quicquid obvium ex incerto occurrit evidenter abici decet, ut de cetero nihil supersit, quod in dubium nutetur. Ideoque si in qualibet minori aetate vel religionis tonsuram vel religioni debitam vestem in utroque sexu filiis aut unus aut ambo parentes dederint. certe aut nolentibus vel nescientibus se susceptam. non mox visam in filiis addicaverint. sed vel coram se vel coram ecclesia palamque in conventu eosdem filios talia habere permiserint, ad saecularem reverti habitum ipsis filiis quandoque penitus non licebit, sed convicti, quod tonsuram aut religiosam vestem aliquando habuerint, mox ad religionis cultum habitumque revocentur et sub strenua districtione huiusce observantiae inservire cogantur. Parentibus sane filios suos religioni contradere non amplius quam usque ad decimum aetatis eorum annum licentia poterit esse, postea vero an cum voluntate parentum an suae devotionis sit solitarium votum, erit filius licitum religionis assumere cultum. Quisquis autem vel abolitione tonsurae vel saecularis vestis assumptione detectus fuerit attigisse transgressionem, et excommunicationis censuram accipiat et religioni semper inhaereat.

Opitulante miseratione divina et gloriosissimi Reccesvindi principis inhaerente voluntate religiosa, his testibus decentissime allegatis in pace connexi. ex totis praecordiorum visceribus damus gloriam et honorem soli aeterno et immortali deo patri et filio et spiritui sancto, cuius dono collatum nobis agnoscimus pro eius ecclesiae statu et gerere curam et posse sacri regiminis competentia disponere iura. A quo petimus et optamus, ut porrecta in longitudinem felicium dierum sacratissimi principis vita et omni gloriarum decorem perpetim pollente salute, nobis quoque attribuat susceptum ecclesiae suae regimen cum aequitate disponere ac sollicitudine gubernare et in pace tenere, ut post huiusmodi suscepta pericula pervenire possimus ad caelestia regna. Amen.

Eugenius indignus Toletanae sedis metropolitanus episcopus haec nostrarum definitionum statuta subscripsi. Similiter et alii episcopi subscripserunt numero XXI.

ITEM DECRETUM PRO POTAMIO EPISCOPO

Assumere poteramus canonicam in cantum fraternae laetitiae tibiam. quia divina pietas conventum nostrum ad concordiae convocaverat studia et convenerat mestitiam vitare. quoniam visitatione disciplinae videbamur paternas regulas innovasse, sed gravius sistrum pro cimbalo sumimus et funus pro carmine decantamus, gementesque cum Ieremiae questibus dicimus: Dissolutum est gaudium cordis nostri, versus est in luctum chorus noster. Unde et vae coram nobis conspicimus, quoniam cecidisse coronam capitis nostri videmus, dum tam nobile infimum corruit, quod instans sublimae sanctitatis optimum stetit. Ecce etenim tractantibus nobis in pace de ecclesiasticis regulis delatum est conventui nostro epistolium confusae confessionis et abolendae subscriptionis, quod Potamius Bracarensis ecclesiae episcopus de factis propriis suis verbis suisque annotarat articulis. Quo reserato, quid obliteranda pagina et abolenda litterarum panderent elementa, fletibus potius quam sermonibus lacrimosa contio recensuit. Tunc solitarie tantum secretimque adunatis pontificibus dei praedictum episcopum adesse fecimus coram nobis, quem singultibus aggredientes amplius quam loquelis reseratam illi suae deformitatis et nostrae confusionis protulimus scripturam, quam accipiens ac recurrens sciscitantibus nobis, utrum sui operis et suae annotationis intimatio esset, ille suum actum suique oris eloquium suorumque digitorum esse robur asseruit, quod illic relegendo praevidit. Rursum divini nominis contestatione hunc adiurantes obtestati sumus, ut, an de se sponte mendacium diceret aut alicuius violentia praevenitur et perterritus talia enarraret, veraciter indicaret. Qui mox flebili voce luminibusque ploratu madentibus et fragore singultuum cum unius dei nominis iuramento clamavit se et vera eadem mala de se confiteri et ad haec confitenda nulla se violentia praegravari. Unde etiam ferme per novem menses sponte deseruisse regimen ecclesiae suae et ergastulo quodam pro admisso flagitio acturus poenitentiam se conclusisse praedixit. Tunc per fidelem confessionem eius agnitio. quod tactu femineo sorduisset declarata licet huic antiquitas paterna sacris regulis deicere ab honore litis, patrum sententiam, quae iam dictum Potamium episcopum rectitudine damnat, huic decreto connectere vigilantia nostra procurat.decerneret. nos tamen miserationis iura servantes non abstulimus nomen honoris, quod ipse sibi sui criminis confessione iam tulerat, sed valida auctoritate decrevimus perpetua poenitentia hunc inservire officiis et aerumnis providentes melius illum per asperam ire poenitentiae solitudinem, ut quandoque perveniret ad refrigerii mansionem quam relictum in voluntatis suae latitudine ad praecipitium deici aeterna damnatione. Tunc venerabilem Fructuosum ecclesiae Dumiensis episcopum communi omnium nostrum electione constituimus ecclesiae Bracarensis gubernacula continere, ita ut omnem metropolim provinciae Galliciae cunctosque episcopos populosque conventus ipsius omniumque curam animarum Bracarensis ecclesiae gubernandam suscipiens ita componat atque conservet, ut et dominum nostrum de rectitudine operis sui glorificet et nobis de incolumitate ecclesiae eius gaudium praestet. Quia vero ad futurum prospicere convenit, ne exoriri in statu pacis possit quaedam commotio

HIC DATUS CANON EX CONCILIO VALENTINO TITULO IIII.

Nec illud, fratres, scribere alienum ab ecclesiae utilitate censuimus, ut sciretis, quicumque sub ordinatione vel diaconatus vel presbyterii vel episcopatus mortali crimine dixerint se esse pollutos, a supradictis ordinationibus submovendos reos scilicet vel veri confessione vel mendacio falsitatis. Neque enim absolvi potest in his, si in seipsos dixerint. quod dictum in alios puniretur, quoniam omnis, qui sibi fuerit mortis causa, maior homicida sit.

Multae quidem et aliae sententiae huic poterant innecti de decreto, quae praedictum Potamium episcopum severissima austeritate abicere iubent, sed ex omnibus hanc conscriptam ponere sententiam maluimus, ne. si tota condemnationis edicta replicassemus, gravissimae ultionis auctores exsistere videremus.

Factum decretum sub die Kal. Decembr. anno feliciter octavo regni gloriosissimi domini nostri Reccesvinthi regis.

Eugenius indignus Toletanae sedis metropolitanus episcopus hoc iudicii nostri decretum subscripsi, similiter et alii episcopi subscripserunt numero XVII.

ALIUD DECRETUM.

Vidimus tractatibus invenire. quod iustum est et experientia esse iudicantium comprobatum et iuxta summi iudicii statuta plenior invenitur auctoritas. Ideo mentis intentionem morisque simul studia deducentes in cognitionem audiendi negotii delatum est ad nos in conventum sancti concilii ex directo gloriosi domini nostri Reccesvindi regis per illustrem virum Wambanem testamentum gloriosae memoriae sancti Martini ecclesiae Bracarensis episcopi, qui et Dumiense monasterium visus est construxisse, ut reserato. quid illic memoratus beatissimus vir decrevisset, nostrae cognitioni patesceret. Quo testamento in omnium conventu relecto comperimus ex ordine a memorato principe ad nos esse directum. quoniam idem gloriosae memoriae sanctus vir ita decreverat, ut succedentibus per ordinem regibus ad complementum eius ipsius testamenti constitutio commendata maneret. Tunc deinde illatum est nobis testamentum Ricchimiri memoratae ecclesiae Dumiensis episcopi, quod de rebus suis in eadem ecclesia decreverat examinatione veredica dirimendum. Quo relecto cognovimus eundem auctorem suum illic diversae constitutionis dedisse condiciones. inter quas unam validam conatus est religationem constringere, deputans et illationes tributorum et pretia frugum absque aliqua diminutione annua vice pauperibus erogare. nihilque esse absque deliberatione relictum, quo usibus ecclesiae posset quadam liberalitate servire. Tunc ex voce partis ecclesiae Dumlensis adstructum est, quod universas species generis et corporis rerumque in eiusdem ecclesiae dono intrinsecus ad usus domesticos et tempore suae ordinationis idem episcopus Ricchirius invenit et. quae ipse aut de opere utriusque sexus artificum familiariter ecclesiae potuit habere confecta atque illata, aut quae sua professione habuisse visus est conquisita, omnia moriens iussisset pauperibus erogare. Quaedam vero ita viliori pretio vendere ordinasse, ut negotiatio harum rerum perditio potius quam mercatio censeretur. Edidisse quoque quosdam liberos ex eiusdem ecclesiae famulis. quibus etiam cum aliis ad se pertinentibus omnibus amplius quam quingenta repperitur utriusque sexus dedisse mancipia. Quibus damnis ita cognitis, quia et cuncta remedia intrinsecus domus tam indiscrete largita fuerant, ne quid ad integritatem ecclesiae reliquum superesset, cum nulla imminens causa pauperum necessitatis exsisteret. quae hoc tam et christianissime rogari deposceret, atque pro libertis illis nihil secundum canonicam sanctionem datum in communicationem patesceret. sed nec pro mancipiis et reliquis rebus eisdem libertis collatis aliquid in repensationem relictum ecclesiae innotesceret. verum et rem suam ita in nomine pauperum religasset. ne aliquid remedii ex hoc ecclesiasticus usus attingeret, ducti sumus tam rationis intuitu quam paternarum sanctionum edicto ipsius testamenti seriem, etsi non usquequaque irritum devocari. in quodam tamen rationabili auctoritate temporalem deducere, scilicet quia tantorum dispendiorum damnis a memorato Ricchimiro episcopo factis res ecclesiastica dinoscitur subiacere, omnis res eius quam in delegatam reliquit pauperum nomini, tamdiu Dumensi ecclesiae plena deserviat facultate, donec omne hoc damnum, quod in utensilibus domus sustinuit, valeat evidentius reparari. ac tunc completa restitutione damni observetur sicut decreta est series testamenti. Libertis vero, qui ex familiis ecclesiae facti sunt, seu res universa, quae in mancipiis aliisque corporibus vel illis vel suis hominibus collata esse dinoscitur, cuncta in discretione venerabilis fratris nostri Fructuosi episcopi disponenda relinquimus, ut. quia haec evidens ordo patrum in irritum devocat, illius temperamentumhaecad miserationem adducat, qualiternec regulam paternam modus excedat et miserationem severitas non exstinguat, ut secundum merita servientiumet libertatispraemia et rerum donaria vel subtrahat vel concedat.

Editum decretum sub Kal. Decembr. anno feliciter octavo regni gloriosissimi domini nostri Reccesvinthi regis.

Eugenius indignus Toletanae sedis metropolitanus episcopus hoc iudicii nostri decretum subscripsi; similiter et alii episcopi subscripserunt numero XVII.

Concilium Toletanum XI

INCIPIT CONCILIUM TOLETANUM XI

I Ne tumultu concilium agitetur.

II Non debere metropolitanum a confinitimorum instructione cessare.

III Ut in una provincia diversitas officiorum non teneatur.

IIII De discordia sacerdotum.

V De compescendis excessibus sacerdotum.

VI Non debere sacerdotibus qualibet in ecclesia familiis truncationes membrorum facere nec aliquid, quod morte plectendum est, iudicare.

VII Quae debeat discretio ecclesiarum rectoribus esse, ne per inconditam disciplinam subeant homicidii notam.

VIII Ne quicquam praemii pro divinis sacramentis accipiatur.

VIIII Quid custodiri debeat, si per praemium quis episcopus fiat vel qua sententia feriatur, qui post honorem acceptum per pecuniam ordinatus fuisse detegitur.

X Ut omnes pontifices rectoresque ecclesiarum tempore, quo ordinandi sunt, sub cautione promittant, quam iustissime vivere debeant.

XI De elucidatione antiqui canonis, quo praecipitur, ut, si quis acceptam a sacerdote eucharistiam non sumpserit, velut sacrilegus propellatur.

XII Ne in confinio mortis poenitens a reconciliatione diutine suspendatur, et ut oblatio eius, qui poenitens nec tamen reconciliatus de hac vita exierit, ab ecclesia receptetur.

XIII De sacerdotibus, qui vexantes cadere videntur.

XIIII Ut hi, qui domino canunt atque sacrificant, post se semper habeant adiutoria constituta.

XV De institutione certi temporis, quo concilium agatur.

XVI De relatione gratiarum pro consummatione concilii.

IN NOMINE DOMINI INCIPIUNT GESTA SYNODALIA CONCILII TOLETANI XI ACTA IN URBE REGIA IN TOLETANA SEDE A DECIM ET SEPTEM EPISCOPIS ANNO IIII REGNI GLORIOSI PRINCIPIS WAMBANI SUB DIE VII ID. NOVEMBR. ERA DCCXIII.

In nomine sanctae trinitatis collectis in unum Carthaginis provinciae sacerdotibus in Toletana urbe in beatae matris domini Mariae virginis sede anno quarto excellentissimi ac religiosi Wambani principis sub die VII Id. Nov. res votivi gaudii et dies nimium optatae gratulationis occurrit, in quo nobis datum est conspicere pariter et deflere, quid lacrimarum de praeteritis domino debeamus. Eramus enim hucusque prolabentis saeculi colluvione instabiles, quia annosa series temporum subtracta luce conciliorum non tam vitia aderat quam matrem omnium errorum ignorantiam otiosis mentibus ingerebat. Cernentibus enim quomodo Babylonicae confusionis olla succensa nunc tempora conciliorum averteret, nunc sacerdotes domini de resolutis moribus irretiret, purpuratae enim meretricis sequebantur invitamenta, quia ecclesiastici conventus non aderat disciplina, nec erat, qui errantium exercitationem magis nos ad intellegendum redderet verborum simplex collatio quam relata condensae lectionis instructio, quia et revera tantae rei mysterium ita sacerdotes dei convenit nosse, ut non superficie verborum efferantur incogniti, sed sensu sanae intellegentiae repperiantur instructi, ut in disserendo praecipue huius sanctae trinitatis arcana plus evidentia quam eloquentia eos efficiat saporatos. Sic enim et divini muneris dono adacti, ut iuxta votum definizioni salternae promissio mostrare turin opere. Unde quod primo die praesidentis metropolitani lingua praefudit, die tertia omnium nostrum vox singillatim collative repetiit. Iste ergo est tenor fidei nostrae, qui et a capite copiose profluxit et a membris probatus gloriose emicuit:corrigeret partes, cum sermo divinus haberetur extorris et, quia non erat adunandorum pontificum ulla praeceptio, crescebat in maius vita deterior. Cum tandem divina nos clementia ex alto respiciens asperitatis nostrae se occursuram praebuit et saluti praeparans nostris saeculis religiosi principis mentem devotam pariter et instructam, cuius providae sollicitudinis voto et lux conciliorum renovata resplenduit et alterna caritas se mutuo in corrigendis vel instruendis moribus excitavit, dum et aggregandi nobis hortatu principis religiosi facultas est data et opportuna corrigendis praeparata est disciplina, ut, qui decursis longe ante temporibus post decem et octo scilicet labentium annorum excursum in unum meruimus aggregari conventum, mereri possimus spiritali gratia sanitatem. Nec enim numerus iste alienus est a salute. Sic quippe mulier illa in evangelio ter senis annorum excursibus curva, quae figuram totius generis humani gestabat, sub sacramento huius numeri saluti pristinae sanare donatur. Nos igitur per tot annos curvo nostri ordinis persistente statu in eo, quod nulla nos conciliorum definitio iungeret, nullus etiam conventus ecclesiastici ordinis adunaret, tandem divinae voluntatis imperio et religiosi principis iussu evocati in Toletanam urbem convenimus. Qui cum in ecclesia beatae virginis Mariae debitis in sedibus locaremur, inter cetera, quae subterius discreto capitulorum ordine sunt digesta, non aliunde primum coepimus habere sermonem nisi de fidei puritate, ut, quia initiandis ad beatam vitam hominibus haec prima semper est via salutis praeviaque nostris fieret praeceptis. Unde sacrae instructionis arcana sanctorum Niceni, scilicet Constantinopolitani, Ephesini atque Chalcedonensis conciliorum monita amplectentes, per quae et radicitus hereticorum falsa conciliabula destruuntur et fidei catholicae norma declaratur, haec communi alterno animorum iudicio definimus, ut hanc ipsam nostrae fidei regulam verbis simplicibus niteremur alternatim nobis singulariterque ferre, ita ut, quicquid per triduum de huiusmodi quaestionibus unicuique nostrum lectionis memoria ministraret, prout animis memoria occurreret, omnis sobrietatis compendio simplici notaretur stilo, relatio tamen ipsius sacramenti pura et evidens a capite primum inciperet et sic ad membra reliqua perveniret, nullas obscuritatis in se lineas habens, nullas etiam inusitatae locutionis regulas continens, sed puritas sola esset clara sermonum, quae posset evidentiam exprimere suamque

Confitemur et credimus sanctam atque ineffabilem trinitatem, patrem et filium et spiritum sanctum, unum deum naturaliter esse, unius substantiae, unius naturae, unius quoque maiestatis atque virtutis; et patrem quidem non genitum, non creatum, sed ingenitum profitemur. Ipse enim a nullo originem ducit, ex quo et filius nativitatem et spiritus sanctus processionem accepit. Fons ergo ipse et origo est totius divinitatis. Ipse quoque pater essentia quidem ineffabilis substantiae suae filium ineffabiliter genuit, nec tamen aliud quam, quod ipse est, genuit, deus deum, lux lucem. Ab ipso ergo est omnis paternitas in caelo et in terra. Filium quoque de substantia patris sine initio ante saecula natum, nec tamen factum esse fatemur, quia nec pater sine filio, nec filius aliquando exstitit sine patre, et tamen non sicut filius de patre, ita pater de filio, quia non pater a filio, sed filius a patre generationem accepit, filius ergo deus de patre est, pater autem deus, sed non de filio, ille autem filius patris et deus de patre, aequalis tamen per omnia filius deo patri, quia nec nasci coepit aliquando nec desiit. Hic etiam unius cum patre substantiae creditur, propter quod et homousion patri dicitur, hoc est eiusdem cum patre substantiae. Omo enim graece unum, usia vero substantia dicitur, quod utrumque coniunctum sonat una substantia. Neque enim de nihilo neque de aliqua alia substantia, sed de patris utero, id est de substantia eius idem filius genitus vel natus esse credendus est, sempiternus et filius. Quod si semper pater fuit, semper habuit filium, cuius pater esset; et ob hoc filium de patre natum sine initio confitemur, nec enim eundem filium dei pro eo, quod de patre sit genitus, defectae naturae portiunculam nominamus, sed perfectum patrem, perfectum filium sine minutione, sine defectione genuisse asserimus, quia solius divinitatis est inaequalem filium non habere. Hic etiam filius dei natura est filius, non optione, quem deus pater nec voluntate nec necessitate genuisse credendus est, quia nec ulla in deo necessitas cadit nec voluntas sapientiam praevenit. Spiritum quoque sanctum, qui est tertia in trinitate persona, unum atque aequalem cum deo patre et filio credimus esse deum unius substantiae, unius quoque esse naturae, non tamen genitum vel creatum, sed ab utrisque procedentem amborum esse spiritum. Hic etiam spiritus sanctus nec ingenitus nec genitus creditur, ne aut, si ingenitum dixerimus, duos patres dicamus, aut si genitum, duos filios praestare monstremur, qui tamen nec patris tantum nec filii tantum, sed simul patris et filii dicitur. Nec enim de patre procedit in filium vel de filio procedit ad sanctificandam creaturam, sed simul ab utrisque processisse monstratur, quia caritas sive sanctitas amborum esse agnoscitur. Hic igitur spiritus sanctus missus ab utrisque, sicut filius creditur, sed minor a patre et filio non habetur, sicut filius propter assumptam carnem minorem se patre et spiritu sancto esse testatur. Haec est sanctae trinitatis relata narratio, quae non triplex, sed trinitas et dici et credi debet. Nec recte dici potest, ut in uno deo sit trinitas, sed unus deus trinitas. In relativis vero personarum nominibus pater ad filium, filius ad patrem, spiritus sanctus ad utrosque refertur, quae cum relativae tres personae dicantur, una tamen natura vel substantia creditur; nec sicut tres personas, ita tres substantias praedicamus, sed unam substantiam, tres autem personas. Quod enim pater est, non ad se, sed ad filium, et quod filius est, non ad se, sed ad patrem est; similiter et spiritus sanctus non ad se, sed ad patrem et filium relative refertur in eo, quod spiritus patris et filii praedicatur. Item cum dicimus deus, non ad aliquid dicitur, sicut pater ad filium vel filius ad patrem vel spiritus sanctus ad patrem et filium, sed ad se specialiter dicitur deus. Nam si de singulis personis interrogemur, deum necesse est fateamur. Deus ergo pater, deus filius, deus spiritus sanctus singulariter dicitur, nec tamen tres dii, sed unus est deus. Item et pater omnipotens et filius omnipotens et spiritus sanctus omnipotens singulariter dicitur, nec tamen tres omnipotentes, sed unus omnipotens, sicut et unum lumen unumque principium praedicatur. Singulariter ergo et unaquaeque persona, unus deus confiteturet creditur, una illi etin divisa atque aequalis deitas, maiestatis sive potestas, nec minoratur in singulis, nec augetur in tribus, quia nec minus aliquid habet, cum unaquaeque persona deus singulariter dicitur, nec amplius, cum totae tres personae unus deus enuntiatur. Haec ergo sancta trinitas, quae unus et verus est deus, nec recedit a numero nec capitur numero. In relatione enim personarum numerus cernitur, in divinitatis vero substantia, quid enumeratum sit, non compraehenditur. Ergo hoc solum numerum insinuant, quod ad invicem sunt, et in hoc numero carent, quod in se sunt. Nam itahuic sanctae trinitati unum naturale convenit nomen, ut tribus personis non possit esse plurale. Ob hoc ergo credimus illud in sacris litteris dictum: Magnus dominus noster et magna virtus eius et sapientiae eius non est numerus. Nec quia tres has personas esse diximus, unum deum, eundem esse patrem quem filium, vel eum esse filium, qui est pater, aut eum, qui est spiritus sanctus, vel patrem et filium dicere poterimus. Non enim ipse pater nec spiritus sanctus ipse, qui est vel pater vel filius, cum tamen ipsum sit pater quod filius, ipsum filius quod pater, ipsum pater et filius quod spiritus sanctus, id est natura unus deus. Cum enim dicimus non ipsum esse patrem quem filium, ad personaliter distinctionem refertur, cum autem dicamus ipsum esse patrem quod filium et ipsum filium quod patrem, ipsum spiritum sanctum quod patrem et filium, ad naturam, qua deus est vel substantiam pertinere monstratur, quia substantia unum sunt, personas enim distinguimus, non deitatem separamus. Trinitatem igitur in personarum distinctione agnoscimus, potestatem propter naturam vel substantiam profitemur. Tria ergo ista unum sunt, natura scilicet non persona. Nec tamen tres istae personae separabiles aestimandae sunt, cum nulla ante aliam, nulla sine alia vel exstitisse vel quippiam operasse aliquando creditur. Inseparabiles enim inveniuntur et in eo, quod sunt, et in eo, quod faciunt, quia inter generantem patrem et generatum filium vel procedentem spiritum sanctum nullum fuisse credimus temporis intervallum, quo aut genitor genitum aliquando praecederet aut genitus genitori deesset, aut procedens spiritus patri vel filio posterior appareret. Ob hoc ergo inseparabilis et inconfusa haec trinitas a nobis et creditur et praedicatur. Tres igitur personae istae dicuntur, iuxta quod maiores definiunt, ut agnoscantur. Nam si attendamus illud, quod scriptura sancta dicit de sapientia: Splendor est lucis aeternae, sicut splendorem lucividemus inseparabiliter inhaerere, sic confitemur filium a patre separari non posse. Tres ergo illas unius atque inseparabilis naturae personas, sicut non confundimus, ita separabiles nulla tenus praedicamus. Quando quidem ita nobis hoc dignitatem ipsa trinitas evidenter ostendere, ut etiam in omnibus, quibus voluit, singillatim personas agnosci. Unam sine altera non permittat intellegi nec enim pater absque filio cognoscitur, nec sine patre filius invenitur. Relatio quippe ipsa vocaboli personalis personas separari vetat, quae etiam non simul nominat, simul insinuat. Nemo autem audire potest unum quodque istorum nominum, in quo non intellegere cogatur et alterum. Cum igitur haec tria sint unum et in unum tria, est tamen unicuique personae manens sua proprietas. Pater enim aeternitatem habet sine nativitate, filius aeternitatem cum nativitate, spiritus vero sanctus processionem sine nativitate. De his tribus personis solam filii personam pro liberatione humani generis hominem verum sine peccato de sancta et immaculata Maria virgine credimus assumpsisse, de qua novo ordine novaque nativitate est genitus, novo ordine, qua invisibilis divinitate visibilis monstraretur in carne, nova autem nativitate est genitus, quia intacta virginitas et virilem coitum nescivit et fecundatam per spiritum sanctum carnis materiam ministravit. Qui partus virginis nec ratione colligitur nec exemplo, erit singulare. Nec tamen spiritus sanctus pater esse credendus est filii pro eo, quod Maria eodem sancto spiritu obumbrante concepit, ne duo spatres filii videamur asserere, quod utique nefas est dici. In quo mirabili conceptu aedificans sibi sapientia domum, verbum caro factum est et habitavit in nobis. Nec tamen verbum ipsum ita in carnem conversum atque mutatum est, ut desisteret deus esse, qui homo esse voluisset, ut non tantum ibi sit verbum dei et hominis anima, atque hoc totum et deus dicatur propter deum et homo propter hominem. In quo dei filio duas credimus esse naturas, unam divinitatis, alteram humanitatis, qua sita in se una Christi persona univit, ut nec divinitas ab humanitate nec humanitas a divinitate possit aliquando seiungi. Unde perfectus deus, perfectus et homo in unitate personae. Nec tamen, quia duas diximus in filio esse naturas, duas accusabimur in eo esse personas, ne trinitati, quod absit, accidere videatur quaternitas. Deus enim verbum non accepit personam hominis, sed naturam, et in aeternum persona divinitatis temporalem accepit substantiam carnis. Item unius substantiae credimus esse deum patrem et filium et spiritum sanctum, non tamen dicimus, ut huius trinitatis unitatem Maria virgo genuerit, sed tantum modo filium, qui solus naturam nostram in unitate personae suae assumpsit. Incarnationem quoque huius filii dei tota trinitas operata esse credenda est, quia inseparabilia sunt opera trinitatis. Solus tamen filius formam servi accepit in singularitate personae, non in unitate divinae naturae, in id, quod est proprium filii, non quod commune trinitati. Quae forma illi ad unitatem personae coaptata est, ut filius dei et filius hominis unus sit Christus. Item idem Christus in his duabus naturis tribus exstat substantiis, verbi, quod ad solius dei essentiam referendum est, corporis et animae, quod ad verum hominem pertinet. Habet igitur in se geminam substantiam divinitatis suae et humanitatis nostrae. Hic tamen per hoc, quod de deo patre sine initio prodiit natus tantum, nam neque factus neque praedestinatus accipitur; per hoc tamen, quod de Maria virgine natus est et natus et factus et praedestinatus esse credendus est. Ambae tamen illae generationes mirabiles, quia et de patre ante saecula sine matre est genitus et in fine saeculorum de matre sine patre est generatus. Qui tamen, secundum quod homo creatus est, Mariae matris est filius. Item, per hoc quod deus est, aequalis patri, per hoc quod homo, minor est patre. Item et maior minor se ipso esse credendus est. Forma enim dei etiam ipse filius se ipso maior est propter humanitatem assumptam, qua divinitas maior est. In forma autem servi se ipso minor est, id est humanitate, quae minor divinitate accipitur. Nam sicut per assumptam carnem non tantum a patre, sed seipso minor accipitur, ita secundum divinitatem, qua aequalis est patri, et ipse et pater maior est homine, quem sola filii persona assumpsit. Item in eo, quod quaeritur, utrum possit filius sic aequalis et minor esse spiriti sancto, sicut nunc aequalis, nunc minor patre creditur esse, respondemus: Secundum formam dei aequalis est et patri et spiritui sancto, secundum formam servi minor est et a patre et ab spiritu sancto, quia nec spiritus sanctus nec deus pater, sed sola filii persona suscepit carnem, per quam minor esse creditur illis personis duabus. Item hic filius a deo patre et sancto spiritu inseparabiliter discretus creditur esse persona, ab homine autem assumpto natura, item, cum homine unus exstat persona, cum patre vero et spiritu sancto natura divinitatis suae. Filius tamen non solum a patre, sed ab spiritu sancto missus esse credendus est in eo, quod per prophetam dicitur: Et nunc dominus misit me et spiritus eius. A se ipso quoque missus accipitur pro eo, quod inseparabilis non solum voluntatis, sed operatio totius trinitatis agnoscitur. Hinc enim, qui ante saecula unigenitus est vocatus, temporaliter primogenitus cactus est, unigenitus propter deitatis substantiam, primogenitus propter assumptae carnis, in qua suscepit hominis formam iuxta evangelicam veritatem sine peccato mortuus creditur, qui solus pro nobis passionem ipsam salva tamen divinitate sua pro delictis nostris sustinuit mortique adiudicatuset cruci veram carnis mortem excepit, tertio quoque die virtute propria suscitatus a sepulchro surrexit. Hoc ergo exemplo capitis nostri confitemur vera fide resurrectionem carnis omnium mortuorum nec in aere vel qualibet alia carne, ut quidam delirantes surrecturos nos credunt, sed in ista, qua vivimus, consistimus et movemur. Peracto huius sanctae resurrectionis exemplo idem dominus noster atque salvator paternam ascendendo sedem repetiit, de qua numquam per divinitatem discessit, illic ad dexteram patris sedens, exspectatur in fine saeculorum, iudex omnium vivorum et mortuorum. Inde cum sanctis omnibus veniet ad ferendum iudicium, reddere unicuique mercedis propriae debitum, prout quisque gesserit in corpore positus sive bonum sive malum. Ecclesiam sane catholicam pretio sui sanguinis comparatam cum eo credimus in perpetuum regnaturam, intra cuius gremium constituti unum baptisma credimus et confitemur remissionem omnium peccatorum, sub qua fide et resurrectione mortuorum veraciter credimus et futuri saeculi gaudia exspectamus. Hoc tantum orandum nobis est et petendum, utcum peracto finitoque iudicio tradiderit filius regnum deo patri, participes nos efficiat regni sui, ut per hanc fidem, qua illi inhaesimus, cum illo sine fine regnemus.

Haec est confessionis nostrae fides exposita, per quam omnium hereticorum dogma perimitur, per quam fidelium corda mundantur, per quam etiam ad deum gloriose acceditur, cuius sacrosancto sapore sub triduano ieiunio continua relationum collatione rorantes ad ea, quae subnexa sunt, sequenti die decernenda transivimus.

NE TUMULTU CONCILIUM AGITETUR

I In loco benedictionis consedentes domini sacerdotes nullis debent aut indiscretis vocibus perstrepere aut quibuslibet tumultibus perturbari, nullis etiam vanis fabulis vel risibus agi et, quod est deterius, obstinatis disceptationibus tumultuosas voces effundere. Si quis enim, ut apostolus ait, putat se religiosum esse non refrenans linguam suam, sed seducens cor suum, huius vana est religio. Cultum enim suum iustitia perdit, quando silentia iudicii obstrepentium turba confundit, dicente propheta: Erit cultus iustitiae silentium. Debet ergo, quicquid aut consedentium consultationibus agitur aut a causantium parte proponitur, sic mitissima verborum relatione proferri, ut nec contentiosis vocibus sensus audientium turbent nec iudicum vigorem de tumultu enervent. Quicumque ergo in conventu concilii haec, quae promissa sunt violenta crediderit et contra haec interdicta aut tumultu aut contumeliis vel risibus concilium perturbaverit, iuxta divinae legis edictum, quae praecipitur: Eice derisorem et exibit cum eo iurgium cum omni dedecore de consessione abstractus a communi coetu secedat et trium dierum excommunicationis sententiam perferat.

QUOD NON DEBEAT METROPOLITANUS A CONFINITIMORUM INSTRUCTIONE CESSARE

II Quantum quis praecelsi culminis obtinet locum, tantum necesse est praecedat ceteros gratia meritorum, ut in eo, quod praesidet singulis singulariter ornet eminentiam sanctitatis habens semper et in ore gladium veritatis et in opere efficientiam luminis et iuxta Paulum potens sit exhortari in doctrina sana et contradicentes revincere. Nos proinde nostri ordinis gradum vel suscepti regiminis modum magnopere cogitare debemus, ut, qui officium praedicationis suscepimus nullis curis a divina lectione privemur. Nam quorundam mentes pontificum ita corporis otio a lectionis gratia secluduntur, ut qui doctrinae subditis exhibeat gregibus, non inveniat praeco mutus. Insistendum ergo semper erit maioribus, ut, quos sub regiminis sui cura tuentur, fame verbi dei perire non sinant. Sicut metropolitanis in confinitimos ceterosque ecclesiasticis ordinibus deditos, sic confinitimis in commisso sibi religiosorum numero vigilandum est, qualiter nescientia talium divinae legis eruditionibus imbuatur, ita indesinenter sollicitudine praelatus quisque subditos quaerens aut profectum eorum laetabundus agnoscat aut nescientiam sine arrogantia instruat. Placuit ergo de talibus iuxta instituta Toletani concilii hoc specialiter definire aut sponte sumant intentionem necessariam perdiscendi aut a maioribus ad lectionis exercitia cogantur inviti.

UT IN UNA PROVINCIA DIVERSITAS OFFICIORUM NON TENEATUR

III De his, qui contra apostoli voluntatem circumferuntur omni vento doctrinae, placuit hoc sancto concilio, ut metropolitanae sedis auctoritate coacti uniuscuiusque provinciae cives rectoresque ecclesiarum in unum eundemque in psallendo teneant modum, quem in metropolitana sede cognoverit institutum nec aliqua diversitate cuiusque ordinis vel officii a metropolitana se patiantur sede disiungi. Sic enim iustum est, ut inde unusquisque sumat regulas magisterii, unde honoris consecrationem accipit, ut iuxta maiorum decreta sedes, quae unicuique sacerdotalis mater est dignitatis sit ecclesiasticae magistra rationis. Abbatibus sane indultis officiis, quae iuxta voluntatem sui episcopi regulariter illis implenda sunt, cetera officia publica, id est vesperam, matutinum sive missam aliter quam in principali ecclesia celebrare non liceat. Quisquis autem horum decretorum violator exstiterit, sex mensibus communione privatus apud metropolitanum sub poenitentiae censura permaneat corrigendus, qualiter apud illum et praeteritae transgressionis culpam lacrimis diluat et necessariam officiorum doctrinam studiose addiscat. Sub ista ergo regula disciplinae non solum metropolitanus totius suae provinciae pontifices vel sacerdotes adstringat, sed etiam ceteri episcopi subiectos sibi ecclesiarum rectores obtemperare institutionibus cogant.

DE DISCORDIA SACERDOTUM

IIII Sicut omnis, qui diligit fratrem suum ex deo, ita omnis, qui odit proximum, ex diabolo est. Dilectione enim sola discernitur quis, ex quo genitus approbetur dicente Ioanne: In hoc manifesti sunt filii dei et filii diaboli: Omnis, qui non facit iustitiam, non est de deo, et qui non diligit fratrem suum, quoniam haec est annuntiatio, quam ab initio audistis, ut diligamus alterutrum. Et post paululum: Omnis, qui odit fratrem, homicida est, et scitis, quoniam omnis homicida non habet vitam aeternam in se manentem. Ecce homicida esse probabiliter declaratur, qui a fraterna societate dividitur. Nam etsi manus non maneat ad occidendum, pro eo tamen, quia immitis est ad nocendum, iam a deo homicida tenetur. Vivit ille, et iste iam interfector esse convincitur. Cum igitur his praeceptis beatus apostolus Paulus consona praedicatione concordet dicens: Non occidat sol super iracundiam vestram et nolite locum dare diabolo. Relatae sunt nobis quorundam sacerdotum personae in tantam obstinationis efferbuisse discordiam, ut non solum illos ab ira occasus solis non revocet, sed nec annosa quidem transactio temporum ad bonum caritatis reclinet, quippe in quorum cordibus sol iustitiae Christus occubuit, ad lumen caritatis redire vix possint. Horum igitur et similium discordantium fratrum oblationes iuxta antiqui canonis definitionem nullo modo recipiendas esse censemus. Personis tamen discordantium id speciali definitione praecipimus, ut, antequam eos reconciliatio vera innectat, nullus eorum accedere ad altare domini audeat vel gratiam communionis sanctae percipiat, sed geminato tempore per poenitentiam compensabunt, quo discordiae servierunt. Quod si unus eorum alio contemnente ad satisfactionem caritatis cucurrerit, ex eo tempore ut pacificus intra ecclesiam receptetur, ex quo ad concordiam festinasse convincitur, sententia tamen superiori servata, ut tempus, quod in iram expendit, geminatum in poenitentiae satisfactione persolvat.

DE COMPESCENDIS EXCESSIBUS SACERDOTUM

V Nullus vita praesulum perturbari debet excessibus, quia valde indignum est, ut, qui throni dei vocantur, levi motione turbentur, et qui debent esse iter iustitiae, ipsi efficiantur seminarium litis atque rapinae. Quomodo ergo huiusmodi iuxta apostolum irrepraehensibiles erunt, qui non solum repraehensibilia faciunt, sed mortifera potius et exsecranda committunt? Relati enim nobis sunt quidam ex sacerdotibus, quod omni gravitate sacerdotalis ordinis praetermissa audientium iudicium furore praeveniant et excessus inhonestae motionis audire refugiunt, pro quibus eos oportuerat aequitatis iudicia sustinere. Dum enim de honoris sui culmine blandiuntur, patientiam habere refugiunt, et qui inconcussae debuerant veritatis conservare statum, subito religionis mutant propositum et praecipiti furore iudicium antecedunt, sicque in quo decreverat eos iudicii sustinere conventum, pervasione agunt, unde de praesumptionibus confundantur. Qui tamen aut damno pariter et excommunicatione plectendi sunt aut omissis compositionibus rerum sola satisfactione poenitentiae curabuntur. Illi enim, qui rei propriae facultate suffulti sunt, aut, qui rem suam iam ante in nomine ecclesiae praesentes transfudisse noscuntur, si aut per se aut per subditos seu per quoslibet aliena diripiunt vel praesumptionis seu caedis quippiam agunt, tam in rebus fiscalibus quam etiam in quorumlibet dominio constitutis, et pervasa vel praesumpta de rebus iuxta leges excellentissimi principis sarciant, et pro excessu religioni contrario, quod inhoneste ante iudicium patraverunt, duarum hebdomadarum excommunicatione plectendi sunt. Et qui nihil proprietatis habere videntur, magna discretionis arte medendi sunt, quo nec ausus illicitos ecclesiarum facultatibus redimant, nec ipsi penitus extorres a poena persistant. Nec enim iustum est, ut pro pravis actibus sacerdotum ecclesiae, quibus praeminent, sustineant damnum aut pro excessibus talibus satisfactio ab ecclesiis exigatur, cum ecclesia cultores suos non ad litem, sed ad honestatem informet. De talibus ergo placuit definire, qui nullis habitis rebus propriis aut in quocumque pervasores exstiterint aut quibuslibet personis caedes vel quodcumque praesumptionis intulerint, nulla eos incurvatione status sui servituti hominum debere addici, sed iuxta quod praesumptiosus quisquis ille exstiterit, ita et poenitentiae legibus subiacebit, si in decem solidorum summam praesumptor esse convincitur, viginti dierum poenitentiae satisfactione purgetur, ita ut sive minoris sive maioris summae excessum peregerit, similiter geminata hoc semper satisfactione poenitentiae recompenset. Servos tamen ecclesiarum, qui perpetuam excommunicationis sententiam perferat, qui tamen circa finem vitae communionis remedio adiuvandus est. Hanc sane et illi sententiam merebuntur, qui aut volentes homicidium fecerint aut primatibus palatii generosisque personis seu nobilioribus quibuscumque mulieribus vel puellis aliquid aut per necem aut per quamcumque irrogatam iniuriam visi fuerint intulisse. Unde eos iuxta legum saecularium instituta aut talionem recipere aut traditionem de his fieri vel praescriptionem oporteat.huiusmodi excessus operasse noscuntur, ad leges saeculares audiendos remittimus. Et haec quidem de generali excessu dicta sufficiant. Ceterum specialitatis ordinem prosequentes, si quis episcoporum magnati cuiusquam uxorem, filiam, neptem seu quolibet illi gradu adhibito pertinentem quacumque fraude vel subtilitate adulterina pollutione fedaverit, et honoris proprii gradum amittat et sub exilii religatione

NON DEBERE SACERDOTIBUS QUALIBET IN ECCLESIA FAMULIS TRUNCATIONES MEMBRORUM FACERE NEC ALIQUID, QUOD MORTE PLECTENDUM SIT, IUDICARE

VI His, a quibus domini sacramenta tractanda sunt, iudicium sanguinis agitare non licet. Et ideo magnopere talibus excessibus prohibendum est, ne indiscretae praesumptionis motibus agitati aut, quod morte plectendum est, sententia propria iudicare praesumant, aut truncationes quibuslibet personis aut per se inferant aut inferendas praecipiant. Quod si quisquam horum immemor praeceptorum aut in ecclesiae suae familiis aut in quibuslibet personis tale aliquid fecerit et concessi ordinis honore privatus et loco sub perpetuo damnationis teneatur religatus ergastulo, cui tamen communio exeunti ex hac vita non neganda est propter domini misericordiam, qui non vult peccatoris mortem, sed ut convertatur et vivat.

QUAE DEBEAT DISCRETIO ECCLESIARUM RECTORIBUS ESSE, NE PER INCONDITAM DISCIPLINAM SUBEANT HOMICIDII NOTAM

VII Cum iuxta antiquam institutionis edictum plus erga corrigendos agere debeat benevolentia quam severitas, plus cohortatio quam commotio, plus caritas quam potestas, relatum nobis est, quod quidam ex fratribus plus livore odii quam correctionis studio subditos insequentes, dum se simulant spiritalem eis adhibere correctionem, indiscretam subito afferunt mortem, cum inauditos a se proiciunt et illicitis eos iudiciis sub poenitentia puniunt. Non ergo de cetero perversis voluntatibus sit liberum simulare se, quod fingunt, sed quotiescumque quilibet ex subditis corrigendus est aut publica a sacerdote debet disciplina curari aut, si aliter rectoribus placet, duorum vel trium fratrum spiritalium testimonio peculiariter adhibito et modus criminis agnoscatur et modus poenitentiae irrogetur, ita tamen, ut, si exilio vel retrusione dignum eum esse cognoverit, ut quid aliud iudicium peculiare decreverit, modus poenitentiae, quem coram tribus fratribus sacerdos transgressori indixerit, speciali debeat eius, qui sententiam protulit, manus propriae subscriptione notari. Sicque fiet, ut nec transgressores sine testimonio excidia vitae suae incurrant, nec rectores accusatos se de quorumlibet interemptionibus erubescant.

NE QUISQUAM PRAEMII PRO DIVINIS SACRAMENTIS ACCIPIATUR

VIII Quicquid invisibilis gratiae collatione tribuitur, numquam quaesta vel quibuslibet praemiis venundari penitus debet dicente domino: Quod gratis accepistis, gratis date. Et ideo quicumque deinceps in ecclesiastico ordine constitutus aut pro baptizandis consignandisque fidelibus chrismatis vel promotionibus graduum pretia quaelibet vel praemia nisi voluntarie oblata pro huiusmodi ambitione susceperit, equidem si scienti loci episcopo tale quicquam a subditis perpetratur, idem episcopus duobus mensibus excommunicationi subiaceat pro eo, quod in scientia mala contexit et correptionem necessariam non acquivit, sin autem suorum quispiam eodem nesciente quodcumque pro supradictis capitulis accipiendum sibi esse crediderit, si presbyter est, trium mensium excommunicatione plectatur, si diaconus, quattuor, subdiaconus vero vel clericus his cupiditatibus serviens et competenti poena et debita excommunicatione plectendus est.

QUID CUSTODIRI DEBEAT, SI PER PRAEMIUM QUIS EPISCOPUS FIAT VEL QUA SENTENTIA FERIATUR, QUI AD HONOREM ACCEPTUM PER PRAEMIUM ORDINATUS FUISSE DETEGITUR

VIIII Multae super hoc capitulo patrum sententiae manaverunt, scilicet ne inappretiabilem sancti spiritus gratiam donis vel muneribus quis existimet comparandam. Sed quod non sine gravi dolore dicendum est, quanto hoc frequenti decretorum est praeceptione prohibitum, tanto a nobis fraudibus cognoscitur iteratum, dum hi, qui tali pretio mercari nituntur gratiam ordinationis suae tempora praeveniunt munere aut post acceptum honorem promissis suis conferunt a patribus turpis lucri mercedem. Et ideo, ut horum et similium argumentorum deinceps amputetur occasio, hoc sancta synodus definivit, ut, cum quisque pontificale culmen ante domini altare percepturus accesserit, sacramentis et exactione adstringatur, quod pro conferenda sibi consecratione honoris nulli personae cuiuslibet praemii collationem vel aliquando dedisset vel aliquando in futurum dare procuret, sicque aut mundus ab hoc contagio praelationis consecrationem accipiat aut publicato hoc scelere manifeste denudatus coram ecclesia ad honorem, quem mercari voluit, non accedat. Illos tamen, quos deinceps post praelationem per praemium ordinatos fuisse patuerit, sub definitis poenitentiae legibus, ut vere simoniacos ab ecclesia separandos esse censemus, id est, ut duorum annorum spatio exilio religati et digna satisfactione vel excommunicationis sententia coerciti honoris gradum, quem praemiis emerant, lacrimis conquirere et reparare intendant. Unde si digna satisfactio eos poenitentiae tempore invenerit, non tantum communione, sed et loco et totius ordinis officiis, a quibus separati fuerant, restaurandi sunt.

UT OMNES PONTIFICES RECTORESQUE ECCLESIARUM TEMPORE, QUO ORDINANDI SUNT, SUB CAUTIONE PROMITTANT, QUAM IUSTISSIME VIVERE DEBEANT

X Quamquam omnes, qui sacris mancipatur ordinibus canonicis regulis teneantur adstricti, expedibile tamen est, ut promissionis suae vota sub cautione spondeant, quos ad promotionis gradus ecclesiastica probat disciplina. Solet enim plus timeri, quod singulariter pollicetur, quam quod generali exponsione concluditur. Et ideo placuit huic sancto concilio, ut unusquisque, qui ad ecclesiasticos gradus est accessurus, non ante honoris consecrationem accipiat, quam placiti sui innotatione promittat, ut fidem catholicam sinceram cordis devotione custodiens iuste et pie vivere debeat et in nullis operibus suis canonicis regulis contradicat atque ut debitum per omnia honorem atque obsequii reverentiam praeminenti sibi unusquisque dependat iuxta illud beati papae Leonis edictum: Qui se scit aliquibus esse praepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse praelatum, sed oboedientiam, quam exigit, etiam ipse dependat. Poena tamen iuxta ecclesiasticae consuetudinis morem et placitis talium inserenda et ab his, qui transgressores fuerint, persolvenda est.

DE ELUCIDATIONE ANTIQUI CANONIS, QUO PRAECIPITUR, UT, SI QUIS ACCEPTAM A SACERDOTE EUCHARISTIAM NON SUMPSERIT, VELUT SACRILEGUS PROPELLATUR

XI Cum nihil in divino canone debeat esse confusum, nihil dubium, nihil etiam indiscretum in collationem nostri coetus, relatus est canon Toletani concilii primi, in quo praeceptum est, ut, si quis acceptam a sacerdote eucharistiam non sumpserit, ut sacrilegus repellatur. Nec adiecta est ibi discretio voluntatum, cum et infidelis fidenter accipiat, quod naturaliter illum necessitas deglutire non sinat. Solet enim humanae naturae infirmitas in ipso mortis exitu praegravata tanto siccitatis pondere deprimi, ut nullis ciborum illationibus refici, sed vix tantundem illati delectetur poculi gratia sustentari. Quod etiam in multorum exitu vidimus, qui optatum suis votis sacrae communionis expetentes viaticum collatam sibi a sacerdote eucharistiam reiecerunt, non quod infidelitate hoc agerent, sed quod praeter dominici calicis haustum traditam sibi non possent eucharistiam deglutire. Non ergo huiusmodi a corpore ecclesiae separandi sunt, qui talia non infidelitate, sed necessitate fecerunt, praesertim hi, de quibus nihil fidei sinistrae sentitur. Placuit ergo definire, quod nec fideli officiat nec infideli multum exsistat. Quicumque ergo fidelis inevitabili qualibet infirmitate coactus eucharistiam perceptam reiecerit, in nullo ecclesiasticae damnationi subiaceat, similiter nec illos cuiusquam punitionis censura redarguet, qui talia aut tempore infantiae faciunt aut in quolibet mentis alienatione positi, quid fecerint, ignorare videntur. Iam vero quicumque aut de fidelium aut de infidelium numero corpus domini absque inevitabili, ut dictum est, infirmitate proiecerit, si fidelis est, perpetua communione privetur, si infidelis est, et verberibus subdatur et perpetuo exilio religetur. Quod si horum quislibet huiusmodi excessus digna poenitentiae satisfactione defluxerit, post quinquennium licitum erit illum communioni pristinae reformari.

NE IN CONFINIO MORTIS POENITENS A RECONCILIATIONE DIU SUSPENDATUR, ET UT OBLATIO EIUS, QUI POENITENS NEC TAMEN RECONCILIATUS DE HAC VITA EXIERIT AB ECCLESIA RECEPTETUR

XII Qui poenitentiam in mortis agit periculo, non diutine a reconciliationis gratia differendus est, sed si praecincto mortis urguetur periculum, poenitentia per manus impositionem acceptam statim et reconciliatio adhibenda est, ne prius ab humanis rebus aeger abscedat, quam donum reconciliationis accipiat, sicque superstitibus quodammodo doloris videatur esse perpetui, si praecisum ab ecclesiae membris eum, qui utique reconciliationem non meruit, raptim a praesenti vita mortis natura subduxerit. Unde iuxta papae Leonis edictum hi, qui in tempore necessitatis et in periculi urgentis instantia praesidium poenitentiae ex more reconciliationis implorant, nec satisfactio interdicenda est nec reconciliatio deneganda, quia in misericordia dei nec mensuras possumus ponere nec tempora definire. De his autem, qui acceptam poenitentiam, antequam reconcilientur, ab hac vita recesserint, quamquam diversitas praeceptorum de hoc capitulo habeatur, illorum tamen nobis sententiam placuit, qui multiplici numero de huiusmodi humanius decreverunt, ut et memoria talium in ecclesiis commendetur et oblatio pro eorum dedicata spiritalibus accipiatur.

DE SACERDOTIBUS, QUI VEXATI CADERE VIDENTUR

XIII Bene siquidem maiorum regulis definitum est, ut daemoniis aliisque similibus passionibus irretitis mysteria sacra tractare non liceat. Cui praecepto consensu rationis adhibito, id communiter definivimus, ut nullus de his, qui aut in terra arrepti a daemonibus eliduntur aut quolibet modo vexationis incursibus efferuntur vel sacris audeant ministrare altariis vel indiscussi se divinis ingerant sacramentis, exceptis illis, qui variis corporum commoditatibus dediti sine huiusmodi passionibus in terram approbantur elisi, qui tamen et ipsi tamdiu erunt ab officii sui ordine et loco suspensi, quousque unius anni spatio per discretionem episcopi inveniuntur ab incursu daemonum alieni.

UT HI, QUI DOMINO CANUNT ATQUE SACRIFICANT, POST SE SEMPER HABEANT ADIUTORIA CONSTITUTA

XIIII Ut illud divini oraculi monentis singuli praecaventes, quo scribitur: Vae soli, quia, cum ceciderit, non habet sublevantem, summopere verendum nobis est et cavendum, ne horis illis atque temporibus, quibus domino psallitur vel sacrificatur, unicuique divinis singulariter officiis insistenti perniciosa passio vel corporis quaelibet valitudo occurrat, quae aut corpus subito subrui faciat aut mentem alienatione vel terrore confundat. Pro huiusmodi ergo ausibus praecaventes necessarium duximus instituere, ut ubi temporis vel loci sive cleri copia suffragatur, habeat quisquis ille canens deo atque sacrificans post se vicini solaminis adiutorem, ut, si aliquo casu ille, qui officia impleturus accedit, turbatus fuerit vel ad terram elisus, a tergo semper habeat, qui eius vicem exsequatur intrepidus.

DE INSTITUTIONE CERTI TEMPORIS, QUO CONCILIUM AGITUR

XV Peractis omnibus, quae ad correctionem nostri ordinis in hoc concilio promulgata sunt, placuit definire, ut paternis institutionibus obsequentes omni anno ad peragendam celebritatem concilii in metropolitana sede tempore, quo principis vel metropolitani electio definierit, devotis semper animorum studiis conferamus, nec quibuslibet requisitis occasionibus absentemur, sed in praeparato die, quo interdictum fuerit, adunatis in metropolitana sede omnibus provinciae pontificibus concilium deo praesule celebretur. Quisquis autem episcoporum excepto inevitabili causa vel necessitate de peragendo se concilio absentaverit, unus anni metas erit excommunicatione plectendus. Quod si deinceps absque celebratione concilii anni unius metas transierit, omnium in commune pontificum Carthaginis provinciae superioris censurae sententiam obnoxios retinebit, id est, si nulla sibi impediente principis potestate vel infirmitate aut inevitabili causa, sed solius propriae voluntatis libitu sese ad celebrandum concilium non collegerint.

DE RELATIONE GRATIARUM PRO CONSUMMATIONE CONCILII

XVI His igitur constitutionibus nostris, quas necessario decernendas credidimus, finalem manus nostrae subscriptionem adiecimus, immortali deo nostro et domino gloriam et honorem reddentes, qui nos de conventu alternae visionis laetos efficit, qui os nostrum in confessione laudis suae aperuit, qui etiam decreta huius nostri concilii honeste complevit. Post haec religioso domino et amabili principi nostro Wambani regi gratiarum actiones persolvimus, cuius etiam studio aggregati sumus, qui ecclesiasticae disciplinae nostris saeculis novus reparator occurrens omissos conciliorum ordines non solum restaurare intendit, sed etiam annuis recursibus celebrandos instituit, ut ad alternam morum correctionem annuo tempore alacriter concurrentes iuxta prophetae vaticinium, quod in nobis defractum est, alligetur, et quod abiectum est, reducatur. Det ergo eidem principi dominus pro huius sacrae sollicitudinis voto et cursum praesentis vitae in pace transire et post diuturna tempora ad se in pace remissis iniquitatibus pervenire, qualiter et ille felicia tempora ducat, et felix cum omnibus, quibus principatur, ad Christum sine confusione perveniat, ut, quia per eum corona nostri ordinis in melius restauretur, coronam futuri regni capiat ex hoc in regione vivorum regnans cum Christo in saecula saeculorum. Amen.

Interfuerunt huic concilio pontifices XVII. Ego Quiricus, urbis regiae metropolitanus episcopus, haec gesta synodica a nobis definita subscripsi. Similiter et alii episcopi subscripserunt numero XVI.

Concilium Toletanum XII

IN NOMINE DOMINI INCIPIUNT ACTA SYNODALIA CONCILII TOLETANI XII TOLETANA IN URBE REGIA CELEBRATA ANNO I ORTHODOXI ATQUE SERENISSIMI DOMINI NOSTRI ERVIGII REGIS SUB DIE V ID. IANUAR. ERA DCCXVIIII.

Cum ex glorioso praedicti principis iussu in unum fuissemus aggregati conventum et in basilica sanctorum apostolorum debitis in sedibus locaremur, adfuit coram nobis idem clementissimus princeps humilitatis gratia plenus et claro pietatis cultu perspicuus, qui nostro se coetui reclinem exhibens ac devotum imprimis omnium sacerdotum se committit precibus adiuvandum, deinde grates multiplices omnipotenti domino ait de conventu totius concilii, quia gloriosae iussionis suae, ut in unum adessent, impleverint votum et alternae visionis innovatione se refecerint gaudiorum.

Deinde adiciens sic omne est concilium allocutus: Non dubium est, sanctissimi patres, quod optima conciliorum adiutoria ruenti mundo subveniant, si officiosis, quae corrigenda sunt, studiis peragantur, et ideo quibus plagis pro eventu dierum succedentium pereamus, paternitati vestrae non reor esse incognitum. Obinde quia certum apud nos gerimus, quod pro contemptu divinorum praeceptorum terra perniciem sustineat pressurarum, dicente domino per prophetam: Propter hoc lugebit terra et infirmabitur omnis, qui habitat in ea. Ideo oportet, ut, quia ore salvatoris nostri et domini oracula esse probamini, per vos salvationis obtineat lucrum, per quos regenerationis percepit sacramentum, ut diligentia dignationis vestrae ab omni mundata contagione et ab infirmitatis peste sit libera et bonorum omnium sit proventibus gratiosa. Iam nunc, quicquid me adhuc dicere opportuna ratio sinit, quicquid etiam narrandum vestris auribus convenit aut memoriae curarum intercapedo subducit aut fastidium prolixae orationis intercipit, ecce in brevi complexa vel exarata devotionis meae negotia in huius tomo complicationis agnoscenda perlegite, perlecta discutite, discussa elimatis ac decretis titulorum sententiis definite, ut pura et placens deo vestrarum devotionum valitura discretio et regni nostri primordia decoret exhortatione iustitiae et terrores plebium digna cohibeat severitate censurae. Scriptum est enim: Iustitia elevat gentem, miseros facit populos peccatum. Tunc suscepto a glorioso principe hoc tomo pro tam salubri invitamento et copiosas grates retulimus domino Iesu Christo et idem benediximus principi glorioso. Post egressum igitur eiusdem serenissimi principis haec in iamdicto tomo scripta repperimus.

IN NOMINE DOMINI FLAVIUS ERVIGIUS REX SANCTISSIMIS PATRIBUS IN HAC SANCTA SYNODO RESIDENTIBUS.

Reverentissimi patres, si patres et honorabiles ministeriorum caelestium sacerdotes, soliditatem sanctae fidei veraciter teneant sincera cordis devotione amplectentur testimonium paternitatis vestrae fortissimum in salutis nostrae advoco adiumentum, ut, qui regnum fautore deo ad salvationem terrae et sublevationem plebium suscepisse nos credimus, sanctitudinis vestrae consiliis adiuvemur. Unde licet sublimationis nostrae primordia paternitati vestrae opinabili relatione non lateant, quibus clara divinorum iudiciorum dispositione praeventus et regnandi conscenderim sedem et sacrosancti regni perceperim unctionem, nunc tamen melius id poteritis et scripti relatione cognoscere et promulgationis vestrae sententiis publicare, ut, sicut eadem regni nostri primordia conventus vestrae sanctitudinis comperit divinitus ordinata, ita his et orationibus solamen impendat et salubrium conciliorum nutrimenta impertiat, quo susceptum regnum sicut iam vestris assensionibus teneo gratum, ita vestrorum benedictionum perfruar definitionibus consecrandum, ut innovatio quodammodo nostri videatur imperii haec numerositas vestri ordinis aggregati. Et ideo quia dominus in evangelio praecepit dicens: Amen, dico vobis: Si duo ex vobis consenserint super terram de omni re, quacumque petierint, fiet illis a patre meo, qui in caelis est. Ob hoc venerabilem paternitatis vestrae coetum cum lacrimarum effusione conveni, ut zelo vestri regiminis purgetur terra contagione pravitatis. Exsurgite, quaeso, exsurgite, culpatorum eisdem legibus tenorem inconvulsum adicite, quam pro eorundem perfidorum excessibus complexas in unum sententias promulgate. Etenim valde nobis cavendum est, ne tot antiquorum canonum regulae, quae pro eorum erroribus sunt etiam comate promulgatae, nos illorum culpis obnoxios reddant, si nostri regni temporibus eorundem canonum constructio dissoluta pertranseat. Praesertim si legis illius, quod absit, serenitatis nostraet empore illa clarae fidei institutio cesset, ubi divae memoriae dominus atque praecessor noster, Sisebutus rex, omnes successores suos sub perpetua maledictionis censura obstrinxit, quicumque regum mancipium christianum Iudaeo servire vel famulari permiserit etcetera, post haec illud quoque vestris deo placitis insero sensibus corrigendum, quod decessoris nostri praeceptio promulgata lege sancivit, ut omnis aut in expeditionem exercitus non progrediens aut de exercitu fugiens testimonio dignitatis suae sit irrevocabiliter carens. Cuius severitatis institutio, dumper totos Spaniae fides ordinata decurrit, dimidiam ferepartem populi ignobilitati perpetuae subiugavit, ita ut, quia in quibusdam villulis vel territoriis sive vicis pestis huius infamationis habitatores ipsorum locorum sint degeneres redditae, quia et testificandi nullam habent licentiam, veritas ex toto videatur in terris secessura, sicque gemino malo terra atteritur, dum et lege et repperiendae veritatis destituitur adiumento. Unde solvite nodus, transgressorum mores corrigite inhonestos, excitate zeli disciplinam in perfidos, superborum mordacitates exstinguite, oppressorum ponderibus subvenite, et quod plus omnibus est, Iudaeorum pestem, quae in novam semper recrudescit insaniam, radicitus exstirpate. Leges quoque, quae in eorundem Iudaeorum perfidiam propter vanam gloriam noviter promulgatae sunt, omni examinationis probitate percurrite, et tam licet eandem legem nostrae gloriae mansuetudo temperare disponat, vestrae tamen paternitatis sententia hos, qui per illam infamiae notam titulum dignitatis amiserant, iterum claro pristinae generositatis testimonio devotissime obstat, nunc vero misericordia praeeunte taliter haec disponite, qualiter nec nostra gloria ministerium crudelitati adhibeat, nec tamen saeva praeceptio terram sub diutino infamationis iugulo premat. Nam et hoc generaliter obsecro, ut, quicquid in nostrae gloriae legibus absurdum, quicquid iustitiae videtur esse contrarium, humanitatis vestrae iudicio corrigatur. De ceteris autem causis atque negotiis, quae novella competunt institutione formari, evidendarum sententiarum titulis exaranda conscribite, ut, quia praesto sunt religiosi provinciarum recto reset clarissimorum ordinum totius Spaniae duces promulgationis vestrae sententias coram positi praenoscentes eo illos in omissis sibi terrarum latitudines inoffensibili exerat iudiciorum instantia, quo praesentaliter assistentes perspicua oris vestri perceperint instituta. Omnes tamen in commune convenio et vos patres sanctissimos et vos illustres aulae regiae viros, quos interesse huic sancto concilio delegit nostra sublimitas per divini nominis attestationem et terribilem cunctis futuri iudicii diem, ut sine personarum acceptione aliqua vel favore, sine aliquo quoque aut malignae contentionis scrupulo aut subvertendae veritatis studio, quae vestris sensibus audiendo ingesserint sana verborum examinatione discutite, saniorique iudicio comprobate, ut collatarum abita prius deliberatione causarum discreta vestri ordinis condatur probitas titulorum, qualiter cum vos a mora equitatis in negotiorum accelerationem reddiderit fervidos, efficientia quoque iustorum operum connectat deo perenniter sociandos, ut bonorum vestrorum actibus laetabundus et praesentis vitae capiam lucrum et aeternarum perfruar vobis cum gaudiis mansionum.

Datum sub die V Id. Ianuar. anno feliciter primo regni serenitatis et tranquillitatis nostrae in dei nomine Toleto. Item subscriptio praedicti principis manu sua exarata.

IN NOMINE DOMINI FLAVIUS ERVIGIUS REX.

Magna salus populi gentisque nostrae ac regni conscribitur, si haec synodalium decreta gestorum, sicut pio devotionis nostrae studio acta sunt, ita inconvulsibilis nostrae legis valitudo oraculo confirmetur, ut, quod perenissimo nostrae celsitudinis iussu venerandis patribus et clarissimis palatii nostri senioribus decreta titulorum exaratione est editum, praesentis huius legis nostrae edicto ab aemulis defendatur. Est enim haec ipsa definitio canonum sub isto notata ordine titulorum.

INCIPIUNT TITULI

I De agnita et confirmata praelatione fastigii principalis in nomine sanctae trinitatis.

II De his, qui poenitentiam consentientes accipiunt.

III De culpatorum deceptione vel communione apud ecclesiam.

IIII Ut in locis, ubi episcopus non fuit, numquam episcopo ordinetur.

V De quorundam consuetudine sacerdotum fedissima, qui oblatis deo sacrificiis non communicant.

VI De concessa Toletano pontifici generali synodi potestate, ut episcopus alterius provinciae conhibentia principum in urbe regia ordinetur.

VII De recepto testimonio personarum, qui per legem, quae de promotione exercitus facta est, testificandi licentiam perdiderunt.

VIII De his, qui uxores suas divortio intercedente relinquunt.

VIIII De confirmatione legum, quae in Iudaeorum nequitia promulgatae sunt, iuxta earundem legum praefixum ordinem titulorum, qui in eodem canone annumeratur.

X De his, qui ad ecclesiam confugium faciunt.

XI De cultoribus idolorum.

XII De interdicto temporis constituti, quo debeat concilium celebrari.

XIII Conclusio definitionum, in qua et deo gratiae referuntur et pro principe exoratur.

DE AGNITA ET CONFIRMATA PRAELATIONE FASTIGII PRINCIPALIS

IN NOMINE GLORIOSI DOMINI NOSTRI ERVIGII REGIS primo die synodalis exordio consedentibus episcopis atque senioribus palatii universis habita primum de sancta trinitate collatio, non quae novello exactionis stilo definita patesceret, sed quae versibus simplicioribus sese pigris sensibus patefacta monstraret, ubi praemissa semper lectio praecederet, quod sequens expositio aperiret. Credentes pariter et docentes de eadem sanctae fidei puritate, quicquid evangelica et apostolica traditio sanxit, quicquid sancta synodus Nicena constituit, quicquid Constantinopolitana patrum aggregata collectio promulgavit, quicquid Ephesini coetus definitio docuit, quicquid etiam Chalcedonensis concilii promulgatio definivit etiam Chalcedonensis concilii promulgatio definivit, sicut multorum aliorum catholicorum patrum documentis id sacramentum expositum traditumque nobis accepimus, sicut etiam in missarum sollemniis patulis confessionum vocibus proclamamus:

Credimus in unum deum patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium conditorem, et in unum dominum Iesum Christum filium dei unigenitum, ex patre natum ante omnia saecula, deum ex deo, lumen ex lumine, deum verum ex deo vero, natum, non factum, homousion patri, hoc est eiusdem cum patre substantiae, per quem omnia facta sunt, quae in caelo et quae in terra, qui propter nos et propter nostram salutem descendit et incarnatus est de spiritu sancto et Maria virgine, homo factus sub Pontio Pilato et sepultus, tertia die resurrexit, ascendit in caelos, sedet ad dexteram patris, iterum venturus in gloria iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis. Credimus in spiritum sanctum dominum et vivificatorem, ex patre et filio procedentem, cum patre et filio adorandum et glorificandum, qui locutus est per prophetas, unam catholicam atque apostolicam ecclesiam. Confitemur unum baptisma in remissione peccatorum. Exspectamus resurrectionem mortuorum et vitam futuri saeculi. Amen.

Post pacifica igitur huius sanctae fidei collationum studia, illa se primum nostris sensibus salvatoris cognitio cognoscendam invexit, quae tanto corda omnium ardore caritatis adstrinxit, quanto se per eandem ipsa cognitio in conventu generalis concilii praenoscenda exilivit. Etenim sub qua pace vel ordine serenissimus Ervigius princeps regni conscenderit culmen regnandique per sacrosanctam unctionem susceperit potestatem, ostensa nos scripturarum evidentia docet, in quibus praeceptis et Wambae principis poenitentiae susceptio noscitur et translatus regni honor in huius nostri principis nomine dirivatur. Idem enim Wamba princeps, dum inevitabili habitabilis necessitudinis teneretur eventu, suscepto religionis debito cultu et venerabili tonsurae sacrae signaculo mox per scripturam definitionis suae hunc inclitum dominum nostrum Ervigium post se praelegit regnaturum et sacerdotali benedictione ungendum. Vidimus enim et pariter patulo alternae visionis intuitu praelucente perspeximus huius praemissi ordinis scripturas, id est, notitiam manu seniorum palatii roboratam, coram quibus antecedens princeps et religionis cultum et tonsurae sacrae adeptus est venerabile signum, scripturam quoque definitionis ab eodem edicto, ubi gloriosum dominum nostrum Ervigium post se fieri regem exoptat, aliam quoque informationem iam dicti viri in nomine honorabilis et sanctissimi fratris nostri Iuliani Toletanae sedis episcopi, ubi eum separavit pariter et instruxit, ut cum omni diligentiae ordine iam dictum dominum nostrum Ervigium in regno ungere deberet et sub omni diligentia unctionis ipsius celebritas fieret. In qua scriptura et subscriptio nobis eiusdem Wambae principis claruit et omnis evidentia confirmationis earundem scripturarum sese manifeste monstravit. Quibus omnibus approbatis atque perlectis dignum satis nostro coetui visum est, ut praedictis definitionibus scripturarum nostrorum omnium confirmatione apponatur, ut, qui ante tempora in occultis iudiciis praescitus est regnaturus, nunc manifesto in tempore generaliter omnium sacerdotum habeatur definitioni consecratus. Et ideo soluta manus populi ab omni vinculo iuramenti, quae praedicto viro Wambae, dum regnum adhuc teneret, allegata permansit, hunc solum serenissimum Ervigium principem obsequenda gratae servitutis famulatu sequatur et libera, quem et divinum iudicium in regno praelegit et decessor princeps successorem sibi instituit et, quod superest, quem totius populi amabilitas exquisivit. Unde his praecognitis atque praescitis serviendum est deo caeli praedicto principi nostro Ervigio regi eique pia devotione, obsequendum etiam promptissima voluntate, agendum et enitendum quicquid eius saluti proficiat, quicquid gentis vel utilitatibus et patre consuluerit.

Unde non erit iam deinceps aut anathematis sententia alienus aut a divinae animadversionis ultione securus, quisquis contra salutem eius deinceps aut erexerit vocem aut commoverit caedem aut quamque exquisierit laedendi occasionem.

DE HIS, QUI POENITENTIAM NON CONSENTIENTES ACCIPIUNT

II Plerumque quibus miseratio domini etiam nolentibus subvenit, beneficiis dei videntur esse ingrati et abuti gratia largitoris, quam bene usi poterant consequi in abolitione facinoris. Impugnant saepe, quod honorare debuerunt, et profanis quaestibus indultae gratiae munus a se reiciunt, quod summis votis amplecti debuerunt. Et enim multos saepe adspeximus in salute positos ultimum desiderantes poenitentiae fructum et rursus nimietate aegritudinis ita loquendi et sentiendi perdidisse naturale officium, ut nulla illis cura salutis suae videretur inesse, nullo etiam pristinae devotionis noscerentur desiderio anhelare. Quorum tamen casibus fraternitas condolens, ita talium necessitates in fide sua susceperit, ut ultimum illis tribuatur viaticum, scilicet ne sine fructu poenis poenitentiae non videantur transire e saeculo, quod, si forsitan respiciente deo saluti pristinae reformentur, agunt cautionibus vanis et oppositionibus exsecrandis, qualiter a se tonsurae venerabile signum expellant atque habitum religionis abiciant impudentissime asserentes ideo se nullis regulis ecclesiasticae disciplinae sub hoc voto teneri, quia poenitentia nec ipsi poenituerunt nec sentientes acceperunt. Quorum impudentia et obstinata procacitas non aliquando talia diceret, si qualiter ad vitam per sacrosancti lavacri gratiam veniret, meminisset. Etenim parvulorum infantium vita originali peccato obnoxia, quae nulli propter aetatem discernendi vel expetendi sensui apta iudicetur, nisi ex sponsione fidelium baptismi accipiant sacramentum, nullo sensu, nulla etiam discretionis industria id appetere possunt. Unde sicut baptismum, quod nescientibus parvulis sine ulla contentione in fide tantum proximorum accipitur, ita poenitentiae donum, quod nescientibus illabitur, absque impugnantia violationis hi, qui illud exceperint, observabunt. Si quis autem quolibet modo poenitentiam accipiens hoc violaverit synodale institutum, ut vere transgressor paternis regulis ferietur, nec enim ista statuentes sacerdotes, quosque ut passim et licenter donum poenitentiae non poenitentibus audeant prorogare, absolvimus, sed hos, qui qualibet sorte poenitentiam susceperint, ne ulterius ad militare cingulum redeant, religamus. Sacerdotes tamen, qui non sentienti neque poenitenti ausu temerario poenitentiam dederint, neque se exhortatu eius, qui poenitentiam accipit, vel manuum indiciis vel quibuslibet aliis evidentibus significationibus invitatum fuisse probaverit, unius anni excommunicationis sententiae subiacebit.

DE CULPATORUM RECEPTIONE VEL COMMUNIONE APUD ECCLESIAM

III Vidimus quosdam et flevimus ex numero culpatorum receptos in gratiam principum extorres exstitisse a collegio sacerdotum. Quod denotabile malum illa res agit, qua licentia principalis, in quo se solvi licentius curat, ibi alios illigat, et quos in suam communionem videtur suscipere, a communione et pace ecclesiae elegit separare, ut, qui cum illo convescuntur, sola sacerdotum communione priventur. Et ideo quia remissio talium, qui contra regem, gentem vel patriam agunt, per definitiones canonum antiquorum potestate solum regia punitur, cui et peccasse noscuntur, ab eis nulla se deinceps abstinebit sacerdotum communio, sed quos regia potestas aut in gratiam benignitatis receperit aut participes mensae suae effecerit, hos etiam sacerdotum et populorum conventus suscipere in ecclesiastica communione debebit, ut quod principalis pietas habet acceptum, nec a sacerdotibus dei habeatur extraneum.

IN LOCIS, UBI EPISCOPUS NON FUIT, NUMQUAM EPISCOPUS ORDINETUR

IIII Maioribus institutionibus contraire et sanctorum patrum decreta convellere, quid aliud est, quam vinculum societatis Christi abrumpere et usurpatae praeceptionis licentia statum ecclesiae dissipare? Prosequente igitur venerabili et sanctissimo viro fratre nostro Stephano, Emeritensis sedis episcopo res nobis novellae praesumptionis usurpatione sese intulit pertractanda, tanto communionis nostro iudicio convellenda, quanto et pravitatis noscitur ausu perpetrata. Dixit enim violentia principali se impulsum fuisse, ut in monasterio villulae, in qua venerabile corpus sanctissimi Penenii confessoris debito quiescit honore, novam episcopalis honoris ordinationem efficeret. Et ideo quia indiscreto et facillimo assensu iniusti sui principis iussionibus parens novam et iniustam illic pontificalis sedis praelectionem induxit, ubi praedictus idem vir prostratus humo medicamine nostri praecepti et sibi dari veniam petit et, quid potissimum fieri oporteat de persona eius, qui illic ordinatus fuerat nostri oris sententia decerni poposcit. Sed quia veraciter immo communiter noveramus praedictum principem consilio levitatis agentem non solum praecepisse, ut in praedicto loco aliquis episcopus fieret, sed etiam ita eum consuetis obstinationibus definisse, ut in suburbio Toletano in ecclesia praetoriensi sanctorum Petri et Pauli episcopum ordinaret, necnon et in aliis vicis vel villulis similiter faceret. Ideo pro tam insolenti huiusmodi exstirpationis licentia, quid de hac re haberent canonum instituta, in medium proferri praecipimus. Tunc haec in ordinem constituta praelecta sunt: In primis ex epistola Pauli, ubi Tito discipulo, ut episcopos per civitates constituere debeat, praecepit; item ex concilio Niceno titulo VIII, ubi inter cetera praecipitur, ut in civitate non videantur duo episcopi esse; item ex concilio Laudiceno, titulo septimo, ubi dicit: Non oportet in vicis et in villulis episcopos ordinari, et cetera; item ex concilio Africae secundo, titulo V, ubi Felix episcopus Solemsitanus dixit: Etiam si hoc placet sanctitati vestrae, insinuo, ut dioceses, quae numquam epicopos habuerunt, non habeant, diocesis, quae aliquando habuit, habeat proprium. Secundum autem hanc prosecutionem sanctitatis vestrae est aestimare, quid fieri debeat. Genecleus episcopus dixit: Si placet insinuatio patris et coepiscopi nostri Felicis, ab omnibus confirmetur. Ab universis episcopis dictum est: Placet. Item ex concilio Africae III titulo XL secundo, ubi dicit: Ut non accipiat alterum episcopum plebs, quae in diocesi semper subiacuit. Epigenius enim episcopus inter cetera sic dixit hoc dico non debere rectorem accipere eam plebem, quae in diocesi semper subiacuit nec umquam proprium episcopum habuit. Quapropter si universo sanctissimo coetui placet hoc, quod profectus sum, confirmetur. Aurelius episcopus dixit: Fratris et consacerdotis nostri prosecutioni non obsisto, sed hoc me et fecisse et facturum esse profiteor. Item ex concilio Sardicensi, ubi inter cetera praecipitur: Licentia danda passim non est. Si enim subito aut vicus aliquis aut modica civitas, cui satis est unus presbyter, voluerit sibi episcopum ordinari ad hoc, ut vilescat nomen episcopi et auctoritas, non debent illi ex alia provincia invitati facere episcopum, in quibus antea episcopi non fuerunt. Ita de sententia eorum, qui huiusmodi ordinationes faciunt, vel de his, qui contra haec instituta canonum ordinantur, ex concilio Tauritano titulo II, ubi dicit: Gestorum quoque serie conscribi placuit ad perpetem disciplinam quod circa Octavium, Ursionem, Remigium, Adtrefae episcopum synodus sancta decrevit, qui in usurpationem quandam de ordinatione sacerdotum ad invidiam vocabatur, quod ita his videtur indultum, ut de cetero hac auctoritate commoniti nihil usurpare conentur, siquidem se ab hac causa tali excusatione defenderint, qua dicerent prius se non esse conventos. Proinde iudicavit synodus, ut, si quis ex hoc fecerit contra instituta maiorum, sciat is, qui ordinatus fuerat, sacerdotis se honore privandum, et ille, qui ordinaverit, auctoritatem se in ordinationibus vel in conciliis minime retenturum. Non solum autem circa memoratum episcopum haec sententia praevalebit, sed et circa omnes simili errore deceptos, qui ordinationes huius modi perpetrarunt. His igitur fortissimis regulis effectum pii operis apponentes in communi definitione elegimus, ut in loco villulae supradictae Aquis deinceps sedes episcopalis non maneat, neque episcopus illic ultra constituendus exsistat. Hic tamen Coniuldus, qui contra maiorum decreta illic videtur institutus fuisse episcopus, nullis canonum erit ad condemnationem sui sententiis ulciscendus, quia non ambitione, sed principis impulsione constitit ordinatus. Et ideo hoc illi remedium humanitatis concedimus, ut in sedem aliam decidentis cuiuslibet episcopi transducatur et praedictus locus sub monastica deinceps institutione mansurus non episcopali ultra privilegio fretus, sed sub abbatis regimine, sicut hucusque fuit, erit modis omnibus mancipandus. Iam vero de cetero generale ponentes edictum, si quis contra haec canonum interdicta venire conatus fuerit, ut in locis illis episcopum eligat fieri, ubi episcopus numquam fuit, anathema in conspectu omnipotentis dei, et in supertam ordinator quam ordinatus gradus sui ordinis perdat, quia non solum antiquorum patrum decreta, sed apostolica ausus est convellere instituta.

DE QUORUNDAM CONSUETUDINE SACERDOTUM FOEDISSIMA, QUI OBLATIS DEO SACRIFICIIS NON COMMUNICANT

V Relatum nobis est quosdam de sacerdotibus non tot vicibus communionis sanctae gratiam sumere, quot sacrificia in una die videntur offerre, sed in uno die, si plurima per se deo offerant sacrificia, in omnibus se oblationibus a communione suspendunt et in sola tantum extremi sacrificii oblatione communionis sanctae gratiam sumant, quasi non sit toties illis vero et singularis sacrificio participandum, quoties corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi immolatio facta constiterit. Nam ecce apostolus dicit: Nonne qui edunt hostias, participes sunt altaris? Certum est, quod hi, qui sacrificantes non edunt, rei sunt dominicis sacramentis. Quicumque ergo sacerdotum deinceps divino altario sacrificium oblaturus accesserit et se a communione suspenderit, ab ipsa, qua se indecenter privabit gratia communionis anno uno repulsum se noverit. Nam quale erit illud sacrificium, cui nec ipse sacrificans particeps esse cognoscitur? Ergo modis omnibus est tenendum, ut, quotiescumque sacrificans corpus et sanguinem Iesu Christi domini nostri in altario immolat, toties perceptionis corporis et sanguinis Christi participem se praebeat.

DE CONCESSA TOLETANO PONTIFICI GENERALIS SYNODI POTESTATE, UT EPISCOPI ALTERIUS PROVINCIAE CUM CONHIBENTIA PRINCIPUM IN URBE REGIA ORDINENTUR

VI Illud quoque collatione mutua decernendum nobis occurrit, quod in quibusdam civitatibus decidentibus episcopis propriis, dum differtur diu ordinatio successoris, non minima creatur et officiorum divinorum offensio et ecclesiasticarum nocitura perditio. Nam dum longe lateque diffuso tractu terrarum commeantum impenditur celeritas nuntiorum, quo aut non queat regiis auribus decedentis praesulis transitus innotesci aut de successore morientis episcopi libera principis electio praestolari, nascitur saepe et nostro ordini de relatione talium difficultas et regiae potestati, dum consultum nostrum pro subrogandis pontificibus sustinet iniuriosa necessitas. Unde placuit omnibus pontificibus Spaniae atque Galliae, ut salvo privilegio uniuscuiusque provinciae licitum maneat deinceps Toletano pontifici, quoscumque regalis potestas elegerit, et iam dicti Toletani episcopi iudicium dignos esse probaverit, in quibuslibet provinciis in praecedentium sedibus praeficere praesules et decidentibus episcopis eligere successores; hic tamen et quisquis ille fuerit ordinatus, post ordinationis suae tempus infra trium mensium spatium proprii metropolitani praesentiam visurus accedat, qualiter eius auctoritate vel disciplina instructus condigne susceptae sedis gubernacula teneat. Quod si per desidiam aut neglectum quilibet constituti temporis metas excesserit, quibus metropolitani sui nequeat obtutibus praesentari, excommunicatum se per omnia noverit, excepto si regia iussione impeditum se esse probaverit. Hanc quoque definitionis formulam sicut de episcopis ita et de ceteris ecclesiarum rectoribus placuit observandam.

DE RECEPTO TESTIMONIO PERSONARUM, QUI PER LEGEM, QUAE DE PRODITIONE EXERCITUS TESTIFICANDI LICENTIAM PERDIDERUNT

VII Omnis disciplina sic subiectos debet arguere, ut spem veniae non videatur auferre nec funditus curvationis inducere iugum, sed temperantiae semper adhibere consultum. Et ideo quia legem illam a domino Wambane principe editam, quae de progressione est annotata, huius principis nostri et domini Ervigii mansuetudo temperare disposuit, ideo annuente nobis glorioso et religiosissimo Ervigio principe nostro necessarie hoc sanctum concilium definivit, ut hi, qui superiorem legem testificandi dignitatem perdiderunt, recepto testimonio pristinae dignitatis causas exsequi possint debitae actionis, qualiter nobilitatis solitae titulum reportantes, et quaeque de praeteritis legitime testificari voluerint, licentiae obtineant votum, et a iudicibus nullis prohibitionibus arceantur, hoc videlicet adicientes, ut, si quid in praeteritis testificari voluerint, si pro sola huius rei infamatione reiecti sunt, testimonio suo nuper conquirant, quod in praeteritis conquirere potuerant, tantum si illo tempore, quo in praeteritis ad testimonium dicendum vocati sunt et supradictae legis institutionibus reprobati et aliam criminis notam eos tunc non habuisse patuerit aut tricennium tunc effluxisse, cum ad testimonium fuerant prolati, hi, qui eos reprobaverant, manifeste convicerint.

DE HIS, QUI UXORES SUAS DIVORTIO INTERCEDENTE RELINQUUNT

VIII Praeceptum domini est, ut excepta causa fornicationis uxor a viro dimitti non debeat. Et ideo quicumque citra culpam criminis supradicti uxorem suam quacumque occasione reliquerit, quia, quod deus iunxit, ille separari disposuit, tamdiu ab ecclesiastica communione privatus et a coetu omnium christianorum maneat alienus, quamdiu et societatem relictae coniugis sinceriter amplectatur et foveat ita tamen, qui iam admoniti a sacerdote semel et bis terque, ut corrigantur, ad carum suae coniugis noluerint redire consortium, ipsi se suis meritis et a palatinae dignitatis officio separabunt et insuper generosae dignitatis testimonium, quamdiu in culpa fuerint, amissuri sunt, quia carnem suam discidii iugulo tradiderunt.

DE CONFIRMATIONE LEGUM, QUAE IN IUDAEORUM NEQUITIAM PROMULGATAE SUNT

VIIII De Iudaeorum autem exsecranda perfidia discretis titulorum sententiis editas noviter a glorioso principe leges vigilanti sensuum intentione perlegimus, districto etiam gravitatis pondere earum instituta probavimus. Proinde quae debitae rationis iudicio editae synodali dignatione probatae sunt; irrevocabili deinceps iudiciorum ordine pro eorum excessibus tenebuntur, id est: Leges, quae de commemoratione priscarum cerimoniarum Iudaeorum et transgressionibus promulgatae sunt atque de novella confirmatione earum. Item de blasphematoribus sanctae trinitatis. Item ne Iudaei aut se aut filios suos vel famulos ad baptismi gratiam subtrahant. Item ne Iudaei more suo celebrent pascha vel carnis circumcisiones exerceant, ac ne christianum quemquam a fide Christi dimoveant. Item ne Iudaei sabbata ceterasque festivitates ritus sui celebrare praesumant. Item ut omnis Iudaeus diebus dominicis et in praenotatis diebus ab opere cessent. Item ne Iudaei more suo diiudicent escas. Item ne Iudaei ex propinquitate sui sanguinis connubia ducant et ut sine benedictione sacerdotis nubere non audeant. Item ne Iudaei religionis nostrae insultantes sectam suam defendere audeant nec a fide refugientes alibi se transducant, et ne quislibet refugientes eos suscipiat. Item ne christianus a Iudaeo quodcumque muneris contra fide Christi accipiat. Item ne Iudaei libros legere audeant, quos christiana fides repudiat. Item ne Iudaeis mancipia deserviant vel adhaereant christiana. Item si se Iudaeus christianum esse testetur et ob hoc non velit a se reicere mancipium christianum. Item professio Iudaeorum, quomodo unusquisque ad fidem veniens indiculum professionis suae conscribere debeat. Item condiciones Iudaeorum, quas iurare debeant hi, qui ex eis ad fidem venientes professiones suas dederint. Item de christianis mancipiis Iudaeorum, quae se non prodiderint christiana, sive de publicatoribus eorum. Item ne Iudaei a quolibet potestate accepta extra regiam ordinationem christianum quemque imperare, plectere vel distringere audeant. Item, ut, si Iudaeorum servi necdum adhuc conversi ad Christi gratiam convolaverint, libertati donentur. Item, ne Iudaei administratorio usu in ordinem vilicorum atque actorum christianam familiam redigere audeant et de damnis eorum, quis talia ordinanda iniunxerint. Item ut Iudaeus ex aliis provinciis vel territoriis ad regni nostri ditionem pertinentibus veniens episcopo loci vel sacerdoti se prestare non differat, vel qui huic in toto observare conveniat. Item qualiter concursus in Iudaeorum diebus instituti ad episcopum fieri debeant. Item ut quicumque Iudaeum secum obsequentem habuerit, expetente sacerdote, cum apud se retinere non audeat. Item ut cura omnis distringendi Iudaeos solis sacerdotibus debeatur. Item de damnis sacerdotum vel iudicum, qui Iudaeis instituta legum adimplere distulerunt. Item ne iudices quicquam de perfidorum excessibus extra sacerdotum conhibentiam iudicare praesumant. Item ut episcopi tunc immunes habeantur a damnis, cum eorum presbyteros adea, quae ipsi non correxerint, remiserint corrigenda. Item de servata principibus miserendi potestate in his, qui conversi ad fidem Christi veraciter fuerint. Item ut episcopi omnes Iudaeis ad se pertinentibus libellum de suis editum erroribus tradant et ut professiones eorum vel condiciones in scriniis ecclesiae condant. Quorum omnium legum promulgatio gravida sicut synodali iudicio comprobata, ita generali omnium nostrorum definitione in eorum erit deinceps excessus exercenda.

DE HIS, QUI AD ECCLESIAM CONFUGIUM FACIUNT

X Pro his, qui quolibet metu vel terrore ecclesiam appetunt, consentiente pariter et iubente gloriosissimo domino nostro Ervigio rege hoc sanctum concilium definivit, ut nullus audeat confugientes ad ecclesiam vel residentes inde abstrahere aut quodcumque nocibilitatis vel damni seu spoliis residentibus in loco sancto inferre, sed esse potius his ipsis, qui ecclesiam petunt, per omnia licitum in triginta passus ab ecclesiae ianuis progredi, in quibus triginta passibus uniuscuiusque ecclesiae in toto circuitu reverentia defendantur; sic tamen, ut hi, qui ad eam confugiunt, in extraneis vel longe separatis ab ecclesia domibus nullo modo abscedant, sed in hoc triginta passuum numero absque domorum extranearum receptaculo progredientes aditum obtinebunt, qualiter ad requisitae naturae usum debitis exeant locis et nullo teneantur eventu necessitudinis, qui dominicis se defendendos commiserint claustris. Si quis autem hoc decretum violare temptaverit, et ecclesiasticae excommunicationi subiaceat et severitatis regiae ferietur sententia. Ipsos tamen, qui ad ecclesiam confugium fecerunt, si iuxta priscorum canonum instituta hi, qui eos repetunt, sacramenta reddiderunt et sacerdos ecclesiae ipsius ab ecclesiae foribus non abstraxerit aut fuga talium, si evenerit, sacerdoti quaerenda est, aut damnorum sententia secundum electionem principis huiusmodi sacerdotibus irroganda.

DE CULTORIBUS IDOLORUM

XI Praecepta domini sunt dicentis: Non facies tibi sculptile neque omnem similitudinem, quae est in caelo desuper et quae in terra deorsum, nec horum, quae sunt in aquis sub terra, non adorabis ea neque coles. Item: Qui immolat diis, occidetur, praeter domino soli. Item: Vir aut mulier, qui faciunt malum in conspectu domini dei sui et transgrediuntur pactum illius, ut vadant et serviant diis alienis et adorent eos vel solem et lunam et omnem militiam caeli, quae non praecepit, et hoc tibi fuerit nuntiatum audiensque inquisieris diligenter et verum esse repperieris, et abominatio facta est in Israel, educes virum ac mulierem, qui rem sceleratissimam perpetrarunt ad portas civitatis tu et lapidibus obruetur. Praecepta haec domini non in ultione, sed in terrore delinquentium apponentes non mortis sententiam promulgamus, sed cultores idolorum, veneratores lapidum, accensores facularum et excolentes fontium admonemus, ut agnoscant, quod ipsi se spontaneae mortis subiciunt, qui diabolo sacrificare videntur. Mortis enim nomen diabolus appellatur, sicut de eo scriptum est: Et erat illi nomen mors. Ac proinde omne sacrilegium idolatrii vel quicquid illud est contra sanctam fidem, in quo insipientes homines captivatis diabolicis culturis inserviunt, sacerdotis vel iudicis instantia inventum, ut sacrilega eradantur et exterminata truncentur. Eos vero, qui ad talem errorem occurrunt et verberibus coerceant et onustos ferro suis dominis tradant, si tamen domini eorum per iusiurandi attestationem promittant se eos tam sollicite custodire, ut ultra illis non liceat tale nefas committere. Quod si domini eorum nolunt huiusmodi reos in fide sua suscipere, tunc ab eis, a quibus coerciti sunt, regiis conspectibus praesententur, ut princeps aliis auctoritate ac liberam de talibus donandi potestatem obtineat. Domini tamen eorum, qui nuntiatos sibi talium servorum errores ulcisci noluerunt et excommunicationis sententiam perferant et iura servi illius, quem coercere noluit, se amisisse cognoscant. Quod si ingenuorum personae his erroribus fuerint implicatae et perpetuae excommunicationis sententia feriantur et altiori exilio ulciscantur.

DE INTERDICTO TEMPORI CONSTITUTI, QUO DEBEAT CONCILIUM CELEBRARI

XII Placuit huic sancto concilio, ut iuxta priorum episcoporum singularum provinciarum canonum instituta annis singulis in unaquaeque provincia Kal. Novembr. concilium celebraturi conveniant. Quisquis autem in praedictis Kal. Novembr. pro celebratione synodi venire distulerit, excommunicationi debitae subiacebit.

CONCLUSIO DEFINITIONUM, IN QUAE ET DEO GRATIAE REFERUNTUR ET PRO PRINCIPE EXORATUR

XIII Praemissis his omnibus synodalibus gestis, quae honesto decretorum fine complevimus perpetuum his robur per manuum nostrarum subscriptionem annectimus dantes his gloriam et honorem immortali deo et domino nostro, quo inspirante et determinationis nostrae sententia viguit et probitas causarum honesto se fine complevit. Unde sanctae trinitatis poscimus inenarrabile nomen et gloriosam ineffabilis potentiae maiestatem, ut det amatori Christi serenissimo domino nostro atque amantissimo Ervigio principi, cuius iussu ad hunc meruimus advocari conventum, imperare clementer, regnare feliciter, habere de clementia fructum, obtinere de iustitia praemium, de pietate trophaeum, qui et hic invictus victor hostium semper appareat et post diuturna huius saeculi curricula ad regnum aeternum cum suis omnibus coronandus perveniat, praestante deo et salvatore Iesu Christo domino nostro, qui cum deo patre et sancto spiritu unus in trinitate vivit et regnat deus in saecula saeculorum. Amen.

Consummatum est hoc sanctum concilium die octavo Kal. Februar. anno feliciter primo serenissimi domini nostri Ervigii regis, aera DCCXVIIII.

ITEM SUBSCRIPTIO SACERDOTUM

Iulianus dei gratia Spalensis ecclesiae sedis episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. Ego Iulianus indignus urbis regiae Toletanae sedis episcopus haec synodica instituta a nobis subscripsi. Ego Liuba indignus Bracarendis sedis episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. Ego Stephanus sanctae Emeretensis ecclesiae episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. Asphalius dei miseratione Avelensis ecclesiae episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. In Christi nomine Leandrae ecclesiae Ilicitanae et Iotanae episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. In Christi nomine Palmacius Urcitanae ecclesiae episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. Concordius Palatinae sedis episcopus similiter subscripsi. Riccila Hacitanae ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Simpronius Arcavicensis episcopus similiter subscripsi. Memorius Egobrigensis ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Sperandeo Italicensis episcopus sedis similiter subscripsi. Geta Elibensis ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Tructumundus Elborensis episcopus similiter subscripsi. Isidorus Sitabensis episcopus similiter subscripsi. Gaudentius Valeriens episcopus similiter subscripsi. Deodatus Segovensis episcopus similiter subscripsi. Gentivus Tudensis episcopus subscripsi. Froaricus Portucarensis episcopus similiter subscripsi. Felix Iriensis ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Antonianus Bastitanae ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Proculus Vigastrensis ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Atala Kauriensis ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Reparatus Vesensis ecclesiae episcopus subscripsi. Providentius Salamanticensis ecclesiae episcopus similiter subscripsi. Sisebado Ducitanae episcopus sedis ecclesiae subscripsi. Argibado Eliberitanae ecclesiae episcopus subscripsi. Ella Segotiensis ecclesiae episcopus subscripsi. Siberianus noxiensis episcopus subscripsi. Ioannes Pacensis ecclesiae episcopus subscripsi. Teudulfus Astigitanae ecclesiae episcopus subscripsi. Samuel, Gundulfus, Euphrasius, Theoderatis, Balceredus abbas subscripserunt. Annibonius presbyter tenens vicem domini mei Suldemeri ecclesiae Complutensis. Sesuldus haec instituta, quibus interfui annuens subscripsi. Recaredus similiter subscripsi. Witiza similiter subscripsi. Wimars similiter subscripsi. Teuditeudila similiter subscripsi. Ostulfus similiter subscripsi. Salamirius similiter subscripsi. Teudefredus similiter subscripsi. Seberianus similiter subscripsi. Teudulfus similiter subscripsi. Hildigisus similiter subscripsi. Vitalus similiter subscripsi. Eila similiter subscripsi. Adeliubus similiter subscripsi. Attulfus similiter subscripsi.

Quibus omnibus synodalibus gestis, decretis atque peractis et debitam reverentiam honoris impendimus et patulum auctoritatis nostrae vigorem his innectere procuramus. Ideoque praemissas has constitutiones synodicas a praesenti die vel tempore, id est ab octavo Kal. Februar., anno primo regni nostri nullus audeat contemnere, nullus etiam praeterire, nemo earundem constitutionum audeat iura convellere, nullus temerator haec decreta subvertere, nemo illicitator vel contemptor vigorem his institutionibus subtrahat, sed generaliter per cunctas regni nostri provincias haec canonum instituta nostrae gloriae temporibus acta et auctoritatis debitae fastigio praepollebunt et irrevocabili iudiciorum exercitio, prout constituta sunt, in omnibus regni nostri provinciis celebres habebuntur. Si quis autem haec instituta contemnat, contemptorum se noverit damnari sententia, id est, ut iuxta voluntatem nostrae gloriae et excommunicatus a coetu nostro resileat et insuper decimam partem facultatis suae fisci partibus sociandam amittat. Quod si nihil habuerit facultatis, unde praedictam compositionem exsolvere possit, absque aliquo infamio sui quinquaginta eum oportebit ictibus verberari aut semper infamis permaneat.

Edita lex in confirmatione concilii Toletani sub die octavo Kal. Februar. anno feliciter primo regni gloriae nostrae. In nomine domini, Flavius Ervigius rex hoc legis nostrae edictum in confirmationem huius concilii promulgatum subscripsit.

CONCILIUM TOLETANUM XIII

CONCILIVM TOLETANVM DECIMVMTERTIVM

ACTUM ANNO QUARTO ERUIGIJ REGIS. ERA DCCXXI

Illibatae charitatis instinctu alternis visionum obtutibus redditi, et in vnum coetum authore Deo pariter aggregati, in ecclesia videlicet sanctorum apostolorum Petri et Pauli, anno regni quarto serenissimi Eruigij principis, sub die pridie nonas nouembris, aera 721. Cum vnusquisque nostrum debitis locaretur in sedibus, affuit idem princeps, pleno fidei ardore subnixus, et humilitatis gratia decoratus, qui synodico coetui deliberationis suae vota commendans, et vt pro se Deum instantissime deprecaretur, expostulans, hoc praesertim est allocutus sufficienti exhortatione concilium, vt ecclesiasticae disciplinae quae congruunt, et corrigendis moribus quae conueniunt, tractatus nostri euidentia sancirentur. Deinde religiosa vota suae clementiae, quibus subueniendum miseris definiuit, synodali conuentu confirmanda commisit, offerens videlicet sacris pontificibus tomum, obsecrans pariter et contestans, vt quicquid illic venustioris esset calami respersione congestum, synodalis potentiae conderetur ordine titulorum. Tunc nos pro suscepto a principe domno gloriam dedimus Deo, et eidem principi benediximus glorioso. Idem tamen princeps postquam votorum suorum insinuationem peregit, a conuentu concilij gratiosus exiuit. Tunc post praesentiae principialis abscessum, hoc in domi ipsius alligatione peruenimus exaratum.

In nomine Domini Flauius Eruigius rex, sanctissimis patribus in hac sancta synodo residentibus: Ecce sanctissimi religiosa pietate excolendi pontifices, et diuini cultus instantissimi sectatores, coram coetus vestri reuerentia humilis deuotusque prosternor, reclinis assisto, promptus adstipulor, primum de conuentus vestri aggregatione patri luminum gratiarum copiam soluens, deinde votorum meorum studia vestris iudicijs dirimenda committens. Nec enim fas est, quenquam, etiamsi bonum sit opus, sine consilio agere, cum tamen multum prosit bona cum consilio bonorum egisse. Vnde vt breui exhortatione perorem, vota mea quibus remedia pietatum exercere delector, sensibus paternitatis vestrae agnoscenda insinuo. Quae tamen ne oblitu quodam memoriam fugiant, et relationi propiae curarum ea intercapedo subducat, in huius tomi complicatione accipite annotata. Illud primum volenti mihi miseris parcere, conuenit intimare, quod diuulsam per tyrannidem nostri corporis partem, in societatis nostrae gremium conamur reducere. Etenim retroactis diuae memoriae praecessoris nostri, Vuambae regis temporibus, quae in prophanatoribus patriae, qui cum Paulo quondam tyrannidem assumpserunt, illata est sententia vltionum, qui per iudicij vniuersalis edictum amisso testimonio, rebusque proprijs caruerunt: quae cuncta vestrae sanctitudini nota sunt, quos tamen et in collegio societatis nostrae recipere, et rebus quibus fas fuerit, deuouimus reuestire. Nam et de accusatis modum volumus ponere iustissimae perquisitionis, quo siue de religiosis, siue de laicis quisque accusationis cuiusquam studio fuerit propulsatus, non occultis fraudibus vel violentijs comprimatur, nec clam ad dandam professionem violenter arctetur, sed in communi omnium examine iudicetur, quo secundum publicae professionis suae tenorem, aut offensibilis debitas damnationis poenas accipiat, aut innocens, ex iudicio omnium comprobatus, clarescat. Nam quid iam de tributorum fiscalium exactionibus referam, quorum redhibitiones tantis debitorum cumulis increuerunt, vt si exigi penitus iubeantur, et status subruat funditus populorum et fragmine collisionis eorum vltimum terra sentiat propriae prolapsionis excidium? Vnde his aetatibus priuatis, sed etiam fiscalibus serus remedia pietatis praeoptans nostra gloria affluenter impendere, omnes tributorum exactiones, quae apud illos de retroactis temporibus reiacent, vsque ad primum annum celsitudinis nostrae mansuetudo nostra illis remittendas laxauit, et stylo propriae authoritatis remittendas instituit, quas etiam authoritates sacrosancto coetui vestro relegendas elegit. Illud quoque adijciens loquar, quod votis nostris horribile et animis execrabile est semper. Nobilitati conditio libertorum vel seruorum etiam adaequata, gentis nostrae statum degenerat. Ob quam rem hoc nostrae gloriae animis placet, vt exceptis fiscalibus seruis vel libertis, abrasa deinceps huius malae praesumptionis licentia, nullus qui ex seruitute quorumlibet seruus sit vel libertus, ad palatina officia transeat. Quod si fecerit, illic seruiturum proculdubio reducendum se nouerit, ex quo aut conditionis propriae originem sumpsit, aut libertatis titulum reportauit. His votorum meorum insinuationibus allegatis, quaeso, vt fortia paternitatis vestrae adiutoria praerogetis. Luce enim clarius constat, quod aggregatio sacrosancta pontificum, quicquid censuerit obseruandum, per sanctispiritus donum, omni maneat aeternitate praefixum. Et ideo vniuersitatem paternitatis vestrae sublimiumque virorum nobilitatem, qui ex aulae regalis officio in hac sancta synodo vobiscum sessuri praeelecti sunt, obtestor pariter et coniuro, atque per ineffabile illud sanctae Trinitatis sacramentum conuenio, vt quicquid in medio vestri se iudicandum vel retractandum inuexerit, tam quae per nos dicta, quam etiam caetera quae vestris auditibus se ingesserint audienda, communi vigore iustitiae et temperamento misericordiae dirimere procuretis, quo cum omni reuerentia patrum praecedentium regulis subditi, totius vnamimitatis vestrae sententia non aliunde, quam ex veritatis fonte, procedat. Sicque et his quae praemissa sunt, solidum deliberationis stylum promptissime apponatis, et reliqua adhuc quae necessaria sunt, in peragendis ecclesiasticae regulae disciplinis, et dirimenda tractetis, et dirempta religiosi orsus diligentia conscribatis, qualiter dum doctrinam dispergitis salutarem in populis, Christum Dominum in molumento iustitiae capiatis, vt vobis praedicantibus et nobis implentibus quae diuinis oculis complaceant. Sit vtrisque partibus in hoc seculo de lucro animarum ineffabile gaudium, et in futuro de peruentione aeternitatis praemium inconuulsum. Datum sub die pridie Nonas Nouembris anno feliciter quarto regni gloriae nostrae in Dei nomine Toleto. Perlecto igitur praeeuntis domine cessario institutionum exorsu, prius de fide sanctae Trinitatis sermocinationis nostrae coepit esse principium, profitentes pariter et credentes ea, quae de hac sancta Trinitate et euangelia tradunt, et apostolorum sanctiones instituunt, sicut Nicena synodus hoc pietatis sacramentum exposuit, sicut Constantinopolitana definitio sanxit, vel primi Ephesini coetus atque Chalcedonensis euidens doctrina constituit, iuxta quod etiam sacrosancti symboli elucubrata professio claret, quae in Missarum solennitatibus patula cunctorum aclamatur fidelium voce.

Credimus in vnum Deum, patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et inuisibilium conditorem. Et in vnum Dominum Iesum Christum, filium Dei vnigenitum, ex patre natum ante omnia secula, Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum ex Deo vero, natum, non factum, homousion patri, hoc est, eiusdem cum patre substantiae, per quem omnia facta sunt, quae in caelo et quae in terra. Qui propter nos et propter nostram salutem descendit, et incarnatus est de spiritusancto et Maria virgine. Homo factus, passus est sub Pontio Pilato, sepultus, tertia die resurrexit. Asscendit in caelos, sedet ad dexteram patris, iterum venturus iudicare viuos et mortuos, cuius regni non erit finis. Credimus in spiritumsanctum, Dominum et viuificatorem, ex patre et filio procedentem, cum patre et filio adorandum et glorificandum. Qui locutus est per prophetas. In vnam catholicam atque Apostolicam Ecclesiam, Confitemur vnum baptisma in remissionem peccatorum. Et expectamus resurrectionem mortuorum, et vitam futuri seculi. Amen. Post huius sanctae fidei dispositam structuram, quasi super solidissimam petram, caeterorum negotiorum sequentium construximus fabricam, vt firmitate inconuulsibili durent, quae super fundamentum verae fidei fuerint perenne constructa. Vnde et has omnium in commune sententias, quas principis hortatu construendas accepimus, communi voto edidimus, quas etiam aeterno reuerentiae vigore obseruandas fore censemus.

INCIPIVNT CAPITVLA CONCILII TOLETANI TERTIJ DECIMI, XVIIJ EPORUM ANNO IIIJº ERUIGIJ PRINCIPIS FACTO

i De reddito testimonio dignitatis eorum, quos profanatio infidelitatis cum Paulo traxit in societatem tyrannidis

ij De accusatis sacerdotibus seu etiam optimatibus palatij atque gardingis, sub qua eos iustitiae cautela examinari conueniat

iij De tributorum principali relaxatione in plebe

iiij De munitione prolis regiae

v Ne defuncto principe relictam eius coniugem aut in coniugio sibi quisquam aut in adulterio audeat copulare

vj Vt exceptis seruis uel libertis fiscalibus, nullus deseruitu quorumlibet aut libertis deinceps ad Palatinum officium quoqumque tempore transeat

vij De ijs qui pro accidentia iurgiorum altaria nudare praesumunt, vel luminaria ecclesiae subtrahunt

viij Ne admonente metropolitano quisque ex confinitimis ad locum ab inuitatur, venire contemnat

viiij De confirmatione Concilij Toletani duodecimi, quod factum est anno primo gloriosissimi Eruigij Regis

x Vtrum audeant ministrare ij qui poenitentiam accipiunt in Sacerdotio constituti

xj Ne quis alienum clericum uel monachum suscipiat fugientem

xij De non excommunicandis a proprio Epo personis illis quae ad Metropolitanum suum negotia sua suggessuri accesserint

xiij De relatione gratiarum quae post peractionem concilij Deo et Principi persoluuntur /

CAP. I

DE REDDITO TESTIMONIO DIGNITATIS EORUM, QUOS PROFANATIO INFIDELITATIS CUM PAULO TRAXIT IN SOCIETATEM TYRANNIDIS

Praeconabile signum est, illis semper negotijs interesse, quae et a pietate incipiunt, et per pietatis viscera temperantur. Pietas enim (ut ait Apostolus) ad omnia utilis est. cuius virtutis admirabili dono cor gloriosi atque gloriosissimi Principis nostri diuino igne succensum, decreuit pariter et elegit, vt in vnum coetum omnes Hispaniae aggregati Pontifices illa decernerent, quae et grauedines pressurarum remoueant, et subleuationis opem deiectis opulenter impendant.

Primo igitur negotiorum exorsu, hortante pariter et iubente religiosissimo domino nostro Eruigio Rege, decernendum nobis occurrit, vt omnes quos scelerata quondam contra gentem et patriam coniuratio Pauli in perfidiam traxit, et titulo testimonij honestioris abegit, ad statum dignitatis pristinae redeant, et nulla deinceps illis hoc catena iudicialis obsistat. Sed omnes ita generosae stirpis ac nobilitatis propriae subeant decus vt praeteritae infidelitatis nullum perferant dedecus. Quod etiam et fllijs eorum decernimus obseruandum, qui post admissum parentum praememoratae profanationis scelus nati esse produntur. Siue de caeteris omnibus qui ex tempore diuae memoriae Chindani Regis simili hac usque infamationis nota respersi sunt. Et quia incassum a seruitute exuitur qui spolijs premitur, hoc etiam adijciendum praecelsi principis nostri clementia iussit, ut aggregati coetus nostri sententia definiret, quo cum recepto testimonio dignitatis congruis alerentur substantijs. Vnde consonam votis eius sententiam proformantes elegimus, vt ea que de rebus eorum nulli donata, nec stipendijs data, sed tantum fisci sunt viribus applicata, vnusquisque quod cuiusque proprium fuerit incunctanter per auctoritates regias possidendum recipiat, et / receptum proprij arbitrij libertate disponat; illa uero quae Deorum bonis largitione Principali cuilibet donata uel in stipendio data sunt, in eorum iure quibus concessa sunt perpetim tenebuntur. huius ergo pietatis sententiam, quam ordinante praedicto glorioso Principe nostro formauimus, si quis immutandam elegerit, et tantae misericordiae fabricam subruere tentauerit, per iudicium omnipotentis Dei anathema sit

CAP. ij

DE ACCUSATIS SACERDOTIBUS SEU ETIAM OPTIMATIBUS PALATIJ ATQUE

GARDINGIS, SUB QUA EOS IUSTITIAE CAUTELA EXAMINARI CONUENIAT

Secundae collationis obiectu, res nostro coetui lachrymanda occurrit. Quae tanto est synodalis iudicij pondere abigenda, quanto immensam stragem populis afferat pariter et ruinam. Etenim quae decursis retro temporibus vidimus, multos et fleuimus ex Palatini ordinis officio cecidisse, quos et uiolenta professio ab honore deiecit, et trauale Regnum factione iudicium aut morti aut ignominiae perpetuae subiugauit. Quod importabile malum et impietatis facinus exhorrendum Religiosi Principis nri animus abolere intendens, generali omnium Pontificum arbitrio retractandum inuexit, et vlcisci synodalis potentiae auctoritate cohibendum instituit. Vnde congruam deuotioni eius sententiam decernentes, hoc in commune decreuimus, vt nullus deinceps ex palatini ordinis gradu uel religionis sctae conuentu, Regiae subtilitatis astu, uel profanae potestatis instinctu, siue quorumlibet hominum malitiosae uoluntatis obnisu, citra manifestum et euidens culpae suae iudicium, ab honore sui ordinis uel seruicio domus regiae arceatur. Non antea vinculorum nexibus illigetur, non quaestioni subdatur, non quibuslibet tormentorum uel flagellorum generibus maceretur. Non rebus priuetur, non etiam carceralibus custodijs mancipetur, nec adhibitis hinc inde iniustis occasionibus abdicetur: per quod illi uiolenta occulta uel fraudulenta professio extrahatur: sed is qui accusatur, gradum sui ordinis tenens, et nihil ante de supradictorum capitulorum nocibilitate persentiens, in publica / sacerdotum, seniorum, atque etiam gardingorum discussione deductus, et iustissime perquisitus, aut obnoxius reatui detectae culpae, legum poenas excipiat, ut innoxius iudicio omnium comprobatus appareat. Illos tamen quos in locis talibus manere constiterit, Vnde nocibilis perfugijs suspicio sit, aut eos quos pro conturbatione terrae diligentius oporteat custodiri, hos sine aliquo vinculorum uel iniuriae damno, sub libera custodia consistere oportebit. Sic tamen repulso omni terrore sub circunspecta et diligenti custodia habeantur, ut tempus quo iudicari eos opporteat, nullo modo, sub fraudulentia dilatetur, quo ab vxoribus uel propinquis atque etiam rebus suis diutissime separati professionem suam Videantur dedisse inuiti. Quae tamen et si data fuerit, modis omnibus non valebit. Sed iuxta superiorem ordinem illud tamen pro fero accipiatur, quod ex ore eius agnitum generali fuerit iudicio comprobatum. Nam et de caeterorum ingenuorum personis qui Palatinis officijs non he seruit, et tamen ingenuae dignitatis titulum reportare videntur, similis ordo seruabitur. Qui etiam si pro culpis minimis (ut adsolet) flagellorum ictibus a Principe verberentur, non tamen ex hoc aut testimonium amissuri sunt, aut rebus sibi debitis priuabuntur. Quod si infidelitatis crimine quicquam eis obijcitur, simili, ut superius praemissum est, ordine iudicandi sunt. Quod synodale decretum diuino, ut confidimus spu promulgatum, si quis regum deinceps aut temeranter custodire neglexerit, aut malitiose praeterite praelegerit, quo quisque de personis taxatis aliter quam praemissum est, praedamnetur, aut astu coniustae malitiae perimatur, vel deiectus sui ordinis loco priuetur: sit cum omnibus qui ei ex delectatione consenserint, in conspe/ctu altissimi Dei patris et vnigeniti filij eius atque spus scti, perenni anathemate ultus, et diuinis uel aeternis addicetur ardoribus concremandus. Et insuper quicquid contra hanc regulam sententiae nostrae aut in persona cuiusquam fuerit actum, aut de rebus accusatae personae extiterit iudicatum, nullo vigore subsistat, quo persona ipsa aliter quam decernimus iudicata, aut testimonij sui dignitatem amittat, aut quaestu rei propriae careat. Nec enim haec et talia praemittentes, Principibus domesticae correctionis potestas adimitur. Nam specialiter de laicis illis quos non culpa infidelitatis adstringit, sed aut seruitij sui officio torpentes, aut in commissis sibi actibus reperiuntur esse mordaces uel potius negligentes, erit Principi licitum huiusmodi personas absque aliquo eorum infamio, uel rei propriae damno, et seruitij mutatione corrigere, et in commisso talium alios qui placeant transmutare

CAP. iij

DE TRIBUTORUM PRINCIPALI RELAXATIONE IN PLEBE

Tertio ordinis, gloriosae insinuationis occursa, liberalitas Principalis longe lateque diffusa, nostro se inuexit coetui agnoscenda. Quae sicut ex puro fonte regiae prouisionis processit, ita synodalis conuentus debet sanctione praestringi. Et ideo religiosi principis nri Eruigij regis affectus in toto gentis suae ambitu usquequaque porrectus, de virtute in virtutem quodammodo gradiens, quasi quibusdam passibus ad meliora conscendens, hoc per stylum regiae auctoritatis decreuit, ut omne tributum praeteritorum annorum usque in anno primo regni sui, quod priuatis siue in fiscalibus populis reiacet, absolutionis perpetuae debeat sanctione laxari. Ea tantum de ipsis tributis praecipiens thesauris publicis exhiberi, quae exacta et non illata fuisse constiterint. Quod pietatis beneficium admirantes, non solum vigorem gloriosae definitionibus adponimus, sed perpetuae excommunicationi / eum qui contra hoc venerit, subijciendum esse sancimus.

CAP. iiij

DE MUNITIONE PROLIS REGIAE

Pridiani diei exercitia gloriosa, quibus per trium capitulorum adnotationem pietas Principali se monstrauit eximia, cogunt coetus nostri reuerentiam aliquid promulgare quo valeat et pietati Regiae vicem beneficentiae reddere et Principali suboli ad futurum prodesse. Prouidentia enim salutaris semper est vtilis. Immo semper est utile quod ad ueram pertineat salutem. Et ideo piae sollicitudinis cura extenti, defensionis decretum promulgare praelegimus in regiam prolem, et tuitionis in futurum obtendere pietatem qui paternis beneficijs nequiuimus reddere vicem. De hoc sane Principe nro Eruigio Rege id nos definisse conueniet, cuius pro fide pacto imperio regimur, affectu fouemur, Praemijs fruimur. Qui profanatoribus perditum libertatis decus restituit. Qui de accusatis modum quo iustissime examinentur decreuit. Qui terram gentis propriae et illaesam ab hoste seruauit, et multiplici tributorum relaxatione erexit. et ideo qui tot erga gentis suae populos, eius beneficia persentimus, dignum est ut saltem eius filijs fortia tuitionis ad futurum adminicula prorogemus. Contestamur ergo omnes praesentes et absentes, seu etiam futuris temporibus subsequentes sacerdotes uel principes, seu cuiuscumque honoris aut ordinis homines coram Deo et sanctis angelis eius, ut nullus ad futurum posteritati eius uel gloriosae coniugi suae Liubigoto Reginae, atque ijs qui gloriae suae filijs uel filiabus coniuncti esse noscuntur, seu etiam qui adhuc coniuncti non sunt, sed protinus coniungendi sunt, iniustas laedendi occasiones exquirat. Nullus occulte uel publice per quae abdicentur, malitiae suae contra eos vota extendat. Non eos gladio uel / qualibet perniciosa facone interimat. Nullus consilium uel opus quibus iniuste deijciantur, uel inuidentur rebus, exhibeat. Nullus his iniuste violentum tonsurae signaculum imprimat. Nullus uestem contra ordinem gloriosae coniugi eius uel filiabus suis atque nuris mutare praesumat. Nullus etiam extra euidentis culpae iudicium aut ex alijs eos religandos inducat, aut eorum corporibus quarumlibet detruncationum vel flagellorum inferat detrimenta. Quo cum praememoratis omnibus, omnis eius in toto ad futurum gloriosa posteritas, laesionis iniusta non perferat notam nec rerum sentiat detrimenta. Si quis autem hominum cuiuslibet sit ordinis aut honoris, huic nrae sententiae non adquiescens, filios filiasue gloriae suae vna cum serenissima coniuge sua Liubigotone regina uel supradictis omnibus amodo vel quandoque sine iusto partis se negotio aut laedendos impetierit, aut deijciendos elegerit, uel propria deliberatione consenserit, quo aut de rebus sibi debitis iniuste expoliati nudentur, aut dolo uel machinamento quolibet deijciantur, Sit aeterno anathemate ultus, et futuri examinis iudicio Condemnatus

CAP. v

NE DEFUNCTO PRINCIPE RELICTAM EIUS CONIUGEM, AUT IN CONIUGIO SIBI QUISQUAM AUT IN ADULTERIO AUDEAT COPULARE

Execrabile facinus, et ad suae admodum iniquitatis est opus, defunctis regibus, suprestis eius coniugis regalem torum appetere, et horrendis pollutionum maculis sordidare. Quis enim Christianorum aequanimiter ferat, defuncti regis coniugem alieno postmodum connubio uti, aut secuturi Principis libidini subiugari: ut quae fuit dna gentis, sit in postmodum prostibulum foeditatis; et quae toris ex/ titit regalibus honoris regij sublimitate coniuncta, stupris eorum uel coniugio, quibus pridem dominata est, abdicetur ut reproba? Quid ergo si moriuntur Principes, numquid inhonorandas relinquunt sui corporis partes: aut quia ad gaudia caelestia christiani transeunt reges, propterea ad contumeliam in saeculo, eorum deuocandae sunt coniuges? Nusquam ergo inhonorum esse oportet, quod honorandum conuenit opportune haberi. Nulli ergo licebit suprestem reginam sibi in coniugio ducere, non sordidis contactibus maculare. Non hoc sequuturis regibus licitum, non cuique hominum licebit esse permissum. Quod si facere tale aliquid quisquam praesumpserit, quo aut suprestem regiam post decedentis principis mortem sibi in connubio copulet, aut adulterina pollutione contaminet, siue sit Rex siue quilibet hominum, qui huius nrae sanctionis sententiam violare praesumpserit, sit ab omni Christianorum communione scelus, Et sulfureis cum diabolo contradatur ignibus exurendus. Quicunque igitur huius institutionis nrae praesumpserit conuellere uel abradere sanctionem, sit nomen eius abrasum et deletum de libro vitae, ut tartareas iudicij poenas excipiat, qui haec decreta honestatis deuouerit uiolanda

CAP. vj

VT EXCEPTIS SERUIS UEL LIBERTIS FISCALIBUS, NULLUS DE SERVITU QUORUMLIBET AUT LIBERTIS DEINCEPS AD PALATINUM OFFICIUM QUOCUMQUE TEMPORE TRANSEAT

Saepe obfuscat nobilium genus, sub erectum seruitutis importabile dedecus: quod et generosos adaequatum infamat, et dominis plerumque notam proditionis importat. Multos enim ex seruis uel libertis plurium, ex Regio iusu nouimus ad Palatinum fuisse pertractos officium. Qui / tamen affectu recipientes sublimitatem honoris, quam illis subtrahebat notio offuscatae originis, dum aequales dominis per susceptum Palatinum officium facti sunt, in necem dnorum suorum uehementius grassauerunt. Et quod nefas est dicere, etiam hi quia dominis suis libertatis beneficio potiuntur, ipsi quoque dominis suis Regio iussu tortores existunt. Nam quid iam si praecedentum et antiquorum historica narratione memoremus excidia: in qua obscaena seruitutis conditio dnorum saepe suorum casum operiens, et regnum pariter labefactari fecit, et dnos. Ac proinde hortante pariter Et iubente praedicto gloriosissimo Principe, hoc nr coetus aggregatio obseruandum instituit, ut exceptis seruis vel libertis fiscalibus, nullus seruorum atque etiam libertorum quorumlibet deinceps ad Palatinum quando transire permittatur officium. Neque etiam locorum fiscalium atque etiam proprietatis regiae adminiculatores uel actores fieri quolibet tempore admittantur. Sed conditionis suae vsum deinceps vnusquisque seruorum uel libertorum veraciter reminiscens, ita sibi ab ordine Palatino extorris proficiat, ut dominis suis uel dominorum suorum posteritati nec noceat, nec aequalis existat. Quod se deinceps quorumcumque sit libertus seu etiam seruus, vel omnis eorum adfutura progenies, qui post huius sanctionis nrae sententiam ad officia praemissa accedat illic quolibet tempore aut seruiturus, aut obsequendus modis omnibus contradatur, ex quo aut seruitutis / originem duxit, aut libertatis decus subire promeruit

CAP. vij

DE IJS QUI PRO ACCIDENTIA IURGIORUM ALTARIA NUDARE PRAESUMUNT, VEL LUMINARIA ECCLESIAE SUBTRAHUNT

Vae ijs qui faciunt opus dni fraudulenter et desiode, propheticus sermo adnunciat. Et si illi vae incurrunt, qui negligenter opus dni faciunt, quod supplicium merebuntur, qui diuinae seruitutis cultum malitia intercedente ab altarijs Chri subducunt? Illos dicimus qui obstinatae mentis dolositate confusi, quum aliqua eos molestia fraternorum iurgiorum pupugerit, insana illico temeritate abrepti, altaria nudantes sacratis vestibus exuunt; luminaria subtrahunt, ac diurnorum sacrificiorum cultum malitia intercedente subducunt. Et quod in hominibus se vindicare non possunt, iniuriam Deo (quod peius est) inferunt. Vnde si huiusmodi pro fraterno odio, homicidae reatu adstringitur, pro contemptu diuino quid poenae merebitur? Etenim iuxta quod diuinus sermo increpitat, si peccauerit vir in virum, placari ei potest Deus. Si quis autem peccauerit in Deum, quis pro eo rogaturus est? Facile ergo talium sacerdotum excessibus illa domini sententia coaptabitur, qua malitia percutitur sacerdotum. Dicit enim, Honorificantes me, honorificabo: qui autem contemnunt me, erunt ignobiles. Quicumque ergo sacerdotum uel ministrorum deinceps causa cuiuslibet doloris uel amaritudinis permotus, aut altare diuinum vestibus sacris exuere praesumpserit, aut qualibet alia lugubri ueste accingi, seu etiam si consueta luminariorum sacrorum obsequia de templo / Domini subtraxerit, uel extingui praeceperit, aut quodcumque lugubritatis in templo Dei induxerit: atque (quod peius est) occasionem nutrierit, vnde de templis domini aut officia consueta desint, aut oblatio singularis sacrificij videatur in aliquo defraudari, si eum ante auere poenitudinis coram metropolitano satisfactio non purgauerit: ignobilitati perpetuae mancipatus iuxta superiorem sententiam domini, et loci sui dignitate se nouerit et honore priuauerit. Illis proculdubio personis ab hac vltionum sententia separatis, quae aut contaminationem sacrorum ordinum uel subuersionem sctae fidei metuentes, aut hostilitatem uel obsidionem perferentes; seu etiam diuinorum iudiciorum sententiam metuentes, talia fecisse contigerit. In quorum facto plus humilitas qua deus placetur, quam interni liuoris dolositas declaratur

CAP. viij

NE ADMONENTE METROPOLITANO, QUISQUAM EX CONFINITIMIS AD LOCUM AB INUITATUR, VENIRE CONTEMNAT

Si generaliter obediendo omni fratri in tantum a Chro, recipitur, ut non solum si angariati fuerimus passibus mille, obedientiae vota paremus, sed etiam gemino id charitatis officio peragamus: iam quomodo obediendum est praeeminenti, quibus Apostolus ita obedire praecepit ne de inobedientia fratri videantur ullo modo contristari? Accidit enim multoties ut causa salutis alicuius uel collationis necessariae, euocati a Principe uel Metropolitano confinitimi sacerdotes venire differant, et diuersis excusationibus agant, quibus implere quae iubentur omittant. Ac de renascitur et difficultas ordinibus, et contemptus maioribus. Et ideo si quis episcoporum a Principe uel Metropolitano suo admonitus, designato sibi dierum rationabili ad veniendum spatio siue pro festiuitatibus summis Paschali et Pentecoste et natiuitate dni celebrandis, siue pro causarum negotijs, seu pro Pontificibus consecrandis, uel pro quibuslibet ordinationibus Principis (excepta ineuitabili necessitate infirmitatis, quae / testibus possit comprobari idoneis) ad constitutum diem venire distulerit, contemptorum se nouerit excommunicatione multari. Si tamen exceptis supra taxatis capitulis, aut fluminum aut aerum procellosa immensitas ad praefinitum diem aditum ei properandi subduxerit, quod tamen et hoc ipsum conuicini idoneis testibus oportebit. Hanc etiam et illi ex Pontificibus sententiam merebuntur excipere, qui exortos contra se clamores negotiorum admoniti a Metropolitano distulerint emendare, atque compescere, aut si admoniti ut in iudicium primae sedis accedant, aut per se noluerint properare, aut vades suos neglexerint legaliter infirmatos dirigere

CAP. viiij

DE CONFIRMATIONE CONCILIJ TOLETANI DUODECIMI, QUOD FACTUM EST ANNO PRIMO GLORIOSISSIMI ERUIGIJ REGIS

Licet vnanimi confessionis nrae iudicio gesta synodalia Toletani Concilij duodecimi acta sunt atque disposita, quae anno primo gloriosi Principis Eruigij in hac vrbe regia celebrata sunt, nunc tamen iterato inconuulsibilis nrae definitionis adsensu, ea ipsa gesta, prout quae ista sunt uel conscripta, omni temporum aeternitate valitura decernimus, et omnimodae soliditatis vigore firmamus, iuxta ordinem capitulorum qui in ijsdem gestis conscriptus esse probatur. Item de agnita et confirmata praelectione fastigij Principalis in nomen gloriosi domni nostri Eruigij regis. Item de ijs qui poenitentiam non sentientes accipiunt. Item de culpatorum receptione, vel communione apud ecclesiam. Item ut in locis ubi epus non fuit, nunquam eps ordinetur. Item de quorundam consuetudine sacerdotum foedissima, qui oblatis Deo per se sacrificijs non communicant. Item de concessa Toletano Pontifici generalis synodi potestate; ut episcopi alterius prouinciae cum conniuentia Principum in urbe regia ordinentur. Item de recepto testimonio personarum, qui per legem quae de promotione exercitus facta est, testificandi licentiam perdiderunt. Item de ijs qui uxores suas diuortio intercedente relinquunt. Item / de confirmatione legum quae in Judaeorum nequitiam promulgatae sunt; iuxta earundem legum praefixum ordinem titulorum, qui in eodem canone adnumerantur. Item de ijs qui ad ecclesiam confugium faciunt. Item de culpatoribus idolorum. Item de interdicto temporis constituti quo debeat concilium celebrari. Item conclusio definitionum, in qua et Deo gratiae referuntur, et Principem exoratur, statuentes videlicet, ut qui contra supradictorum capitulorum decreta venire praesumpserit, ecclesiasticae excommunicationis sententia feriatur: et ad legem illam gloriosi Principis quae in confirmatione eiusdem concilij facta est, teneatur obnoxius

CAP. x

VTRUM AUDEANT MINISTRARE IJ QUI POENITENTIAM ACCIPIUNT IN SACERDOTIO CONSTITUTI

Tertij diei necessario collationis euentu visum nobis est, antiquorum patrum indicare de poenitentum regulis institutum. Etenim digno nobis venerandus honore sanctissimus frater noster Gaudentius Valeriensis sedis eps per vicarium personae suae ad concilium destinatum gressus est nostri reuerentiam coetus: insinuans sacroscto synodali conuentui, quod incommodae valetudinis nimietate praeuentus, per manus impositionem subactus fuisset poenitentiae legibus. Sed vtrum accepta poenitentia liceret sibi praecepta sui ordinis contrectare mysteria, uel solita explere officia per synodalia instructionis se maluit certificari responsa. Tunc collatis in vnum de huiusmodi canonicis instrumentis haec scta synodus definiuit, ut reconciliatione praemissa, soliti ordinis retentet officia. Si enim regulae praecedentium patrum eos qui poenitentiam in discrimine mortis accipiunt, et nulla de se manifesta scelera confitentur, si adsit tamen in his et talibus probitas morum, ad ecclesiasticos gradus / peruenire permittunt: quanto magis ut ij qui in ipso sacerdotio constituti poenitentiam accipiunt, a sui ordinis officio retrahantur? Tantum si se ipsi mortalium criminum professione propria non notarunt. Quum enim omnis sacerdos tunc sibi licitum sacrificare sciat, quando a malis actibus vacat: qua ratione qui poenitentiae remedium suscipit, quod datur in remissione peccati, a sacrificijs diuinis se abigit? Poenitentia enim ad hoc suscipitur, ut peccatum diluat, et peccati sordes hominem iterare non sinat. Qui ergo confidit per susceptam poenitentiam dimissa sibi peccata, cur confidenter ad altare Domini non accedat? vel cur ordinis sui non audeat retentare officia, cum hoc alteri non liceat nisi ei, qui se a peccatis abstineat. Etenim cum poenitentiam accipimus, ad similitudinem conditoris nos reformare conamur. Reformatio igitur ipsa medicamentum est, quo delentur piacula. Si enim medicamentum istud assumitur, recte Creatori suo anima reformatur. Recte etiam sacrificandi Deo cultus assumitur, quia in eo similitudo Conditoris agnoscitur. Si autem Poenitentiam medicamentum subtrahitur quod in remissione peccatorum accipiatur, ad similitudinem factoris uspiam non venitur. Etenim poenitentia (ut dictum est) in remedio peccati accipitur. Sacerdotium uero propter munditiam retentatur: ut hoc sacerdotis et uita, ita fructu bonorum operum floreat, quod et in se delicti passiones extinguat et praedicamento suo in alijs peccati regnum potentialiter destruat. huic igitur taliter ut praemisimus sacerdoti viuenti, quid operit si post acceptas poenitentiae leges, diuinis altaribus propitiationis offerat panes? Aut nunquid poenitentiae donum, quod in remedi/um fit peccati, in prohibitione deuocandum est sacramenti? Nusquam ergo poenitentiae praecepta remedia, probabunt iura caelestia. Poenitens enim abstinere a peccatis pariter et negotiorum saecularium tumultibus debet, non ab ijs quae sancta videntur et summa esse abstrahere, quae operantem plus expiant quam commaculando deturpant. Scriptum est enim, sacerdos ad omnem mortuum non accedat, mortalium criminum se implacatione non polluet. Non enim dixit Deus, ut sacerdos ad sancta quaeque non auderet accedere, de quibus praeceparat ut nullo modo sacerdos de Sanctis exiret: sed ut mortis operam non auderet contingere. Ergo abigenda sunt ab omni sacerdote quem exercenda quae mundant. his ergo rationabili sinatione praemi, hoc scta synodus definiuit, ut his tantae priscorum canonum sanction, quicumque Pontificum uel sacerdotum deinceps per manus impositionem poenitentiae donum exceperint, nec se mortalium criminum professione notauerint, tenerem retentandi regiminis non omittant, sed per metropolitanum reconciliatione poenitentiam more suscepta, solita expleant ordinis uel caetera mysteriorum sibi credita sacramenta, hoc tantum est obseruandum, ut si aut acceptionem poenitentiae adiudicatus, nec reconciliatus reperitur pro culpis, aut si in ipsa coeptis ne poenitentiae implicatum se dixerit mortali factis, iuxta aestimationem metropolitani abstinere huiusmodi oportet a praemissis officijs. Caeterum si (ut dictum est) sub poenitentiae praeceptione consistens, nil mortalis criminis se admisisse praedixerit, tamen quod fratri hominibus erubescit, absconsum intra claustra si rectoris deliti scit, nouerit ipse sibi de se potestatem esse concessam, ut iuxta conscientiae suae fiduciam utrum audeat an non audeat sacrificare Deo, ex sui potius arbitrij potestate, quam ex nostri iudicij permisione procedat.

CAP. xj

NE QUIS ALIENUM CLERICUM VEL MONACHUM SUSCIPIAT FUGIENTEM

Multae super hoc capitulorum patrum Praecedentium sententiae manauerunt, qui multiplici prohibitione sancitum est, ut alterius clericum nemo sollicitaret, nemo fugientem reciperet, nemo etiam aut obce/lare, aut ordinare auderet. Sed quia abundante iniquitate et refrigescente charitate, nec honestas attenditur, nec cupiditas inhibetur: agendum est, ut quos impunis admonitio non emendat, euidens sententia damnationis coerceat. Placuit ergo ut nullus alienum presbyterem, Abbatem, ministrum, siue subdiaconum, uel quemlibet clericum, seu etiam monachum fugientem vagumque suscipiat, non ad fugam suadeat, non fugae latibulum praebeat non apud se habito uel retento humanitatem impendat: non occasiones quibus quasi se nesciente alibi lateat, turpi oppositione confingat. Non horum omnium casibus non solum turpatur honestas, sed et frequenti dolorum acerbitate confoditur fraternitas. Etenim si dicat quis, simplici animo alterius clericum suscepisse, necnon se eum fugitiuum existere, tunc euidens innocentiae suae puritas approbanda est, quando eum quem suscepit et infra octo dies iuxta legum sanctionem iudici praesentauerit, et infra tempus legibus constitutum illic fugitiuum reduxerit, vnde per fugam vagabundus eius exiuit. Quicumque ergo ex Pontificibus seu sacerdotibus uel ministris, caeterisque religiosis institutionis nrae uiolauerit sanctionem, Dei huiusmodi susceptor eps est, et eum quem suscepit cum his quae habere potuit, et a quo euagatus est, si dilatione restituet; et insuper ut vere sacrilegus et transgressor institutionis paternae, tanto tempore excommunicatum et remotum se a suis officijs non venerit esse, quanto eum qui fugit sub sua potestate contigerit remorasse. Si autem huius institutionis nostrae praeuaricatorum presbyter diaconus uel quilibet ex religiosis videatur haberi, reddito eo cum rebus sibi debitis quem suscepit, ipse solus apud eum anno integro sub poenitentiae censura deputatus tenebitur, cuius fugitiuum suscepisse monstratur. Quicumque tamen talibus humanitatem impenderint, eadem et simili censura legum exquirendos et obstringendos se / nouerint, qua susceptores fugitiuorum legis sanctione praemonentur adstringi. Illi tamen qui praecessorum suorum id actum esse temeritate contendunt, tunc immunes ab huius vltionis sententia habebuntur, si a tempore ordinationis suae infra duorum mensium spatium, eius qui apud se est et latebram publicauerint, et personam Dno fugitiui reduxerint. his sane qui de confinitimis epis caeterisque eccliarum rectoribus ad metropolitanum suum pro causarum suarum necesitate confugiunt, sicut licentia talibus perfugij datur: ita ij qui eos susceperint, damnari utpote receptores fugitiuorum non poterunt, praesertim si et publice illos apud se habeant et eos cum quibus actiones habuerint, ad reposcentis vocem conuenturos admoneant.

CAP. xij

DE NON EXCOMMUNICANDIS A PROPRIO EPISCOPO, PERSONIS ILLIS QUAE AD METROPOLITANUM SUUM NEGOTIA SUA SUGGESSURI ACCESSERINT

Quicumque ex clericis uel monachis causam contra proprium episcopum habens, ad metropolitanum suum causaturus accesserit, non ante debeat a proprio epo excommunicationis sententia praedamnari, antequam per iudicium metropolitani sibi, utrum dignus excommunicatione habeatur, possit agnosci. Quod si ante iudicium, quis eporum in talium personas excommunicationis sententiam promiserit, illis penitus quos ligauerit absolutis, in se illam, nouerit retorqueri sententiam. Quod etiam et inter Metropolitanos conuenit obseruari: si praegrauatus quis a proprio metropolitano, ad alterius prouinciae metropolitanum molestiam praessurae suae agnoscendam intulerit, aut si inauditus a duobus metropolitanis, ad regios auditus negotia sua perlaturus accesserit, et ob hoc excommunicationis iugulum a proprio episcopo, illi videatur infigi. hoc tantum est obseruandum, ut si prius vnumquemque excommunicationem contigerit suscepisse, antequam a proprio epo ad alium pertransiret, tamdiu excommunicatus apud eum cuius iudicium petijt, habeatur, quandiu excommunicaturis suis obiectibus, vtrum iuste an iniuste alligatus sit, agnoscatur.

CAP. xiij

DE RELATIONE GRATIARUM QUAE POST PERACTIONEM CONCILIJ DEO ET PRINCIPI PERSOLUUNTUR

His ergo omnibus synodicis institutis, subscriptionis nrae robur apponimus, et sub terrore diuino, perenni ea quae decreuimus memoriae / consecramus. Dantes immortali Deo nostro gloriam pariter et honorem, cuius inspiratione aguntur, omnia quae salubriter exercentur. Inuictissimo quoque atque religioso Principi Eruigio regi multiplicem gratiarum exhibitionem persoluimus, cuius clementissimo iussu in vnum coetum aggregandi conuenimus. Sit illi pax optabilis, et beata: ducat quoque tempora pro cursu longioris aeui felicia: et post imperialia terreni regni sceptra, coronandus perueniat ad caelestia regna. Praestante iesuchro dno. Deo et Saluatore nostro, qui cum Deo patre et sancto spu vnus in trinitate viuit et gloriatur Deus in secula seculorum, Amen

INTERFUERUNT HUIC SCTO CONCILIO PONTIFICES NUMERO xlviij. IDEST

Ego Julianus indignus sctae ecclesiae Toletanae Metropolitanus eps instituta a nobis definita subscripsi.

Ego Liuba Bracalensis et Damianensis eps similiter

Ego Stephanus Emeretensis eps

Ego Floresindus Hispalensis epus

Ego Leander Ilicitanus eps

Ego Palmacius Arcitanus eps

Ego Concordius Palentinus eps

Ego Mumolus Cordouensis eps

Ego Antinianus Bastitanus eps

Ego Theoderacus Asidomensis eps

Ego Stercorius Auensis eps

Ego leta Eleplensis eps

Ego Monefonsus Egititanus eps

Ego Froaricus Portugalensis eps

Ego Gregorius Oretanae sedis eps

Ego Agricius Complutensis eps /

Ego Proculus Bigaustrensis eps

Ego Miro Conimbriensis eps

Ego Crissititurus Biterrensis eps

Ego Cilicius Dertosanus epus

Ego Elia Segontiensis eps

Ego Sona Oxomensis epus

Ego Simpronius Arcauiensis eps

Ego Reparatus Besensis epus

Ego Guniuldus Italicensis eps

Ego Alarigus Auriensis epus

Ego Vndulfus Lamecensis eps

Ego Felix Hiriensis epus

Ego Atala Cauriensis eps

Ego Bellitus Oxonobensis eps

Ego Eufrasius Bicensis epus

Ego Joannes Pacensis epus

Ego Oppa Tudensis epus

Ego Asturius Sitauitanus epus

Ego Deodatus Segouiensis eps

Ego Tructemundus Eluorensis eps

Ego Sisibado Tuccitanus epus

Ego Vincentius Magalonensis eps

Ego Onigisis Auelensis epus

Ego Theodulfus Astigitanus epus

Ego Gratinus Egabrensis eps

Ego Sarmata Valentinus epus /

Ego Honemundus Salamanticensis eps

Ego Brandila Laniobrensis eps

Ego Florus Mentesanus epus

Ego Olipa Segobriensis eps

Ego Euredus Herdensis epus

Ego Ara Olisbonensis epus

ITEM ABBATES

Absalius Abba.

Faustinus Abba

Gerontius Abba

Castorius Abba

Gabriel Abba

Sisibertus Abba

Felix Abba

Vuisandus Abba

Vincentius Abba

ITEM VICARIJ EPORUM

Pagatus indignus Abba agens vicem Sinifredi Narbonensis sedis epi haec instituta synodalia ubi interfui subscripsi

Spasandus Archidiaconus agens vicem Cypriani Terraconensis epi similiter

Laulfus Diaconus Idali Barcinonensis epi similiter

Gisiuertus Diaconus Ansemundi epi similiter

Fredeuadus Abba agens vicem Balderedi Caesaragustani epi similiter

Veremundus Abba Clari Elenensis epi similiter

Sisuldus Abba Stephani Carcassensis epi similiter

Audericus Presbyter Rogati Biatiensis epi similiter /

Secorius Abba Gaudilani Impuritani epi similiter

Stabilius Abba Jacobi Gerundensis epi similiter

Baroncellus Diaconus Anteri Irasonensis epi similiter

Calumniosus Diaconus Samueli Malacitani epi similiter

Cixa Presbyter Vuisifredi Ausonensis epi similiter

Joannes Abba Regineum Aucensis epi similiter

Felix Abba Ergebadi Eliberritani epi similiter

Samuel Presbyter felicis Dianensis epi similiter

Citrunius Abba Eufrausi Calicurritani epi similiter

Dexter Diaconus Primi Agatensis epi similiter

Vincolamus Diaconus Atilani Pampilonae epi similiter

Audebertus Abba Gudiscli Oscensis epi similiter

Leopardus Abba Aureli Asturicensis epi similiter

Habitus Diaconus Potenti Tiniberecensis epi similiter

Tebentius Presbyter Ricilani epi Accitanae similiter

Florentius Presbyter Leuuerici Orgelletani epi similiter

Vincentius Abba Gaudentij Valeriensis epi similiter

ITEM EX VIRIS ILLUSTRIBUS OFFICIJ PALATINI

Ostrulfus Comes haec instituta ubi interfui annuens subscripsi

Vuadamirus Comes Scantiarum et Dux similiter

Recaredus Comes Scantiarum et Dux

Argemirus Comes cubiculi et Dux.

Egica Comes Scantiarum et Dux

Esiderus Comes Thesaurorum

Sisebutus Comes Scantiarum et Dux

Valdericus Comes Toletanae ciuitatis

Vitulus Comes Patrimonij /

Cixila Comes notariorum

Sunefredus Comes Scantiarum et Dux

Gisclamundus Comes stabuli

Guiliangus spatarius et Comes

Aldericus spatarius et Comes

Adeliubus Comes Scantiarum

Theudila Procer

Salamirus Comes scantiarum

Ataulfus Comes Cubiculariorum

Nilacus spatarius et Comes

Siuerinus Comes spatarium

Trasericus spatarius et comes

Audemundus procer

Sisemirus spatarius Comes et Dux

Trasmirus procer

Torresarius Comes spatarius

Regaulfus Procer

IN NOMINE DNI FLAVIVS ERVIGIVS REX, OMNIBUS PRIUATIS SIUE FISCALIBUS POPULIS

Magnum pietatis est premium, quo remouentur grauedines praessurarum. Quia illud semper ante Dei oculos perfectae miserationis sacrificium approbatur, quo fit reuelatio miserorum et ex hoc saluatio inducitur terrae per quod praessurae subuenitur humanae. Iudicium est quippe salutare in populis, quando sic commissa reguntur, ut nec incauta exactio populos grauet, nec indiscreta remissio statum gentis faciat deperire. Tempora ergo nrae gloriae misericordiae beneficijs condienda sunt, vt parcente nobis Deo, ipsi quoque populis / parcere videamur. Votiuum igitur omnipotenti Deo meo, cordis sacrificium deliberare praeoptans, in nomine diuino omnibus populis regni nostri, tam priuatis quam etiam fiscalibus seruis, viris, seu etiam foeminis, sub tributali exactione in prouinciam Galliae uel

Galliciae atque omnes prouincias Hispaniae consistentibus, hoc discretum beneficium in Dei nomine prorogamus, Vt quidquid in praeteritis annis de ratione tributi usque ad primum nostrae clementiae annum thesauris publicis redhibere uidemini, totum vobis ex integro noueritis esse concessum. Qualiter usque ad praedictum primum nrae gloriae annum quicquid de ratione tributorum apud nos reiacet, sic totum donatum vobis a serenitate nra habeatis, ut nullam ex hoc abinceps de praeteritis annis exactionem publicam pertimescatis. Ea tamen ratione seruata, ut ea quae in praeteritis exacta sunt, et fisco nostro illata non sunt, ab his qui ea exegerunt in publico inferantur. Quod si distulerint, et hoc confestim inferre neglexerint, in quadruplum vna cum satisfactione disciplinae, iuxta quod nra mansuetudo decreuerit, id ipsum thesauris publicis persoluent. Certe si quisquis ille Dux, Comes, Thiufadus, numerianus, villicus, aut quicumque curam publicam agens, tributa exacto sibi commisso annis singulis plenario numero non exegerit aut exacta apud se retinuerit, et ea statim Thesauris publicis inferre neglexerit: duplata tributa ipsa de proprijs rebus suis modis omnibus in publico inferet. hoc tamen speciali et euidenti serenitatis nostrae sententia definimus, ut nullus de supradictis Comitibus Thiufadis vicarijs numerarijs, seu / quibuscumque curam publicam agentibus, quascumque exactiones pro hoc negocio pietatis cuilibet ex vobis, quibus et relaxatio mansuetudinis nrae conceditur, quodcumque exigere praesumpserit, aut quispiam eorum vobis pro tali causa aliquid Abstulerit, aut ab alijs oblata sibi acceperit: et pro his causis quibuslibet modis aliquid militare praesumpserit: in quadruplum de quicquid acceperit, cui nostra clementia elegerit, vniuersa restituat. De terras uero uel vineas quas pro eodem tributo quicumque supradictorum curam publicam agentium vobis priuatis uel fiscalibus populis abstulit uel accepit, fruges aridas et liquidas exinde in praeteritis annis quisque exactor collegit in ratione ipsius tributi, hoc sibi imputet, et terras ipsas uel vineas vobis de eorum iure Abstultae sunt restituere non differant. Sic enim dignum est ut huius pietatis nrae sinceritate depromimur, ita a cunctis sine cuiusquam exactionis stimulo peragatur. Datum sub die Kalendas Nouembris, anno feliciter quarto regni nri Toleto.

LEX IN CONFIRMATIONE CONCILIJ EDITA

IN NOMINE: DNI FLAUIUS ERUIGIUS REX

Eximia synodalis auctoritas, et veneranda est pariter, et tremenda. Que in tantum per donum scti spus agitur, ut ex diuersitate multorum animorum et cordium vnum cor vnamque animam fecisse monstretur, dum numerositas aggregata Pontificum, non per sententiam discrepat, non per stimulum diuersa oblectat, nec per iudicium aliud vnus quam vniuersitas format. Et ideo reuertendum mihi conuentum synodalis Concilij in cuius medio praesentia sancti spus se habitare promisit, deuote venerans instanterque honorans, ea quae illorum ore nraeque gloriae hortatu digesta sunt, in noticiam deducimus singulorum. Illa dici/mus synodalis Concilij gesta, quae anno quarto regni nri in Toletanam vrbem noscuntur esse confecta. Quarum institutionum euidentia ut sine cunctatione omnibus innotescat, hic ea praelegimus specialiter renotanda. Est igitur primus Canon de reddito testimonio dignitatis eorum, quos profanatio infidelitatis cum Paulo traxit in societatem tyrannidis, quos celsitudo nra vna cum filijs per huius nrae legis edictum, et testimonio nobilitatis pristinae uti, et rebus quas per auctoritatis nrae vigorem perceperint, decernimus reuestiri. Item secundus est titulus de accusatis sacerdotibus seu etiam optimatibus palatij atque gardingis, sub qua eos iustitiae

cautela examinari conueniat, quos nra mansuetudo iuxta ipsius canonis instituta nullis tormentorum generibus ante publicam discussionem subijci censuit: sed omnes qui deinceps fuerint accusati, iuxta sanctionem praedicti capituli erunt procul dubio iudicandi. Vnde id specialiter obseruandum fore censemus, ut quicquid contra hanc regulam sententiae nrae uel praedicti Canonis institutionem, aut in personam cuiusquam fuerit actum, aut rebus accusatae personae extiterit iudicatum, iuxta praedicti canonis instituta nullo vigore subsistat, quod persona ipsa aliter quam decernimus iudicata, aut testimonij sui dignitatem amittat, aut quaestu rei propriae careat. Tertius quoque Canon est de tributorum principali relaxatione in plebe: vbi nostrae gloriae auctoritate simul et exhortatione sancitum est, ut omne tributorum praeteritorum annorum usque in anno primo regni nri quod in primatis siue in fiscalibus populis reiacet, absolutionis perpetuo debeat sanctione laxari: ea tantum praecipiens thesauris publicis exhiberi, quae exacta et non illata fuisse constiterit. Quartus post haec sequitur Canon de munitione prolis: quem / prompto voluntatis adnisu omnis conuentus sacerdotum atque etiam seniorum condere praelegerunt. Quintus canon sequitur, ne defuncto principe relictam eius coniugem quisquam sibi aut in coniugio aut in adulterio audeat copulare. Sextus deinde sequitur canon, ut exceptis seruis vel libertis fiscalibus, nullus de seruitute quorumlibet aut libertis deinceps ad palatinum officium transeat: quod si fecerint, praesentis legis nrae edicto ad propriae seruitutis iugum modis omnibus reducendi sunt, qualiter aut dominis suis si supraestes sunt aut eorum propinquis quibus decedentium successio ex lege debetur, seruituri tradantur. Post hunc septimus est canon de his qui pro accidentia iurgiorum altaria nudare praesumunt, uel luminaria eccliae subtrahunt. Octauus quoque canon sequitur, ne admonente Metropolitano quousque ex confitimis ad locum ubi inuitatur venire contemnat. Nonus quoque Canon subsequitur de confirmatione Concilij Toletani duodecimi, qui factus est anno primo gloriae nostrae. Decimus huic canon adiungitur, vbi speciali sententia definitur, vtrum audeant ministrare hi qui poenitentiam in sacerdotio constituti accipiunt. Vndecimus quoque canon habetur, ne quis alienum clericum uel monachum suscipiat fugientem. Duodecimus post haec canon scribitur de non excommunicandis a proprio epo personis illis, quae ad metropolitanum suum negotia sua sugessuri accesserint. Vltimus, et tertius decimus post hunc canon subsequitur, de relatione gratiarum quae post per actionem Concilij Deo et Principi persoluuntur. Que omnia praemissa synodalium institutionum decreta, a praesenti die uel tempore omni cura omnique uigilantia per cunctas regni nri prouincias decernimus obseruanda: qualiter et perspicuum auctoritatis validae fastigium subeant, et perpetuo vigoris ordine solidata persistant. / Quamobrem sacrae huius legis oraculo omnibus generaliter religiosis atque etiam laicis sub regni nri ditione manentibus interdicimus pariter, et iubemus, ut praedicta synodalia gesta nullus contemnat, nullus etiam praeterire aut conuellere audeat, nemo notus harum constitutionum iura resoluat, nemo inconditus nescientiae se obiectibus excusare coniceat. Nam a praemorato subterius die et tempore, et auctoritatis debitae vigore pollebunt, et institutionum suarum regulis cunctorum vniuersitas adstringetur. Si quis autem huius nrae legis violator extiterit, ac non potius ea quae promissa sunt custodierit, et diutinae ecclesiasticae disciplinae excommunicationem excipiat, et decimam partem rei suae fisci partibus sociandam amittat. Quod si nil habuerit facultatis vnde praedictam compositionem persoluere possit, absque aliquo infamio sui quinquaginta eum oportebit ictibus verberari. Huius igitur legis nrae decretum, quod in confirmationem huius sacri concilij noscitur promulgatum, gloriosae manus nrae exaratione subscripsimus, et ad peremnem memoriam, valorem ei perpetuum innotamus. Edita lex in confirmatione concilij Toleto, sub die idus Nouembris Era DCCXXI Anno quoque feliciter quarto regni gloriae nostrae, in Dei nomine, Toleto.

FINIS CONCILIJ TOLETANI xiij.

CONCILIUM TOLETANUM XIV

INCIPIVNT CAPITVLA CONCILII TOLETANI XIIII DECEM ET SEPTEM EPORUM ANNO. QUINTO ERUIGIJ PRINCIPIS FACTO

i De praememoratione aggregati concilij, et relatione principalis edicti, quo iussum est synodum agitari

ij De initio relationis quo concilium, et epistolae Romani Pontificis facere mentionem

iiij De responsis partis nostrae

v De iterata discussione praememorati concilij

vj De praememorati concilij honore collato

vij De loco uel ordine quo iam dictum concilium collocari oporteat

viij Allocutio ad totius compagem eccliae, de duabus chri naturis imseparabilibus et perfectis et operibus

viiij De duarum naturarum Chri voluntatibus

x De haereticorum contentionibus euitandis, et ut non discutiantur quae summa sunt, sed credantur

xj De communi omnium iudicio, quo responsa partis nrae firmata sunt

xij De relatione gratiarum ad Deum pro peracto concilio

IN NOMINE PATRIS, ET FILII, ET SPUS SCTI incipiunt gesta synodalia quae acta sunt a praesulibus carthaginis prouinciae adsistentibus etiam Vicarijs

I DE PRAEMEMORATIONE AGGREGATI CONCILIJ, ET RELATIONE PRINCIPALIS EDICTI, QUO IUSSUM EST SYNODUM AGITARI /

Cum serenissimus et perspicuus Princeps Eruigius gloriosus, amator verae fidei, immo amabilis filius Eccliae Chri, promissionis suae non immemor, ob confutandum Apollinaris dogma pestiferum, de quo sibi a Romano Praesule fuerat nunciatum, strenuo et inuictor suae celsitudinis iussu, nos omnes praeciperet aggregari in vnum, hoc dedit speciale edictum, ut quia sicut oportebat pro tantae rei negotio pertractando generale concilium fieri varia aduersitatum incursio non sineret, saltem adunata per prouincias concilia fierent; et siquidem hic primum a nobis in vrbe regia synodus ageretur, deinde in singulis quibusque prouincijs singulare haberetur concilium, quo quicquid hic actum per Toletanam synodum, reliqui primarum sedium praesules suorum vicariorum relatibus comperissent, id etiam in postmodum ipsi per discreta prouinciarum suarum concilia obseruarent. sicque haec nostri concilij gesta est illis omnibus in toto communia, utpote ab ipsis edita atque ipsis coram positis roborata. Quae utique per legatos suos confirmanda decreuerant, quo ex hoc vnum et indiuisibile fieret cunctorum hispanorum praesulum per totam hispaniam uel Galliam synodale edictum, ex quo omnium

metropolitanorum fuisset et assensionibus promulgatum. Nos proinde Carthaginis prouinciae praesules Anno quo supra sub die XVIII, Kalendas Decembris in praememorata ecclia debitis ordinibus considentes, causae huius ordines et totius rei negotia retexentes, quibus Romanae Sedis fueramus litteris inuitati; sic patula et communi sumus uoce exorsi.

II DE INITIO RELATIONIS QUO CONCILIUM COEPIT GESTORUM SYNODALIUM EPISTOLAE ROMANI PONTIFICIS FACERE MENTIONEM

Clara omnes notio populos Hispaniae implet, quod decurrentis evo/luti temporis serie per Romani praesulis baiulum gesta synodalia societati nrae aduecta sunt, quibus constantinopolim Constantino pio et religioso Principe mediante magna et sublimi copia aggregata pontificum, Apollinaris dogma comperimus fuisse detritum. Cum quibus etiam gestis, Leonis quoque antiquae Romae Pontificis inuitatoria epistolaris gratiae consulta suscepimus, per quae omnis ordo gestorum gestaque ordinum dilucide ut acta sunt nostris sensibus patuerunt. In cuius etiam gratioso epistolae tractatu ad hoc omnes praesules Hispaniae inuitati sunt, ut praedicta Synodalia instituta, quae miserat, nostri etiam vigoris manerent auctoritate suffulta, omnibusque per nos sub regno Hispaniae consistentibus patescerent diuulganda

III DE ADUERSITATE DUPLICI, QUA NON POTUIT GENERALE CONCILIUM FIERI

Et haec siquidem totius allegationis latio exhibita nobis est, temporis infesti vrgente Praessura quo nolum tellus omni hiemali stricta gelu glaciali niuium immensitate duruerat. Sed et tunc quando e vicino ex generali concilio nos absolutos iam esse constabat. Quo gemino obsistentis causae obice praepediti, Generaliter iterato tunc non quiuimus aggregari: quos et uicina concilij absolutio proprijs sedibus reddiderat imminutos, et procellosi temporis aduersitas non sinebat iterum adunari dispersos. Sed licet in vnum Generaliter colligi per idem tempus Hispanorum Omnium praesulum societas nequiuisset, sparsis tamen sedibus atque locis praefatas gestorum regulas pertractandas suscepimus, susceptas perlegimus, adprobantes in his de utrarumque iesuchri fllij Dei differentia naturarum: quo gemina in eo uoluntas et operatio / praedicatur, recti dogmatis sensum inculpandae disputationis edictum, Apostolicae traditionis stylum

IIII DE RESPONSIS PARTIS NOSTRAE

Placuit proinde illo tunc tempore apologeticae defensionis nrae responsis satis facientes Romano Pontifici, ea ipsa gesta firmare, nostraeque fidei sensum purissima verborum enodatione depromere. Et quia illic de hac gemina uoluntate et operatione iesu chri fllij Dei copiose et dilucide insigniuntur quae vera sunt, quae iam utique Romanis partibus per legatos hispaniae destinata sunt, nunc nobis id operis restat ut iuxta canonum speciale decretum quo concilium generale pro fidei causis aggregari praecipitur, Vtraque operum gesta et synodico cribentur examine, et discreta conciliorum fulciantur auctoritate. Quo iuxta edictum praememorati Principis gloriosi, adunato per singulasque prouincias regni eius conciliorum conuentu, synodica iterum excommunicatione decocta, uel communi omnium conciliorum iudicio comprobata, per singula Hispaniae prouinciarum concilia praememorata synodi gesta, seu etiam eadem partis nrae responsa omnium notionem attingant, salubri etiam diuulgatione in agnitionem plebium transeant

V DE ITERATA DISCUSSIONE PRAEMEMORATI CONCILIJ

Communi uoto proinde iam omnium iudicio placet, ut quia generaliter in vnum omnes Hispaniae praesules aggregari non quiuimus, saltem specialiter discretis prouincijs concilia celebremus. Quo per dicta synodi gesta, uel nrae partis responsa, et digno probita/tis demum decoquantur iudicio synodico, laudabili illustrentur stylo, Ac Deo nos primum omnes carthaginis prouinciae pontifices, pari animorum iudicio praedicta gesta cum antiquis concilijs conferentes, assistentibus quoque nobis vicarijs reuerentissimorum sublimiumque primarum sedium eporum, idest Tarraconensis prouinciae Cypriani, Narbonensis Sunifredi, Emeretensis Stephani, Bracarensis Liubani, Spalensis Floresindi, iterato ea ipsa gesta probabimus, decretis quidem illis synodalibus et praecipuis in omnibus consona, et Nicenae quidem, constantinopolitanae, uel Ephesinae fidei concordia, Chalcedonensi uero tam esse unita, utpote ipsis verbis edita uel liuata, quippe quibus sumpta videtur pene omnis ipsius soliti praecurrentis materia

VI DE PRAEMEMORATI CONCILIJ HONORE COLLATO

Et ideo supradicta acta concilij in tantum a nobis veneranda sunt et recipienda constabunt, in quantum a praemissis concilijs non desciscunt immo in quantum cum illis concordare videntur. habebunt ergo sui ordinis locum, quae sublimationis habebunt et meritum. Vnde his concilijs ea ipsa subnectenda decernimus, quorum et auctoritate fulta probamus

VII DE LOCO UEL ORDINE, QUO IAM DICTUM CONCILIUM COLLOCARI OPORTEAT

Post Chalcedonense igitur concilium, haec debito honore loco et ordine collocanda sunt, ut cuius glorioso themate fulgent / ei et loci ordinis coaptentur honore

VIII ALLOCUTIO AD TOTIUS COMPAGEM ECCLIAE, DE DUABUS CHRI NATURIS INSEPARABILIBUS ET PERFECTIS.

At nunc nos quibus loqui ad cor Hierusalem diuina uoce praecipitur, id nobis deputatum gregem Chri monemus, id etiam omnibus ad aeternae vitae portum festinantibus praedicamus, brebiam modum definitione collecta, ut in vna enim Chri filij Dei persona duarum naturarum indiuiduas proprietates agnoscant; sicut indiuisas atque inseparabiles, ita inconfusas et inconuertibiles permanere, vnam Deitatis, alteram hominis, vnam qua ex Deo patre est genitus, alteram qua ex Maria virgine generatus. Vtraque ergo ei generatio plena, utraque perfecta, nil minus ex Deitate habens, nil imperfectum ex humanitate suscipiens. Non naturarum geminatione diuisus, non persona geminatus: sed plenus Deus, homo, absque omni peccato in singularitate personae Vnus est Chrus. Vnus igitur in utraque natura consistens, et diuinitatis signis effulget, et humanitatis passionibus subiacet. Nec enim alter ex patre, alter ex matre est genitus: cum tamen aliter de patre aliter de matre sit natus. Ipse tamen in utroque naturarum genere non diuissus, sed vnus idemque et Dei et hominis filius. Ipse uiuit moriens, ipse moritur viuens: ipse impassibilis patiens, ipse passioni non subiacens, nec deitate succumbens, nec humanitate passioni se subtrahens. habens ex Deitatis natura non posse mori, habens ex Hu/manitatis substantia et nolle et posse mori;

ex vna immortalis habetur, ex altera mortalium conditione resoluitur. habens in aeterna diuinitatis uoluntate, quo susceptum hominem sumeret, habens in suscepti hominis uoluntate ut humana uoluntas Deo subdita est. Vnde et ipse dicit ad patrem, Pater non mea uoluntas sed tua fiat. Altera uidelicet ostendens uoluntatem diuinitatis qua susceptus est homo, alteram hominis qua obediendum est Deo

VIIII DE DUARUM NATURARUM CHRI UOLUNTATIBUS ET OPERIBUS

Et ideo secundum harum duarum differentiam naturarum, duarum quoque inseparabilium proprietates praedicendae sunt voluntatum et operum

X DE HAERETICORUM CONTENTIONIBUS EUITANDIS, ET UT NON DISCUTIANTUR, QUAE SUMMA SUNT, SED CREDANTUR

Scientes igitur hanc solam esse fidei confessionem, quae vincat infernum, quae exsuperet tartarum (de hac enim fide a dno dictum est, portae inferi non praeualebunt aduersus eam) ideo omnibus dicimus, omnibus inclamus, ut caueamus haereticorum muscipulam, effugiamus dogmatis cancerosi venena. Verbis illis quibus dispensatio humanitatis Chri adstruitur, non nobis in animum quaestionum tendicula praeparemus, quibus inanis gloriae cupidi discutere audeamus quae summa sunt. Neque enim quae sunt diuina, discutienda sunt, sed credenda. Non enim se Deus / discutere iubet sed credere. Credamus ergo non senibus nostris, sed indubitatis conciliorum priscorum dogmatibus iam praemissis. Si quis igitur iesuChro Dei filio ex utero Mariae virginis nato aliquid diuinitatis minuit, aut de suscepta humanitate subducit (excepta sola lege peccati) et non eum verum Deum hominemque perfectum in vna subsistentem sincerissime credit, anathema sit

XJ DE COMMUNI OMNIUM IUDICIO, QUO RESPONSA PARTIS NOSTRAE FIRMATA SUNT

Illa igitur apologetica defensionis nrae responsa, quae ob istorum confirmationem sunt edita pro multorum instructione et utilitate ecclesiasticae disciplinae, similis honoris et reuentiae vigore firmamus, atque ad uicem decretalium eplarum ea permanenda sancimus.

XIJ DE RELATIONE GRAR AD DNUM PRO PERACTO CONCILIO

Dantes in his gloriam soli deo omnipotenti uiuo et uero, in trinitate regnanti, patri, et filio, et spuiscto cuius dono, mutuis praesentiae representati aspectibus, et fraternis visibus hilares, et uotorum spualium effecti sumus opulentius efficaces. Cuius gloriae inmensitatem exposcimus, ut glorioso principi nro Eruigio Regi, sub cuius pace pax seruatur eccliae, florentis regni diutina tuti temporis spatia praebeat, quo post haec praesentia ad regnum futurae gloriae nobiscum conregnandus accedat, Praestante deo / nostro, cuius regnum manet in secula seculorum Amen

Peractum concilium die dominico sub die duodecimo Kalendas Decembris anno quo supra

INTERFUERUNT HUIC SCTO CONCILIO PONTIFICES NUMERO DECEM ET SEPTEM

Julianus Vrbis Regiae Metropolitanus epus

Leander Hilicitanae sedis epus

Palmacius Vrcitanae sedis epus

Riccila Accitanae sedis epus

Gaudentius Valeriensis sedis eps

Rogatus Viaticensis sedis epus

Deodatus Segouiensis sedis epus

Antuniaus Bastitanae sedis epus

Simpronius Arcauicensis sedis epus

Ella Segontiensis sedis epus

Gregorius Oretanae sedis epus

Agricius Complutensis sedis eps

Proculus Bigastrensis sedis epus

Florius Mentesanae sedis epus

Sonna Exomensis sedis epus

Marcianus Dianiensis sedis epus

Olipa Segobriensis sedis epus

ITEM ABBATES

Asfalius Dei nutu Abba haec gesta synodica a nobis definita subscripsi /

Felix Archipresbiter similiter

Gerontius abba similiter

Gabriel Abba similiter

Castorius Abba similiter

Sisbertus Abba similiter

ITEM VICARIJ EPORUM

Vitalianus Praesbyter agens vicem dni mei Cypriani (nobis definita) epi Tarraconensis haec gesta synodica Subscripsi

Argebado Abba agens uicem dni mei Cypriani epi eccliae Tarraconensis similiter

Joannes Abba agens vicem dni mei Sunifredi epi Narbonensis ecclesiae similiter /

Valdemarus Diaconus agens vicem dni mei Sunifredi epi Narbonensis ecclesiae similiter

Maximus Abba agens vicem dni mei Stephani epi Emeretensis ecclesiae similiter

Boniba Abba agens vicem dni mei Stephani Emeritensis eccliae similiter

Recisindus Abba agens vicem dni mei Liubani epi Bracarensis eccliae similiter

Gaudentius Abba agens vicem dni mei Floresindi epi Spalensis ecclesiae similiter

Grauidius Diaconus agens vicem dni mei Concordi epi Palentinae ecclesiae similiter

Joannes Diaconus, cognomento Inuolutus agens vicem dni mei Sarmatani epi Valentinae ecclesiae similiter

FINIS DECIMI QUARTI TOLETANI

CONCILIUM TOLETANUM XV

IN NOMINE DNI. INCIPIT SYNODVS TOLETANA QUINTADECIMA LXI, EPORUM ACTA, ANNO PRIMO SERENISSIMI ET ORTHODOXI EGICANI PRINCIPIS SUB DIE QUINTO IDUUM MALARUM ERA DCCXXVI

Apud vrbem Toletanam in ecclia praetoriensi storum Apostolorum Petri et Pauli, omnes hispaniae Galliaeque Pontifices aggregati, dum cunctis residentibus in aspectu singulorum sese in alterutrum charitas diffusa monstaret, alternisque uocibus relatio gratiarum Deo reddita sonuisset, adfuit idem serenissimus Egica Princeps placida deuotionis arce sublimis, et cernua culminis reclinatione laudabilis. Quique in medio Pontificum positus humoque prostratus, sacerdotum Dei se commendat orationibus. Dein surgens et sufficienti exhortatione Concilium alloquens, innexat humo sui culminis vota dei sacerdotibus tradidit relegenda. Ecce inquiens beatissimi Patres omne quod loqui me uobis, aut circunlocutio onerosa cohibuit, aut communis sermo forsan explicare non sinit, hic breui stylo complicui, hic liquida renotationis insinuatione conieci. His quaeso attendite, his pertractate, his deliberationis ferte incubulsionem sanctionem. Tunc nos oblatum a Rege tomum suscepimus, et dantes Deo gloriam, eidem Principi benediximus. Quo discedente, haec in iam dicti tomi complicatione reperimus

IN NOMINE DNI FLAUIUS EGICA REX

Reuerentissimis patribus in hac scta synodo residentibus /

Ecce sublimissimi patres et caelesti iure honorandi mihi pontifices, speciosum uestri ordinis adiens coetum, illa plus efferor potentia gaudiorum, quo in medio vri positum non ambigo dominum iesum chrum. Eius quippe sermonibus fidem accommodans quibus ait, Vbicumque fuerint duo uel tres in nomine meo collecti, ibi ero in medio eorum: tanta spei huius fiducia feror, ut quicquid vra fuerit sentencia cautum, non nisi eo dictante credam exorsum. Non ergo pudebit me illic cordis pandere sinum, ex quo vbertim manant riuuli sanitatum. Attendite iam iamque vnde cor serenitatis nrae exaestuat, uel quibus ex causis moesti pectoris angustetur dolore. Illud mihi primo in loco dicendum occurrit, quod diuini patris nri et soceri regale sortientes fastigium, gemino me sentio iuramenti rede implicitum. Ita ut si vnum ex his obseruantiae cautela conseruem, ex alio nihilominus in periurij crimen videar recidisse. Egit enim idem diuus praecessor noster Eruigius Princeps inter caetera, quibus me incauto et ineuitabili conditionum sacramento distrinxit, cum adhuc mihi gloriosam filiam suam coniungendam eligeret, ut omnimoda sacramenti me taxatione constringeret, Quod pro omni negotio filiorum suorum ita me ipsum opponendo sollicitus essem, qualiter eorum causae ad uictoriam peruenirent: et quicquid me pro quibuslibet causis imperasset, in omnibus iussa eius implerem. Haec inquam dicto Principi sub iuramenti cautione promittens, aliud e contra me tempore mortis suae impegit, aliud agere / impulit, silicet ut non ante Regnum adirem, nisi primum strictis me iuramentorum uinculis alligarem, vt iusticiam commissis populis, non negarem. Acta sunt ista et specialibus conditionum probantur nexibus illigata. Quarum etiam duarum conditionum ineuitabilem et sibi contrariam seriem, et illarum quas ob tectionum filiorum suorum mihi exegit, et istarum quas ob praelectionem regni mihi exigendas instituit, paternitatis vrae pertractandas consultibus destinaui. Petens ut et benedictionibus vris regno confirmatus, inhaeream, et sanctionis vrae regulis, viam qua discreto calle periurij gradiar, infirmatus agnoscam. Non enim potero periurij effugere notam, si aut iam dicti principis contra iusticiam defendendo prolem, non reddidero populis veritatem: aut propter veritatem populorum Zelans negotia, erga filios eius promissionis meae non impleuero uota. Additur super hoc (ut fertur) praessurarum eius in plerosque acerbitas, quos indebite rebus et honore priuauit, quos de nobilitate in seruitutem sui iuris implicuit, quos tormentis subegit, quos etiam violentis iudicijs pressit. Pro quibus omnibus haec adhuc insuper vox in querimoniam venit, quod omnem populum regni sui ob tuitionem filiorum suorum iurare compulerit, et ex hoc cunctis quasi aditum reclamandi obstruxerit. his omnibus praessurarum uocibus / tabido anxietatis strepitu occupatus, cupiens periclitationis huius elaqueari periculo, fiducia illa qua uobis vicinum esse deum non ambigo: vris haec praestanda sensibus, vrisque iudicijs dirimenda committo. Nam et caeteras causarum uoces reliquasque iurgantium actiones quae vro se coetui dirimenda ingesserint, vris opto iudicijs comsopiri, contestans gnalr omnes, et uos sacro scto caelesti iure pontifices, et vos regalis aulae uiros nobiles et Illustres, per ineffabile illud sanctae trinitatis et indiuiduum sacramentum, et per dni nri iesuchri Sanguinem preciosum, ac diem futuri iudicij pertremendum, ut in his omnibus commemoratis negotiorum capitulis, repulsa omni aceptione muneris uel fauoris, fidae conscientiae oculo intendatis. Quo in elucubrandis uocibus et negotijs vniuersis ita operam detis, ne a iustitiae tramite ullo modo decidatis: ut dum inflexibili aequitatis culmine iudicia vra esse in conspectu dni placitura direxerint, et mihi de admonitione lucrum, et uobis pro aemulatione iustorum iudiciorum proueniat gaudium exoptatum. Datum sub die

Agnita igitur huius tomi serie uel perlecta: primum nobis illud ordine consequenti occurrit, quo primitias nri spus dno consecrantes, collationis nrae primordia a sctae fidei soliditate inciperent ordinanda. Sanctam igitur et definitam a patribus fidem pia confessione fatentes, sicut eam Nicena sinodus sanxit, sicut constantinopilitana patrum aggregatio edidit, uel Ephesini coetus Cyrillo praesidente traditio protulit, atque etiam chalcedonense concilium declarauit, sic etiam eam tenendum omnibus praecidamus, sicut et per traditum a patribus symbolum profitemur ac dicimus

Credimus in vnum Deum patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium conditorem, Et in Vnum dnum Iesum chrum filium Dei vnigenitum, ex patre natum ante omnia secula, Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum ex Deo uero, natum non factum homousion patris, hoc est eiusdem cum patre substantiae. Per quem omnia facta sunt, quae in caelo et quae in terra. Qui propter et propter nram salutem descendit, et incarnatus est de spu scto et maria virgine, homo factus, passus sub Pontio pilato, sepultus, tertia die resurexit, Ascendit in caelos, sedet ad dexteram patris. Iterum uenturus in gloria Iudicare viuos et mortuos: cuius regni non erit finis. Credimus et in spum sctum, dnum viuificatorem, ex patre et filio procedentem cum patre et filio adorandum et glorificandum: qui locutus est per prophetas. In vnam catholicam, atque aplicam Eccliam. Confitemur vnum baptisma in remissionem peccatorum: Expectamus resurrectionem mortuorum, uitam futuri seculi, Amen

Post huius igitur piae confessionis prolatam deuotis vocibus regulam, ad illa nos illico conuertimus contuenda capitula, pro quibus muniendis ante hoc bienium beatae memoriae Romanus Papa Benedictus, nos literarum suarum significatione monuerat. Quae tamen non in scriptis suis annotare curauit, sed omni nro verbo renotanda iniunxit. Ad quod illi iam eodem anno sufficienter congrueque responsum est. Nos tamen nunc eandem renotationem hominis nri studiosus relegentes inuenimus; quod in libro responsionis fidei nrae quam per Petrum Regionarium Romanae eccliae miseramus, id primum capitulum, iam dicto Papae incaute visum fuisset a nobis positum, vbi nos secundum diuinam essentiam diximus, Voluntas genuit voluntatem, sicut et sapientia sapientiam. Quod / vir ille incuriosa lectionis transcursione praeteriens, existimauit haec ipsa nomina, idest uoluntatem et sapientiam, non secundum essentiam, sedeant, secundum relatiuum, aut secundum comparationem humanae mentis nos posuisse, et ideo ipsa renotatione sua ita nos admonere visus est, dicens. Naturali ordine cognoscimus, quia verbum ex mente originem ducit, sicut ratio et uoluntas et conuerti non possunt, ut dicitur, quia sicut verbum et uoluntas de mente procedit, ita et mens de verbo. Visum est Romano Pontifici uoluntatem ex uoluntate non posse dici. Nos autem non secundum hanc comparationem humanae mentis, neque secundum relatiuum, sed secundum essentiam diximus, voluntas ex uoluntate, sicut et sapientia. hoc enim ex Deo esse quod velle, hoc velle quod sapere; quod tamen de homine dici non potest. Aliud quippe est homini id quod est, sine velle, etiam sine sapere. Ideo autem non ita est, quia simplex ibi natura est: et ideo hoc est illi esse quod velle, quod sapere. Quia pater qui potest capere uoluntatem ex uoluntate secundum essentiam nos dixisse, non de huiusmodi laborauit proposita quaestione. Quod etiam in iam dicto responsionis et fidei nostrae opusculo solicite legentibus et intelligentibus claret, ubi et adposita illic beati Athanasij sententia id ipsum nos debere sentire pronunciat dicens. hanc de Deo religiose opinationis sententiam retinemus, ut non aliud eius uoluntatem aut credamus esse naturarum. Si ergo secundum quod hic Doctor dicit, idest debemus sentire, ut non aliud Dei voluntatem aliud credamus eius esse naturam; hoc ergo est eius uoluntas quod et natura; hoc natura quod substantia / uel essentia. Filius igitur Dei de essentia patris natus est, essentia de essentia, sicut natura de natura, et substantia de substantia. Et tamen nec duae essentiae, nec duae substantiae, nec duae naturae possunt dici, sed vna essentia, natura, atque substantia; sicut et lumen de lumine, non duo lumina, sed vnum lumen: sicut essentia de essentia, non duae essentiae sed vna essentia; sicut natura de natura, non duae naturae, sed vna natura. sic et uoluntas de uoluntate, non duae uoluntates, sed vna uoluntas. Quia non est aliud dei uoluntas, aliud eius natura: quod iam superius Athanasio doctore firmatum est. Ac proinde quicquid de Deo secundum essentiam dicitur, communiter, in singulis personis conuenire videtur, sicut sapientia et fortitudo uel caetera. Quia et pater sapientia, et filius sapientia potest dici: fortitudo quoque et pater potest et filius appellari. Quod secundum illam comparationem humanae mentis nullo modo potest dici, quia verbigratia mensi in persona patris ponatur, Verbum iam ex mente prodiens filius intelligitur, et voluntas procedens ex mente et verbo, spus sctus significatur. Nec tamen recurrit, ut possit dici, ut aut mens quae in significatione patris est posita, filio uel spui scto conueniat; aut Verbum quod solum filius intelligitur, patri uel spui sancto comparetur; aut voluntas quae in persona spus scti accipitur, aut patris aut filij personae conuenire dicatur. Sed sic singula singulis secundum comparationem humanae mentis conueniunt, ut vnumquoque quod ex eis vnus dicitur, alius penitus non dicatur, sicut et relati uocabulo pater nominatur, non est ipse qui filius: uel filius cum dicitur, non est ipse / qui spus sanctus; nec spus sctus ipse est qui pater aut filius. Ac per hoc illa nomina, quae comparatiue ex homine assumuntur, ideo secundum comparationem humanae mentis dicuntur, ut quomodo ad contuendum illud diuinae trinitatis ineffabile sacramentum humana infirmitas excitetur. Secundum hanc igitur comparationem putati sumus dixisse, uoluntas ex uoluntate: quod utique dici uel sentiri absurdissimum est. Ac proinde longe alia est regula, qua de deo aliquid secundum essentiam dicitur, aliud cum secundum comparationem humanae mentis aliquid de illo pronunciatur. Nos proinde consentientes et sequentes Doctoris egregij Augustini sententiam diximus, secundum diuinae trinitatis essentiam, uoluntas de uoluntate. Sicut et ipse in quinto decimo libro trinitatis Dei pronunciat, ita dicens, melius (quantum existimo) dicitur consilium de consilio, et uoluntas de uoluntate. Sicut substantia de substantia, sapientia de sapientia, hic iam quisquis sapiens manifeste intelligit, non nos hic errasse, sed illos forsan incuriosae lectionis intuitu fefellisse: quia quod a nobis est secundum essentiam dictum, illi secundum comparationem humanae mentis positum putauerunt.

Ad secundum quoque retractandum capitulum transientes, quo idem Papa incaute nos dixisse putauit, tres substantias in Chro Dei filio profiteri, sicut nos non pudebit, quae sunt vera defendere, ita forsan quosdam pudebit, quae vera sunt ignorare. Quis enim nesciat vnumquemque hominem duabus constare substantijs, animae scilicet et corporis: de quibus Apostolus specialiter loquitur dicens. Et si exterior homo noster corrumpitur, sed interior renouatur de die in diem. Sicut et ille sitiens Deum clamabat in psalmo, sitit te inquit anima mea, quam multipliciter et caro mea. Nec non et alia multa, quae hominem duabus substantijs constare pronunciant. Contra quam regulam inuenimus item / in scripturis, aut carne plerumque nominata, totum hominem posse intelligi, aut anima sola interdum nominata, totius hominis perfectionem agnosci. Quapropter natura diuina humanae sociata naturae, possunt et tres propriae, et duae tropice appellari substantia. Sed aliud est cum per proprietatem totus homo exprimitur, aliud cum aperte totus intelligitur. Etenim quidam modus locutionis, qui frequenter in scripturis diuinis positus inuenitur, quo significatur a parte totum; hic etiam tropus apud grammaticos synechdoche dicitur. Scribitur enim in libro genesis secundum istam tropicam locutionem significantem a parte totum, Factum est homo in animam umentem, cum homo non solum ex anima, sed et carne constet. Item similiter a parte totum ubi omissa substantia animae, sola carnis substantia nominatur, sicut in psalmo scribitur. Ad te omnis caro ueniet; cum omnis homo non solum ex carne sed anima constet, et tamen sola carne nominata totus homo intelligitur: sicut et sola anima nominata, totus homo accipitur. Nam in Exodo volens similiter scriptura homines a parte totum intelligi, sic dicit. Septuaginta animae ingressae sunt cum Iacob in Aegypto, cum ipsae septuaginta animae non sine suis corporibus illic ingressae fuissent. Ex carnis quoque nomine totum hominem intelligi voluit, qui dixit, et in carne mea videbo Deum: cum non sine animabus suis resurgenda sint corpora. Ecce per consuetudinem scripturae sacrae probauimus, et proprie hominem ipsis quibus constat substantijs appellari, et tropice a parte totum hominem posse intelligi. Si quaeras culpam, nec ille errase dicendus est, qui hominem a parte totum nominauit, nec iste culpandus est, qui totum hominem carne et anima nominata expressit, quia vtrumque inculpabiliter dici scriptura diuina conuincit. Et tamen cum iam probatum teneamus, nec illam nec istam partem esse culpandam, quaerendum / est quae pars plus possit esse ad totum hominem intelligendum facilio: a quae etiam repulsa omni ex obscuritate lucidior, utrum ea quae solam carnem nonminans, et animam tacite ibi uult intelligi; an ea quae et animam et carnem exprimens, totum dicit, quod manifestius innotescat. Quaedam exempla ponenda sunt. Ecce iuxta superiorem tropicae locutionis modum; quod synechdoche dicitur, quo aut pars a toto, aut a toto pars intelligitur, Scriptum inuenimus de flagellatione Aegypti in psalmis, immissit in eis muscam caninam. Nec non et illud, dixit et uenit locusta et bruchus. Volens scriptura isto genere locutionis non singularitatem muscarum et locustarum intelligi, non enim musca uel locusta, sed multido muscarum et locustarum repleuerunt Aegyptum. Aut nunc si aliquis nostrum modo dicat. Misit Deus in aegypto muscas locustas et bruchos, pluralem numerum proferens, quod et utique uerum est, numquid in parte ista quae pluralitatem confitetur, potest calumnia cadere, ut dicatur non esse uerum quod utique verum est de multitudine locustarum quae repleuerunt aegyptum. Tale quippe et illud est, ubi populus ad moysem clamauit dicens, ora ad dominum, ut auferat a nobis serpentem, cum non vnius serpentis, sed multorum serpentium molestias ille populus pateretur. hoc etiam more et Apostolus loquitur in loco illo ubi ait, quoniam ex operibus legis non iustificabitur omnis caro; ac si diceret omnis homo, a parte carnis totum hominem intelligi uolens. Sic ergo et de dno nro Iesuchro cum scriptum sit de illo in Euangelio, Verbum caro factum est, et habitauit in nobis, caro sola est nominata, ut illic tacite intelligeretur et anima, sanctum supradictum locutionis modum, quo homo a parte totus accipitur. Quae locutionis / regula plerumque a patribus est seruata.

I. Sic enim ex hoc beatus Cyrillus in libro qui uocatur scholia dicit, quomodo igitur Verbum caro sit factum, uidere necesse est. Primum quidem diuina scriptura carnem plerumque nominat, et quasi ex parte amalis totius significationem facit. Nec non etiam a sola anima interdum tantumdem agit; scriptum est enim, quod uidebit omnis caro salutare dei; et ipse diuinus Paulus, non consensi inquit carni et sanguini. Allocutus est autem eos qui sunt ex Israel Pontifex Moses, in septuaginta quinque animabus descenderunt patres tui in aegyptum. Sed non idcirco dixeris, quod nudae et sine came animae in aegyptum descenderunt; nec porro quod in animabus et corporibus et solis carnibus salutare suum Deus indulserit. Quotiens igitur audimus carnem factum esse Verbum, hominem intelligimus ex anima et corpore factum, et caetera.

II. Item sanctus Augustinus in libro quaestionum contra Apollinaristas sic dicit, Si ubicumque caro fuerit nominata, et anima tacita, sic intelligendum est, ut anima ibi non esse credatur; nec illi habebunt animam, de quibus dictum est, et videbit omnis caro Salutare Dei; et illud in psalmo, exaudi preces, ad te omnis caro veniet; Et illud in Euangelio, sicut dedisti eis potestatem omnis carnis, ut omne quod dedisti ei non pereat, sed habeat uitam aeternam. Vnde intelligitur solere homines per nominationem solius carnis significari. ut secundum hanc locutionem etiam illud possit intelligi, ut quod dictum est, Verbum caro factum est, nihil dictum sit nisi Verbum homo factus est. Sicut enim a parte totum, plerumque nominata sola anima homo intelligitur. Sicut est illud, tot animae / descenderunt in aegyptum: si cursus a parte totum, etiam nominata sola carne homo intelligitur.

III. Item ipse in libro Enchiridion dicit Verbum caro factum est, a diuinitate carne suscepta, non in carnem diuinitate mutata. carnem quippe hic hominem debemus accipere, a parte totum, sicut dictum est. Quoniam ex operibus legis non iustificabitur omnis caro, idest omnis homo. Quapropter haec est patrum plena scripturarum more libata sententia, ut cum a parte totum unaquaelibet hominis assumpti in chro substantia nominatur, illic statim et altera intelligatur. Nam et si vna secundum hunc tropum tacetur, et alia dicitur: duo tamen nihil hominibus intelliguntur. Nemo ergo iam dicat, cum audit totum hominem a parte posse intelligi, non debere tres in chro sustantias profiteri, cum isto genere locutionis aliud ex altero cogatur intelligi. Nihil ergo diuersitatis est siue tropice vna, siue proprie gemina hominis nominata substantia, cum utraque locutio hominem a Deo assumptum non nisi in duabus substantijs nos intelligere et confiteri permittat. Ac per hoc tres in chro substantias profiteri ille non dubitabit, qui hanc rationem plena cognitione didicerit. Caeterum ubi non tropice, sed proprie hi patres hominem totum a chro susceptum esse fatentur, sic in suis tractatibus posuerunt.

IIII. Beatus enim Cyrillus in superiori libro qui uocatur scholia sic dicit, Vbi veritatem trium substantiarum Chri figura ueteris testimonij aperte conuincit. Sic enim ait, quod adunato Deo verbo vere humanitatem, inconfuse tamen substantiae permanserunt. Erectum est secundum Dei uoluntatem sanctum tabernaculum per desertum, et in eo multis modis formabatur Emanuel. Ait igitur Deus omnipotens ad diuinum Moysem, Et faciens arcam testimonij ex lignis imputribilibus duorum cubitorum et / dimidij longitudinem, et cubiti et dimidij altitudinem, et inaurabis eam auro puro, extra et intra inaurabis eam. Sed lignum quidem imputribile sit figura corporibus incorrupti, Imputribilis enim cedrus: Aurum uero quasi materies alijs preciosior, diuinae nobis indicat substantiae maiestatem. Attende igitur quam arca tota inaurata sit auro puro extra et intra. Adunatum quidem fuerit sctae carni Deus Verbum: et idest ut opinor, arcam fuisse extra inauratam. Quod uero est, animam rationabilem quae corpori inerat propriam fecerit, ex hoc appret quod et intra arcam praeceperit inaurari. Quod autem naturae siue substantiae inconfusae manserunt, hinc scimus. Aurum enim superpositum ligno, mansit id quod erat, et ornabatur quidem lignum auri decore, tamen lignum esse non desijt.

V. Item sanctus Augustinus in libro trinitatis Dei idipsum exprimens dicit, sic Deo coniungi potuit humana natura, et ut ex duabus substantijs fieret vna persona, ac per hoc iam ex tribus Deo, anima et carne. Haec igitur sanctis patribus nos docentibus, et vtramque locutionis regulam nobis insinuantibus, videant iam tandem et sentiant, qui sine fauore partium iudicant, quae pars plus potest esse tutissima, licet in neutram partem possit adere culpa: vtrum ne illa quae in chro Dei filio vnam Verbi, alteram hominis, (a parte totum) substantiam profitetur, an itaque proprie totum hominem in duabus substantijs Verbo Dei adunatum fuisse fatetur. In illa enim parte, quae a parte totum hominem intelligi uolet, potest haereticorum dolus latere, ut vnamquamlibet ex his substantiam nominans, aliam supprimat. Sic quae quod ore non profitetur, ne corde confiteatur: sicut Appollinarius qui / negat dominum iesum humanam animam habuisse uel Manichaeus negans in chro assumpti corporis veritatem. In hac uero nra professione, ubi praemissa Verbi substantia specialiter, duas hominis in vna chri persona substantias profitemur; Nullus potest accidere uel suspicari fraudulentiae dolus: quando euidenter in Deo assumptus praedicatur homo totus. Tutior ergo pars est quae totum dicit, quam quae aliquid supprimit: et plus claret quod proprie dicitur, quam quod arta tropicae locutione firmatur. Sed forte nos soli hoc dicimus, quod maiorum sententia non probemus. Iudicem iam ergo Augustinum, si complacet, aduocemus, et quam partem contra haereticos munitiorem esse pronuntiet, audiamus. Sic enim in tractatu symboli dicit, temporali dispensationi dominicae multis modis insidiantur haeretici, sed quisquis tenuerit catholicam fidem, ut totum hominem credat a Verbo Dei esse susceptum, idest corpus animam et spum, satis contra illos munitus est. Ecce spalis spaliter utraque considerans, iudicium protulit, sententiam fixit, munitiorem et tutiorem partem illam esse pronuncians, quae contra haereticos totum hominem a Verbo Dei susceptum in duabus substantijs carnis animaeque defenderint. Sed forte aliquis dicat, iam hic tria quaedam hominis nominata, idest corpus animam et spum. Tria quidem dicuntur, sed duo sunt, sicut ab eodem Doctore in praedicto symboli tractatu conuincitur. Tria sunt ait, quibus homo constat, spus, anima et corpus: / quae rursus duo dicuntur, quia saepe anima simul cum spu nominatur; pars enim quaedam eiusdem rationalis qua carent bestiae, spus dicitur. Quod etiam in epistola ad Petrum diludja manifestatione exequitur, quod spus et anima utrumque sint vnum, et vnius esse substantiae sentiantur. Dicit enim, duo quaedam esse animam et spum, secundum id quod scriptum est, Absoluisti ab spu meo animam meam. Et utrumque ad naturam hominis pertinere, ut totus homo sit spus, anima, et corpus. Sed aliquando duo ista simul nomine animae nuncupari, quale est illud, et factus est homo in animam viuentem, ubi quippe et spus intelligitur. Itemque aliquando utrumque nomine spus dici, sicuti est, et inclinato capite tradidit spum, ubi et anima necesse est intelligatur, et utrumque vnum et vnius esse substantiae. Ac per hoc non anima et spus, sed anima et corpus duae speciales hominis substantiae sunt, quae et diuersae dicuntur. Nos proinde in iam dicto fidei nrae opusculo Apollinaristarum haeresi respondentes, tres in chro substantias diximus, quod et maiores nros docuisse monstramus. Honorantes videlicet et sequentes sententiam Doctoris egregij spalensis sedis epi quam in libris suis de differentia naturae chri uel nra disseruit, ubi ait: Nos ex duabus subsistimus substantijs corporis uide/licet atque animae, ille ex tribus Verbi, corporis atque animae; inde est quod perfectus homo, perfectus praedicetur Deus. Haec igitur perparua e patribus exempla libauimus ut in breui ea quae competunt monstaremus. Caeterum qui haec adhuc intentius legendo quaesierit, plurima colligere poterit. Iam uero si impuderata quis fronte nec his patribus cedat, et vnde se alibaberint insolens scrutator exquirat, Euangelicis saltem uocibus credat, quibus has tres substantias sibi inesse chrus ipse pronuntiat. Interrogatus enim a Iudaeis, tu quis es? respondit. Principium qui et loquor vobis, Ecce. habes vnam substantiam Deitatis. Restant duae substantiae hominis, vt enim veram carnem hominis se suscipere monstraret, palpandum se discipulis praebuit, dicens, palpate et uidete, quia spus carnem et osa non habet, sicut me uidetis habere; Ecce expressa est substantia camis humanae. Item ut animae substantiam se suscepisse monstraret, dixit, Potestatem habeo ponendi animam meam, et potestatem iterum sumendi eam. Ecce tres in vna chri persona substantias inconfuse et inseparabiliter adunatas, Deitatis uidelicet, atque humanitatis, euangelicis oraculis approbantes, omnes vno ore fatemur, et praefixa sententia praedicamus.

Confitentes videlicet secundum chalcedonense concilium eumdem dnum nrum Iesum chrum perfectum in diuinitate, perfectum eundem in humanitate, Deum verum et hominem verum; eundem ex anima rationali et corpore; secundum diuinitatem vnius cum patre naturae, secundum humanitatem eundem vnius naturae nobiscum, per omnia similem nobis absque peccato. Ante secula quidem ex patre natum secundum diuinitatem; in nouissimis uero diebus eundem propter nos, et propter nostram salutem ex Maria virgine, Dei genitrice secundum humanitatem vnum eundemque chrum filium Dei vnigenitum, in duas naturas incon/fuse immutabiliter indiuise inseparabiliter cognoscendum; in nullo naturarum differentias propter vnitatem perimendas, magis autem salua utriusque naturae proprietate, et in vna coeunte persona, vno quaestu concurrente, non in duabus personis partiendum uel diuidendum, sed vnum eundemque filium vnigenitum Deum Verbum, dominum Iesum chrum. Iam uero si quis contra haec vlterius non instruendum, sed contrarium seu hic redditae rationi praebuerit, damnationem praefati concilij sustinebit.

Tertium sane quartumque capitulum contuentes, non solum sensa sed ipsa pene verba ex libris Beatorum Ambrosij atque Fulgentij nos praelibase monstrabimus, quibus ea praedictos viros dogmatizasse scimus Quos quia celebres in toto orbe doctores feriata eccliarum Dei uota percensent non illis est succensendum, sed potius succumbendum: quia omne quod contra illos sapitur, a rectae fidei regula abhorrere sentitur. Ac sane quatuor specialitates capitulorum, quae ut nobis solida efficerentur, hortati sunt, quid a quo fuerit doctore prolatum, coniesto in vno responsionis nrae libro catholicorum dogmate patrum ante hoc biennium parti illi porreximus dignoscendum. Iam vero si post haec et ab ipsis dogmatibus patrum quibus haec prolata sunt in quocumque dissentiunt, non iam cum illis est amplius contendendum, sed maiorum directo calle inhaerentes vestigijs, erit per diuinum iudicium amatoribus veritatis responsio nra sublimis, etiam si ignorantibus aemulis censeatur indocilis.

His itaque super sanctae fidei professione explicitis, ad contuendam illarum seriem conditionum nos vertimus, quarum nexibus se inligatum praedictus princeps fuerat potestatus. Etenim tempore quo diuinae memoriae Eruigius princeps hunc presentem dominum nrum Egicanem regem ad copulam filiae / suae substituit, his eum primum ligaminibus implicauit. Clara igitur pronuntiantis uoce earundem conditionum nobis extu praecognito inuenimus, illic tam impossibilia vincula quaedam iuramenti innexa, ut difficulter mens iurantis ab earum illigatione sit libera, etiam si esset a regni curis et sollicitudinibus aliena. Quarum textrinij euidens ligatura inter caetera connexionum capitula, his verbis habetur expressa. Circa cognatos meos filios vros, quos de gloriosa coniuge vestra Domna mea Leuuigotonae Regina praegenitos habere videmini, tam carum me amicum in sincera mentis dilectione sine fraudulenta calliditate exhibere et esse polliceor, et ita cum eis in affectu dulcedinis et charitatis omnibus diebus uitae meae spondeo, ut nec ipsos nec partem eorum per quibuslibet capitulis aut ordinibus uel occasionibus, quolibet tempore inquietari aut stimulari debeam; Nec, nullum dolorem nullamque malitiam in corde uel animo meo contra eos amodo et deinceps quandoque retinebo aut excogitabo, neque aliquam occassionem aut argumentum enutriebo, per quod aut praefata ancilla vra sponsa mea siue iam praenominati filij vri qui de totiens dicta clementissima coniuge vra dmna mea Leuuigotone Regina progeniti sunt, aut in maximum aut in modicum conturbentur uel stimulentur: excepto propter iustissimas causas unde legalis mihi ueritas patuerit, quas ut cum charitatis affectu ad eosdem cognatos meos quaerere debeam, mihi licentiam reseruo. Et tamen de promptissima dilectione et charitate eorum nunquam recedebo. Nam et pro causis eorum quas ut ipsi contra quibuslibet personis habuerint, aut si quiscumque contra eis pro quibusdam rebus intenderint, ita usque quoad uixero in eorumdem filiorum vrorum / adiutorio cum omni mentis meae intentione in quantum valuero et deus dederit mihi posse, exurgebo, ueluti si pro causa propria mea; ut nec illi damnum aut perditionem quamcumque sustineant, et negotia eorum cum Dei auxilio me intendente agente et prosequente celeri ad effectum perueniant, et caetera. Perlectis igitur his conditionibus, quae diuinae memoriae Eruigius Princeps praesenti principi nro ob suorum tantum filiorum vindicationem extorserat, aliae iterum conditiones ex communi uoto esse nobis retractandae obijciunt, ad quas praefatus princeps Egicani in regno adscitus, iuramentorum suorum Deo reddidit uota, cum se iustitiam populis redditurum promisit: ac ne quemquam contra iustitiam laederet iusiurandi attestatione deuouit. Prima igitur conditionum illarum semes pertractata multis his secundis conditionibus videtur esse contraria. Quomodo enim pro cognatis causaturus exurgens, decertantibus contra eos dabit iustitiae palmam, si ipse contra eos sententiam suam defendat? aut si ipse sicut iurauit, negotij sit obiector, quis expectabitur iudicij terminator? aut quomodo data in populis iuramenta seruabit, ut nullum sicut est pollicitus contra iustitiam grauet, si in tantum cognatis protectionis adminicula praestet, quandiu negotia eorum esse prosequente ad effectum videantur pertingere. Sic enim sicut iam superius dictum est, iurasse praefatum Principem constat, ut negotia eorum se intendente et prosequente ad effectum perueniant. Illigatum itaque Prin/cipem utrumque partis uinculis contuentes, Perpendimus quia utraque promissio simul ab eodem inculpabiliter impleri non possit. Quamquam si bene res considerata tractetur: Tunc ab illis primis conditionibus absolutus ostensus est, quando ad secundas has conditiones populorum iurare conactus est: quia vno eodemque compulsionis auctore utrumque contextum est. Quapropter perpensis utrarumque conditionum allegationibus, atque communio meum collatione tractatis, peruenimus in illis conditionibus, ad quas primum hic Princeps noster socero iurasse dignoscitur, sola illic proprij iuris commoda cogitata: in his autem conditionibus honestibus uota pollicita; illic ante regnum vnius tuendae domus fidem exactam, hic post regnum inoffensa regendarum plebium uota pollicita. Illic priuatus amor ob defensionem filiorum portenditur, hic generalis patriae et gentis affectio pollicetur. Iuratio illa offensis forsan plurimis, anni tantum domui portabit effectum. haec uero generale aequitatis seruans in singulis compromissum, nulli parti dabit veritatis excidium. Quid igitur ex utroque iusto disputationis fine conficitur? Nunquid, paucorum salus erit extinctio plurimorum? aut nunquid tantum ualere debet priuatae rei commodum, quam generalis releuatio populorum? absit. Quia ergo in illa iuratione acceptio priuatorum cogitata est personarum, in hac autem generalis protectio plebium, quae ex his duabus sit potius obseruanda, diuina nobis pandat sententia. / Scriptum est enim in prouerbijs Salomonis, cognoscere personam in iudicio non est bonum. Chrus quoque in euangelio, nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate. Paulo praesertim Apostolo specialiter praestruente, ut non quaeramus quod nobis utile est, sed quod multis, ut salui fiant. Iam ergo in promptu est, quod ex his duobus salubri pietate responderetur, et ideo intemerata plus erunt quae patriae sunt salubri pollicitatione iurata, quam illa quae ob vnius tantum domus sunt utilitatem pollicita. Nec hoc quidem sic dicimus, ut illa quae pridem pro cognatis iurata sunt, penitus destruantur; sed potius ut vnus idemque effectus populis cognatisque seruetur; Vnum quid ex duobus vnitatis gratiam redolens, neutrum diuidat, sed componat. Non enim possunt utraque seiunta aequa obseruantiae lance seruari: quia si promissa cognatis fides seruetur, populis quae promissa sunt deperibunt. Et iterum, si data in populis intemerata Deo sacramenta seruentur, cognatis proculdubio promissa beneficia negabuntur: nec vnius partis praestatio sine alterius partis potest esse dispendio. Quid ergo? nunquid ob hoc utraque iuramentorum promissa soluenda sunt, quia singula inuicem sine culpa agi non possunt? absit. Transfundendum ergo est vnum in alterum, et ad vnam regulam redigendum, ita ut minoris partis uota potioribus sint coniuncta: et affectus protectionis, qui priuatim socero promissus est, et cognatis tranfusus, generaliter seruetur in populis. Non quo ut aut hinc aut inde promissa fides patiatur dispendium, sed coniuncta atque in alterutrum transfusa, commune defensionis sentiat lucrum. Dicimus ergo per spum Dei, et praefixam sententiam ponimus, eo in nobis loquente, qui se in suo nomine aggregatis medium adesse promisit. Si ergo ab / illis uinculis iuramenti, quibus socero ante iurauit, Principem nrum Egicanem Regem sancta synodus absoluendum elegit, ut aut cognatos ad populorum regulam dirigat, aut populos in cognatorum iustam defensionem assumat. Vt quasi vnius patris germinisque filios, utrumque vno deuocans in affectum nec iin cognatorum iustis negotijs fauorem populorum ostendat, nec cursus in populorum quaestionibus, cognatis fauere pertentet. Vt tam in populorum quam in cognatorum negotijs vna eademque illi fides seruanda sit: nec alio affectu tractandos eligat cognatos, quam populos: quo indeptum caelitus regnum directo aequitatis gradiens calle, nec profanationis in utrumque subeat notam, nec pietatis claudat utrisque partibus viscera. Secundum post haec nostro coetui retractanda se colatio intulit, pro conditionibus scilicet illis, quas iam dictus princeps Eruigius ob tuitionem filiorum suorum, totius regni sui populos iurare coegit. Quibus inspectis, et diutissime retractatis, nihil illic inuenimus quod aequitati sit obium, nihil quod et pietati aduersum: occasiones tantum malitiae amputantur, nam iustorum negotiorum aditus non excluditur. hoc enim singulariter illic seruandum promittitur quod generaliter a Dno omni chriano iubetur. Scilicet, ut malitia caueatur, innocentia illibata seruetur: frustretur nocendi propositum, admittatur negotiosum iustumque iudicium. hoc enim si communi omnium lege seruetur, et illaesum semen regium a nocibilitate seruabitur, et veritas populis sine periurij profanatione reddetur. Neque enim illic iuratum est, ut aut causantes contra filios suos nemo iuuaret, aut nullus super aequitatis iudicium promeret. Vbi iam dictus princeps non solum singulis negotia sua iudicialiter proponendi aditum tribuit, sed et scelera filiorum suorum si qua accidissent, legibus vlciscenda permisit. Quod ergo illic non est iuratum, et tamen iuratum fuisse impudenter asseritur, non deuocabit popu/Ios in periurij crimen, quia nec alligatum cernitur conditionum in serie. Nec enim in nobis est cohibendum, quod in illis conditionibus non inuenimus esse cohibitum. Recedendum tamen est a malitia, et exequenda sunt negotia opportuna. Nec enim quorundam incauta illa dicacitas attendetur, quae impudenter adstruere nititur, illos tantum innoxios esse a periurij crimine, qui negotia sua tantum visi fuerint obiecisse. Illos autem qui uel talia negotia iudicanda susceperint, uel huiusmodi pro aequitate adiuuerint, inexpiabili profanationis crimine irretiri. haec quippe dicunt, contentioso magis quam rationabili strepitu obstrepentes, nescientes videlicet, quia si negatus et proponendi. sed qui admisit iustae propositionis negotium, non uoluit prolatae aequitatis amputari iudicium. nec qui proponentem admisit, potestatem iuste iudicandi iudicibus abstulit. Magna ergo stultitiae vox est, haec sententiae uel proloqui. Nam e contra ecce pene per totam diuinae seriem scripturae, plus iudicibus praecipitur iudicare iustitiam, quam populis sua obiectare negotia. Dicit enim scriptura, iuste iudicate filij hominum, nec addidit, iuste proponite causas vras filij hominum. Nunquid quia iudices iuste iudicare admonuit, ideo populis proponendi sua negotia interdixit? in eo quod de negotijs proponendis nihil protulit, nunquid super eo iudicij formula texitur, qui mutus et absque propositione sentitur? non ergo aut iudicia sine obiectis, aut obiecta sine iudicibus esse possunt; quo aut iudex desit causanti, aut causans desit uel modo iudicij. Quapropter conditiones ipsae, in quibus nec veritas est praecissa, nec pietas amputata sunt viscera, non tenebunt aut iuste iudicantes ad profanationis reatum. Hac igitur reddita ratione conficitur, ut aut praedictarum seriem conditionum nullus teneatur obnoxius, quisquis (repulsa malitia) contra iam dicti prin/cipis partem aut negotia sibi debita iudicibus iudicanda obiecerit, aut qui talium mandata susceperint, aut testis, iudex, qui aduocatus testimonium dixerit, aut iudices ipsi qui huiusmodi iuste negotia terminauerint, uel hi etiam qui parti iustitiam habenti simpliciter factores extiterint, ad reuelationem potius miserorum currentes, quam parti cuiquam delectantes esse nocibiles. Scriptum est enim, Pietas ad omnia utilis est; neque enim cessandum est a misericordiae opere, quod illo non interdictum est foedere. Quia ergo illic iustitiae aditus non negatur, consequens est, ut nec pietas abnegetur. Non enim plene iustitiam diligit, qui pietatem proximo non impendit. Sic enim inconcussae pietatis seruantes affectum, illud apostolicum praelegimus obseruandum, quam manifeste praecipitur, inuicem onera uestra portate, et sic adimplebitis legem chri. Hac igitur ratione praemissa absolutis et indiscretis personis, atque uocibus, singulorum negotia ipsa quae contra partem iam dicti piae memoriae Eruigij Principis uel filiorum eius habebantur proponenda, admisimus: definientes ut legibus canonibusque designata iustitia, inter opponentes et respondentes a iudicibus inconcussa seruetur. His itaque excussis, quae placido dispositionis fine conclusa sunt, damus soli Deo gloriam et honorem: poscentes eius profusissimam pietatem, ut eius virtus atque potentia, et nostrarum soluat mentium ligaturam, et glorioso amatori chro Egicani Principi nro attribuat felicem regni retentare sceptrum, felicioris vitae ducere cursum ac diuturnum cum pace in populis tenere imperium. Eo praestante qui est Rex omnium regum, et cuius regnum manet in saecula saeculorum Amen

INTERFUERUNT HUIC SCTO CONCILIO PONTIFICES NUMERO LXI

Julianus vrbis regiae metropolitanus Epus subscripsi /

Sunifredus Narbonensis metropolitanus eps subscripsi

Floresindus Hispalensis metropolitanus eps subscripsi

Faustinus bracarensis metropolitanus eps subscripsi

Macimus Emeretensis metropolitanus eps subscripsi

Hidalius Barcinonensis eps subsc:

Concordius Palentinae eps subsc:

Mummolus cordobensis eps subsc:

Riccila Accitanae epus subscripsi

Gaudentius Valeriensis eps subsc:

Cicilius Dertosanae eps subs.

Deodatus Segobiensis eps subscripsi

Eruigius Calabriensis eps subscripsi

Monefonsus Egiditanae eps subsc

Gregorius Horetanae eps subscripsi

Proculus Bieastrensis eps subsc:

Sonna Oxommensis eps subscripsi

Sarmata Valentinae eps subscripsi

Marcianus Dianiensis eps subscripsi

Joannes Auelensis epus subscripsi

Gauinius Arcauicensis eps subscripsi

Samuel Malacitanensis eps subscripsi

Froancus Portucalensis epus subscripsi

Vuisefredus Acsonensis eps subsc

Emmilia Elicitanae qui et Elotanae sedis epus subscripsi

Felix Hiliriensis epus subscripsi

Eufrasius Lucensinensis sedis epus subscripsi

Teuderacis Asidonensis sedis epus subscripsi /

Vuiliedeus Calacurritanus epus subscripsi

Nepotianus Tyrassonensis sedis epus subsc:

Cuniuldus Italicensis sedis epus subscripsi

Geta Eliplensis sedis eps subscripsi

Stercorius Aucensis sedis eps subs:

Basilius Bastensis sedis epus subscripsi

Gaudila Empuritanae sedis epus subscripsi

Euredus Hilerdensis sedis epus subsc:

Pacatus Biterrensis eps subscripsi

Aurelius Astoricensis epus subscripsi

Honemundus Salamanticensis eps subsc.

Spasandus Complutensis epus subscripsi

Gundericus Secontiensis epus subsc:

Joannes Eliberritanae sedis eps subs:

Abitus Vrcensis eps subscripsi

Vuiliefonsus Besensis sedis epus subscripsi

Sabaricus Gerundensis eps subscripsi

Fructuosus Kauresinae sedis eps subsc.

Anterius Segobrigensis sedis epus subscripsi

Rogatus Beatiensis sedis epus subscripsi

Palderedus Caesaragustanae sedis eps subscripsi

Adelfius Tudensinae sedis eps subscripsi

Tructemundus Elborensis sedis epus subscripsi

Sisebado Taccitanae sedis epus subscripsi

Atala Cauriensis sedis eps sub

Joannes Egarensis sedis eps subs:

Jsodorus Setabiensis sedis eps subscripsi

Landericus Oiisiponensis eps subscripsi /

Miro Conimbrensis eps subscripsi

Vincentius Dumiensis eps subscripsi

Fiontius Lamecensis eps subscripsi

Joannes Pacensis sedis subscripsi

Constantinus Egabrensis eps subscripsi

ITEM ABBATES

Felix Abba subscripsi

Gerontius Abba subscripsi

Gabriel Abba subscripsi

Castorius Abba subscripsi

Siseuertus Abba subscripsi

Eulalius Abba subscripsi

Inuolatus Abba subscripsi

Adeodatus Abba subscripsi

Visandus Archidiaconus subscripsi

Massatius Primiclerius subscripsi

ITEM VICARIJ EPISCOPORUM

Sesuldus indignus Archipresbiter et Abba agens vicem dni sui et Pontificis Cypriani Tarraconensis epi subscripsi

Florentinus presbiter agens vicem dni et Pontificis mei Leoberici Orgelletani episcopi subscripsi

Daniel Presbiter agens vicem dni et Pontificis mei Agripi Ossono- bensis episcopi subscripsi

Suniulfus Abba agens vicem dni et Pontificis mei Flori, Mentesani epi subscripsi /

Desiderius Presbiter agens vicem dni et Pontificis mei Nandarbi Astigitanae sedis epi subscripsi

ITEM EX VIRIS ILLUSTRIBUS OFFITIJ PALATINI

Ostrulfus comes subscripsi

Vuimar Comes subscripsi

Vitulus similiter

Trasemundus

Baldericus

Neusti similiter

Cixila.

Gisclamundus

Sesuldus

Teudila similiter

Siuerynus

Sonna similiter

Ara

Trasemuncus

Ega

Suniemirus

Audemundus similiter

Data lex in confirmatione Concilij Generalis sub anno primo Regni gloriosi Egicani Principis nostri

Discretis eximijs temporis nri gestis synodalibus praefauentes, quibus et doctrinae sacrosanctae fidei auribus copiam indissolubilis iuramenti nouimus confractam esse catenam: id lege promulgata decernamus ut ea ipsa quae inconuulso / canonum vigore decreta sunt, Ab omnibus cautissima et diligenti obseruatione seruentur. Si quis autem his ipsis definitionibus contraire uoluerit, decima suarum rerum parte multabitur, et excomunicationis insuper sententia ferietur.

FINIS DECIMI QUINTI TOLET.

CONCILIUM TOLETANUM XVI

IN NOMINE DNI INCIPIT SYNODUS TOLETANA SEXAGINTA EPORUM

Dum Anno sexto incliti et orthodoxi dni et Principis nostri Egicanis sub die sexto nonas Maias Era septingentesima tricesima prima, vnanimitatis nrae conuentus, in praetoriensi basilica sanctorum videlicet Petri et Pauli aggregatus consisteret, atque vnusquisque nostrum ex more secundum ordinationis suae tempus in locis debitis resideret, Rerum prius Omnium, dno deuotissime gratiarum iura persoluimus pro eo quod nos et alterutrae visionis contuitu solari permisit, et alternae pacis osculo confouendos statuit. Diffusis cordibus simulque et uocibus ei precum murmura effundentes, ut sicut nos alternorum osculorum impressione laetificos effecit, ita serenissimum ac religiosissimum praedictum Egicanem Principem, cuius iussu fraternitatis nrae coetus est adunatus, fidei suae conseruatione stabiliat, progatione iustitiae muniat, pacem locupletem reddat, impensione misericordiae faciat, virium fortitudine roboret: quo longaeuitatis munus luens, commissa sibi regni gubernacula discreto moderamine teneat, et commissos sibi populos benigne regat, aequae disponat, et ius/su pietatis modificet. his deuotione promptissima actis, coepit vnionis nrae numerositas de rebus spualibus mutua collationis inter se orsa diffundere, atque euentum rei expectatione mansuetissima praestolari. Igitur cum ea attentius agerentur sic idem excellentissimus Princeps sanctae intentionis munimine fretus, religione plenissimus, et elucubrationis summae titulo inclitus, nostros esse coetui intulit, ac gloriosi capitis verticem cernuo uoto reclinans nris sese dno praecantibus commendari percernuit, proprijs manibus totum nobis deferens reserandum, in quo suae deuotionis vota et deliberationis piae desideria sistebant stylo gratissime exarata: Omnes in comune sui oris dulcifluis exhortans oraculis ait. En diuini cultus reuerentissimi sacerdotes quicquid proprij oris effamine vris sacris sensibus debui intimare. Quicquid inormis poterat diffusae elocutionis affectus exprimere, sit hic breuiter summatimque calamo currente digessi. Vnde uos ea sollicitius praelibantes, cliscentibus animis pertractate; Et tam ea quae hic sunt insita, quam etiam alia quaeque se reuerentissimo vro coetui ingesserint audienda, aequissimis iudiciorum definitionibus terminate, et firmissimo sententiarum vrarum stylo esse permansura decernite. Quemadmodum ab eo vnanimitas nra suscipiens, eidem Principi benediximus: eoque e medio discedente, eiusdem eti miseriam reseruaui nauicula datorum extus alter adtixa serie declaratur

IN NOMINE DNI FLAUIUS EGICA REX

Sanctissimis patribus in hac scta synodo residentibus. Nouit beatissimi patres serenitatis nrae Gloriosa subli/mitas, synodicae aduocationis studia nocentis seculi obstare ruinam, et fidelibus populis congruam salutarium impendere disciplinam. Quapropter orthodoxae fidei religione permotus, vrique coetus optabili conuentu iucundior redditus, caelorum regi grates, laudumque iuxta persoluo. Quoniam praestolata aggregationis vrae concursio, praeceptionis nrae oraculis deuotissime paruit, et alternae visionis exoptata gaudia commodauit. Igitur vobis coram positus vestris precibus supernam mihi clementiam suffragari efflagitans uniuersitatem sanctitudinis vrae chriana mentis deuotione conuenio: ut quia Eccliae sctae catholicae digna speculatione perstatis, uotis meis fautores sitis, vrique pontificatus meritis in regendis populis praestantiora mihi subsidia praeparetis, et consiliorum nutrimenta salubria afferatis, quo valeam Sanctimoniae vrae adminiculo fultus, et regnandi gressus in pace perficere, et gentem mihi subditam pio ac discreto moderamine regere. Nam et tales vos in hoc sclo concilio adesse praeopto, quo gratia spus sancti corda vra irradians, in medio sit vestrorum: ut ipso docente, id teneatis atque seruetis, unde et mihi (qui prae omnibus multis sum criminibus deditus) et cuncto populo regiminis mei, respectio diuina semper opituletur. Quantis denique malis indignante Deo terra quotidie uapulet, quantisque plagis uel perfidorum sceleribus contabescat, paternitati vrae non reor esse incognita. Sed quia indubie credimus, quod transgressione mandatorum Dei digna factis recipimus (dicente dno per prophetam, Propter hoc iacebit terra, et infirmabitur Omnes qui habitabunt in ea). Oportunum satis est, ut per uos qui diuinae uocis praeconio sal terrae estis, salutationis obtineat opem. Vnde uenerabilem sctitatis vestrae vniuersitatem exhortor, ut inprimis Almae fidei rectitudo, quae per veram credulitatem in omni terrarum orbe diffusa expanditur, vrae collationis eloquijs praeconetur, praedicta veraciter teneatur, retenta in arcano vri pectoris illibata seruetur. Deinde quia comperimus, quod multae dei basilicae in dispersis locis vrarum parrochiarum constitutae, dum ad vnius respiciant ordinationem presbiteri, nec assidua in eis Sacrificia dno delibantur, et destitutae remaneant, atque sine tectis / uel semirutae fore noscuntur: specialiter in canonibus adnotetis, ut vnaquaeque ecclesia quamuis pauperrima, quae uel decem mancipia habere potest, sui debeat cura gubernari cultoris. Caeterum si minus habuerit, ad alterius eccliae presbiterum pertinebit. Nam dum ex omnibus plurimae basilicae, ut praemisimus, vnius sollicitudine redicuntur, solum est, quia et viduatae persistunt, et difficile sacris cultibus ordo debitus exhibetur. Quod non tantum sacerdotibus Dei in culpa est, verum etiam et infidelibus Judaeis ridiculum afferet, qui dicunt nihil praestitisse interdictas sibi ac destructas fuisse synagogas, cum cernant peiores chrianorum effectas esse basilicas. Pro quarum etiam reparatione a uestra vniuersitate censendum est, ut eas unusquisque eps de tertijs parrochialium basilicarum canoce, restaurandas inuigilet. Qui si tertias ipsas consequi noluerit, cura sui gerendum est, ut presbiter destructae eccliae exinde commissam sibi basilicam reparet; et videntem censurae modum apponentes in canone, qualiter debet inciriosis quisque epus condemnari, si praescriptum pro renouandis Dei templis ordinem neglexerit adimplere. Nam et hoc honorificentia vra promulgare curabit, ut nemo episcoporum pro regijs inquisitionibus exhibendis, parrochialium ecclesiarum iura contingat, ne quascumque ex inde inquisitiones aut euectiones exigere audeat. Sed de praedijs suarum sedium regio culmini solita perquisitionum obsequia deferat, nihilque de rebus earumdem parrochialium eccliarum causa stipendij cuiuspiam dare praesumat, quod si fecerit, duorum mensium spatio excomunicari se nouerit. Interea id praecipue a vobis procurandum est, ut ubicumque Idolatriam uel diuersos diabolicae superstitionis errores reperitis, aut qualibet relatione cognoueritis; ad destruendum tale facinus, ut vere chri cultores, cum iudicibus quantotius insurgatis; et quaeque ad eadem idola a rusticis uel quibuscumque / Personis deferri perueneritis, tota vicinis conferenda inibi ecclesijs conferatis. Pro quo etiam extirpando scelere, edictum tale in regulis apponatis, ut quicumque antistes huiusmodi nefas agi permiserit, uel peractum in sua dioecesi protinus abolere distulerit, a loci sui officio pulsus, vnius anni excursu sub poenitentiae maneat religatus lamento. Alio tamen principali electione ibidem constituto, qui possit huius institutionis ordinem seruare, et populo chriano bonae conuersationis tramitem pandere, postmodum ad sedis suae ordinem reuersurus. Sed et quod his potius est Zelo Dei zelantes, abrogandam iudaeorum utriusque sexus perfidiam radicitus demite, ut et legum nostrarum sententias, quae ob perfidiam eorum et in praeteritis Editae et moderno sunt tempore conditae, omni ualeant robore subnixae; et excessus nequitiae ipsorum, earumdem legum dispereant sanctione. Sic quoque ut iuxta nouellae legis nrae edictum, nemo ex eisdem iudaeis in perfidia durantibus, ad cataplum pro quibuslibet negotijs peragendis accedat, nec quodcumque cum chrianis commercium agere audeat. Quo merito cum propheta dicatis, nonne qui te oderant Dne oderam illos, et super inimicos tuos tabescebam? Ex quibus igitur Hebraeis uel uxoribus ac filijs eorum, si quis deinceps ad Catholicae fidei regulam integerrima deuotione conuersus extiterit, abnegans ex toto genuinae praeuaricationis errores uel ceremonias, omnesque parentalium rituum sectas: ab omni exutus iugo maneat functionis, quam pridem in errore praestitutus, publicis utilitatibus exoluere consueuit; sic quoque ut in caeteris incredulis eius redundetur eunctio pensionis, quos adhuc nefanda retinuerit obstinatio parentalis. Inter caetera tamen obscaenum crimen illud de concubitoribus masculorum extirpandum decernite, quorum horrenda actio, et honestae uitae gratiam maculat, et iram caelitus superni vindicis prouocat. Et quia plerique perfidorum cuturno superbiae dediti, non ex Deo regale / fastigium, sed solo iactantiae tumore appetere dignoscuntur, quicumque amodo ex palationis, cuiuslibet sit ordinis uel honoris persona, in necem regiam uel excidium gentis ac patriae Gotthorum fuerit conatus intendere, aut quodcumque conturbium intra fines hispaniae tentauerit excitare, tam ipse quam omnis eius posteritas ab omni Palatino expulsa officio, sub tributali impensione fisco debeant perpetim inseruire: amissis insuper cunctis facultatibus proprijs, quas cui uoluerit licenter conferat clementia principalis. Cuncta uero quae in canonibus uel legum edictis deprauata consistunt, aut ex superfluo uel indebito collecta fore patescunt, accommodante serenitatis nrae consensu, in meridiem lucidae veritatis reducite: illis proculdubio legum sententijs reseruatis, quae ex tempore diuinae memoriae praecessoris nri domni Chindasuinti regis usque in tempus domni Vuambanis Principis, ex ratione depromptae, ad sinceram iustitiam uel negotiorum sufficientiam pertinere noscuntur. Varia quoque populorum negotia, caeteraque sceleratorum hominum gesta fidei sctae contraria, ita vri examinationi iudicij canonice ac legaliter finiantur, ut nec iustitia praetereat, nec seueritas legum ex omnibus intercurrat. Qualiter dum in his omnibus vos amor chri reddiderit feruidos, et aequitatis catena constrinxerit nexos, non solum in hoc saeculo sanctitatis dono perspicui maneatis, sed et aeternis praemijs in perpetuum floreatis. Quia tunc me a dno cum plebe mihi credita a peccatis elui credo, cum discussio iudicij vri in examinandis causis talis praecesserit, quae in nullo tramitem veritatis oberret. / Hoc solum vos honorabiles Dei sacerdotes, cunctosque illustres aulae regiae seniores (quos in hoc concilio nrae serenitatis praeceptio, uel opportuna interesse fecit occasio) per inseparabilem Omnipotentis Dei potentiam adiuramus, quia in praefatis dirimendis negotijs quae se vro coetui audienda emerserint, nulla personarum uel muneris acceptio intercurrat, nullus se fauor interserat, nulliusque tepiditatis incuria promulgare iustitiam quae Deus est obstrepat. Sed puro examinationis libramine causarum iurgia terminantes, et iusta Dei iudicia uobis prae oculis apponentes, unicuique parti aequitatem pandere procuretis. Quatenus ex Hoc nrae mansuetudinis praestolata a Deo mercedis praemia conquiratis et rectitudine vri iudicij coram nobis honorabiles sitis, atque ante Deum semper bonorum operum gratia polleatis. Datum sub die septimo Kalendas Maias Anno feliciter sexto regni mansuetudinis nrae Toleto.

Reserato igitur tomo, et quaeque eius series retentabat, diligenti indagatione perlustrantes, immensa mole gaudij cordium nrorum arcana exaestuant. Proinde feruentioribus animis in laudem Dei nostri hymnorum libet cantica reuocare, quod religiosissimi et orthodi principis nostri intimum igne sui amoris ita reddiderit feruidum, ut totius nrae adunationis collegium prudentissimis ac salutaribus sui oris affatibus crediderit exhortandum: perbenigne nos admonens, ut dignorum speculatorum more ecclesiae Dei nauem, quam dispensatione superna in vasti sali gurgitibus gubernandam suscepimus, salutarium remigiorum gubernaculis ad consummatae salutis portum incolumem perducamus: et in defensione eius quotidianis lucubrationibus operam demus, vigilantes et custodientes vigilias noctis super nobis, creditos greges. Ita nempe ut verborum / spiritualium concrepantibus turbis, et sanis membrorum compagimus, nec securitatis torpore depressa diuersorum lapsuum, incurrant decipula, salutaria sine intermissione ministremus munimina; et infirmis artubus, diuersis utpote aegrimoniarum vulneribus sauciatis, congrua medicamina apponamus; quo facilius quae ante tua ternosa ulcera radicitus euelli, et remedia exoptatae salutis nancisci. At nunc quoniam ad haec implenda nullum nrorum sine adiumento omnipotentissimae trinitatis cernimus esse idoneum ideo conspicuum satis et necesarium perpendimus, ut quia creditur ad iustitiam oris autem confessio fit ad salutem; ipsius sctae Trinitatis mysterium, qui est vnus deus (a quo nos expetere conuenit, ut digni eccliae suae pastores existere mereamur) proprij oris confessione promamus, et utpote mortali ore, quantum ipse iusserit praelargiri, laudum insignia praecinamus. Quatenus uniuersae definitiones quae nostro affatu extiterint editae, superpositae fundamento firmissimo, inconuulsae persistant; et iustitiae robore subnixae saeculis infinitis perdurent Credimus et confitemur omnium creaturarum quae trinis rerum machinis continentur, auctricem atque conseruatricem indiuiduam trinitatem. Idest patrem qui est totius fons et origo diuinitatis: filium qui est plena imago Dei, propter expressam in se paternae claritudinis vnionem, ante omniun saeculorum euentum ex patris intimo ineffabiliter genitus; spum uero sctum ex patre filioque absque aliquo initio procedentem. Qui tres quamquam personarum secernantur distinctione nunquam tamer separantur potentiae maiestate: inseparabilis nempe aequalitatis eorum insinuatur diuinitas. Et tamen quamuis pater genuerit filium, nec ideo filius sit idem qui pater, neque pater sit ipse qui filius, sed nec spus sctus pater sit filiusque, sed tantum patris filijque spus, eidem patri et filio etiam ipse coaequalis: nequaquam in hac sancta Trinitate quicquam creatum / seruum famulumque conuenit credi: neque aduentitium uel subintroductum, tanquam ei aliquando acciderit quod constet eam aliquando minime habuisse, condecet autumari. Vnde catholicae confitemur patrem Deum esse omnipotentem, filium similiter Deum Omnipotentem, nec non et spum sctum Deum omnipotentem. Non tamen tres Deos credimus, aut tres omnipotentes, sed unum tantummodo Deum sumus in concussa fidei ueritate credentes; vnius naturae, vnius essentiae, vnius Omnipotentiae, vnius maiestatis, vniusque virtutis. Quarum tamen personarum quamuis in hoc quod ad se sunt, nulla possit separabilitas inueniri: in hoc uero quod ad distinctionem attinet, sunt quaedam quae specialius vnicuique possint pertinere personae. scilicet quod pater a nullo originem sumpsit, Filius patre generante existit, spus quoque sanctus ex patris filijque vnione procedit. Sed nunquid quia filius ex patris est omnipotentia generatus, aut spus sctus ex patre filioque procedens, putandus est aliquando pater fuisse sine filio, aut genitor genitusque sine scti spus extitisse substantia? Absit, sed sicut pater sine initio creditur, ita filius veneratur, ita etiam spus sctus veridice profitetur. Nec tamen sicut pater creditur a quolibet nequaquam existendi originem ducere, ita filius aut spus sanctus autumandi sunt ex semetipsis existere. Sed filius Deus de patre Deo, non Deus pater a filio Deo, nec pater aut filius ab spu Sancto absque noxa sumpsisse putabuntur originem, cum ipse a patre et filio sine cuiusquam infidelitatis nemo credatur sine initio processisse. Et ideo in huius sctae trinitatis sacramento nihil anterius, posteriusue credendum est: quia nunquam fuit tempus quando pater sine filio aut spu scto subsisteret, neque filius sine scto spu cum patre aliquando regnaret. Et ista dicentes, non personarum confundimus proprietates, nec vnionem substantiae separamus. Nihil etiam in eadem sancta trinitate maius aut minus credere oportet, nihilque etiam imperfectum atque mutabile. Nam perfectus pater / perfectus filius, perfectusque spus sctus, immutabilis pater, immutabilis filius, immutabilis spus sctus. Nam de immutabili et perfecto patre, mutabilem imperfectumque filium nec decuit nasci, nec conuenit Credere. Idcirco sunt quaedam, quae in hac scta trinitate indiscreteque oportet confiteri. In hoc etenim quod ad se sunt, pater et filius, et spus sctus indiscrete, unus deus credendus est, pater cum filio et spu scto. Quod uero ad relatiuum attinet, discrete personarum trium est praedicanda proprietas; Euangelista praedicante, Ite docete omnes gentes in nomine patris et filij et fllij et spu scti. Relatiuum etenim dicitur, quod vna ad aliam personam referatur. Nam quando dicitur pater, filij nihilhominis persona signatur, et cum dicitur filius, pater ei sine dubio inesse monstratur. At nunc quoniam spus scti vocabulum, quo non tota trinitas significatur, sed tertia quae est in trinitate persona, quomodo secundum relatiuum ad patris filijque referatur personam, nequaquam apertissime patet (pro id scilicet, quia sicut dicimus spum stum patris, non consequenter dicimus patrem spus sancti, ne filius spus scti intelligatur). in alijs tamen uocabulis quibus eiusdem scti spus signatur persona, ad relatiuum pertinere dignoscitur. Igitur donum specialiter spum sctum accipimus, quae in sancta praenoscitur trinitate tertia esse persona: pro eo quod a patre filioque, cum quibus vnius essentiae per Omnia creditur, fidelibus condonetur. Quapropter cum dicitur donum donatoris, et donator doni, relatiuum aut dubie declaratur. Quod etiam de ipso vocabulo spus scti inculpabiliter est credendum. Denique quia sctae trinitatis, etsi non ut debuit, tamen quantum ipse donauit, huiusque ministerium confitendo digessimus: exin quae de ipsa trinitate persona susceperit carnem, pie et orthodoxe subsequiua serie pandamus. Vnde licet inseparabilia sint opera trinitatis, tamen fideliter profitemur non tantum fide cordis, sed et / oris professione quod non tota trinitas susceperit carnem, sed solus filius Dei (qui est ante saecula ex Dei patris substantia genitus) in fine seculorum de virgine Maria, Euangelio est teste enixus, qui ait. Nam gabriel archangelus ad Mariam virginem caelitus missus ait, aue Maria gratia plena, dnus tecum, beata tu inter mulieres, ecce in utero concipies et paries filium, et uocabis nomen eius Emanuel: cui cum Maria ut sctus ait Ambrosius, non fidem renuens, non officium recusans sed potius accommodans effectum, spondens obsequium, nec de effectu dubitans, sed qualitatem ipius quaerens effectus, dixisset, Quomodo fiet istud quoniam virum non cognosco; ab angelo illi responsum est: spus sctus superueniet in te, et virtus altissimi obumbrabit tibi: propterea quod nascetur ex te sanctum, vocabitur filius Dei. Cuius nempe Angeli oraculum, dum spum sctum superuenturum in ea dicit, et virtutem altissimi, qui est Dei patris filius, obumbraturum eam praemonuit, eiusdem filij carni totam trinitatem cooperatricem esse monstrauit. Quae scilicet virgo, sicut ante conceptionem obtinuit virginitatis pudorem, ita post partum nullam sensit integritatis corruptionem. Nam uirgo concepit virgo peperit, et post partum incorruptelae pudorem sine interceptione obtinuit. Cuius videlicet conceptionis aut partus mysterium (quia secundum prophetale uaticinium, nouum creatum est super terram, ut foemina illa singulariter absque virili coitu circundaret virum) nulla potest ratione comprehendi, nullius oris affatu valet enunciari. Ob hoc etenim Joannes baptista cernue profitetur: Ecce post me venturus est, qui ante me factus est, / cuius ego non sum dignus ut soluam corrigiam calciamenti. Diuinitatis calciatae quae est ligatura mysterij, nequeo soluere. Quia quomodo virginali vtero corporatum est verbum, quomodo etiam idem verbum caro factum animatum existat, nequaquam inuestigare sufficio Pro qua re praecellentissimus fassus est Augustinus, his ratio quaeritur, non erit mirabile: si exemplum poscitur, non erit singulare. Ipse vere Dei filius ab ingenito patre genitus: a vero verus, a perfecto perfectus, ab vno vnus, a toto totus, Deus sine initio, perfectum hominem de sancta et inuiolata Maria semper virgine, assumpsisse est manifestus. Cui etiam homini sicut perfectionem adscribimus, ita duas ei uoluntates inesse, vnam diuinitatis suae, aliam humanitatis nrae nihilominus credamus. Quod enim per quatuor euangelistarum oracula eiusdem redemptoris nri affatu, euidentissime declaratur. Sic enim fassus est dicens, Mihi pater si possibile est, transeat a me calix iste, verum tamen non sicut ego uolo, sed sicut tu vis. Et iterum. Non veni voluntatem meam facere, sed voluntatem eius qui misit me, et reliqua. Quae si de omnibus sanctarum scripturarum codicibus maluerimus colligere, enormis voluminis telam, nostri oris videbimur compaginare textrino. Quibus etiam allocutionibus demonstrat, suam voluntatem ad Hominem retulisse asumptum; patris, ad diuinitatem, in qua est idem vnus et aequalis cum patre. Quippe quantum ad diuinitatis attinet vnitatem, non est alia uoluntas patris, alia filij. vna enim est uoluntas ubi vna persistit diuinitas. Quantum autem ad hominis naturam assumpti, alia est uoluntas deitatis suae, alia etiam humanitatis nrae. Proinde in hoc quod ait, non sicut ego uolo, sed sicut tu / patule ostendit, non velle id fieri quod voluntate humani loquebatur affectus, Sed propter quod ad terras paterna uoluntate descenderat. Cuius tamen patris uoluntas nequaquam contraria filij uoluntati existit, quia quibus est diuinitas vna, non potest esse uoluntas diuersa. Et ubi in natura nihil potest diuersitatis accidere, ibi nihilominus enumerantur generaliter aliqua numerosa. Igitur huius uoluntatis nrae uocabulum quamuis per comparatiuam similitudinem Trinitatis, qua dicitur memoria intelligentia et uoluntas, ad personam scti referatur spus: Secundum hoc autem quod ad se dicitur, substantialiter praedicatur. Nam voluntas pater, voluntas filius, voluntas spus sctus. Quemadmodum Deus est pater, Deus est filius, Deus est spus sctus: et multa alia similia quae secundum substantiam dici ab his qui catholicae fidei veridici cultores existunt, nulla ratione ambigitur. Et sicut est catholicum dici, Deum de Deo, lumen de lumine, lucem de luce; ita verae fidei est proba assertio, voluntatem dici de uoluntate, sicut sapientiam de sapientia, scientiam de scientia. Et veluti deus pater genuit filium Deum, ita uoluntas pater, genuit filium uoluntatem. Itaque quamquam secundum scientiam, pater uoluntas, filius uoluntas, spus sctus uoluntas: non tamen secundum relatiuum vnus esse credendus est. Quoniam alius est pater qui refertur ad filium, alius filius qui refertur ad patrem, alius spus sctus qui pro eo quod de patre filioque procedit, ad patrem filiumque refertur. Non aliud, sed alius; quia quibus est vnum esse in Deitatis natura, his est in personarum distinctione specialis proprietas. Quocirca idem Dei filius, qui dum esset diues Semetipsum exinaniuit formam serui accipiens, in impassibilitate deitatis consistente natura, spontanea in hominis sus/cepti est passus substantia: ac pro nobis primae mortis sustinuit dura exitia: Et qui nullius peccati noxae obnoxius mansit, pro nobis peccatis crucis patibulum sponte moritus ascendit. Quique carnis et sanguinis nullum contagium habuit, in carne sua flagra, pro nobis, colaphos, sputamenta, coronamque spineam sustulit, et effussione sui cruoris totum mundum a pedoribus abluit, Ac ne potestatem mors secunda in dei haberet electis, eam usquequaque impassibilis diuinitatis suae iaculo perculit ac peremit, dicente propheta, o mors, ero mors tua. Tartara penetrauit in anima, et storum animas, quas illic hostis vinctas tenebat, morsu potentiae suae exemit; ut prophetale vaticinium inquit, o inferne ero morsus tuus. Qui etiam tertij diei diluculo eiusdem carnis qua accubuerat veritate resumpta, discipulorum obtutibus claruit, eorumque corda nimio pauore concussa, praesentiae suae exhibitione solauit. Et coram angelorum credentiumque frequentia, sedem patriam repetiuit: in qua nunc sicut in veritate surrexit a mortuis ad eius dexteram sedens, sic exinde in fine saeculi venturus est iudiciariae potestatis diremptione a peccatoribus iustos secernere: sctis restituens pro bene gestis coronam, iniquis uero infinitae damnationis igniuomam poenam. Exemplum nobis sua resurrectione impendens, ut sicut ille uiuificans nos post duos dies die tertio uiuus resurrexit a mortuis, sic nos etiam in huius saeculi fine resurrecturos usquequaque, credamus. Non in aeria uel in phantasticae visionis vmbra ut quorundam improbanda opinio praestruit, sed in veridicae carnis substantia in qua nunc sumus et uiuimus. Ac pro tempore iudicij coram chro et sctis angelis eius adstantes vnusquisque referet corporis sui proprijs actibus interminabilis beatitudinis regnum / aut pro suis sceleribus perpetuae damnationis interitum. Huius etenim fidei Ecclesia catholica, baptismatis aqua abluta, chri sanguine precioso redempta, quae neque in fide habet rugam, neque maculosi profert operis notam, insignibus pollet virtutibus, eluit sctique spus donis referta coruscat. Quae etiam cum Iesuchro dno nro capite suo, cuius corpus esse nequaquam ambigitur, est perenniter regnatura. Atque omnes qui nunc in ea minime consistunt siue constiterint, aut ab ea recesserunt seu recesserint, aut peccata in ea relaxari diffidentiae malo negauerint, nisi poenitudinis ope ad eam redierint: Et quaeque Nicena synodus seruanda decreuit, constantinopolitanus conuentus venerari instituit, Ephesini primi concilij amplecti auctoritas sanxit, atque chalcedone sanctorum vnanimitas, uel reliquorum conciliorum siue etiam omnium venerabilium patrum in fide sana recte uiuentium edicta custodiri praecipiunt, absque aliquo dubietatis noeuo crediderit, perpetuae damnationis Sententia vlciscetur, atque in fine saeculi cum diabolo eiusque socijs igniuomis rogis cremabitur. Sanctae etenim fidei mysterium oris nri confessione pandentes, ad capitula quae ob disciplinam ecclesiasticam moresque male errantium componendos necessaria sunt, vnanimitatis nrae articulum flectamus; et quae oportuna sunt, discretis capitulis definiamus

DE IUDAEORUM PERFIDIA

Licet in condemnatione perfidiae Iudaeorum, numerosae antiquorum patrum sententiae ac leges promulgatae nitescant; tamen quia (ut prophetale vaticinium propter eorum duritiam narrat, peccatum iudae scriptum est stylo ferreo, in vngue adamantino) super petram duriores effecti, / in obstinationis suae ciuitate perdurant, sat est conspicuum ut catholicae eccliae machinis, murus infidelitatis eorum crebrius proteratur: quo aut tandem corrigantur inuiti, aut valide istio atterantur, ex dni in aeternum iudicio perituri. Nam peritorum medicorum est consuetudo laudabilis, ut aegris diuersarum aegrimoniarum incommodis laborantibus, studiosius medendi arte occurrant, quoadusque salutis medelam recipiant. Quinimmo quoniam gloriosissimi et amatoris chri Egicanis principis nri feruens intentio et prompta deuotio, huius admirabilis medelae peritiam his adhibere contendit, quatenus aut conuertantur ad fidem, aut in perfidia perdurantes, acrioribus sedule multentur stimulis: proinde eo hortante pariter et iubente delegit nrae humanitatis conuentus, ut quid eorum sententiae uel leges qui nos in fide catholica praecesserunt, ad obterendam eorum perfidiam continere noscuntur, ab omnibus sacerdotibus cunctisque iudiciariam curam habentibus studiosius in eis nihilominus compleantur: et ea quae nunc a nobis instituantur, uotis feruentioribus conseruentur. Ita nempe ut quique eorum ad chrum plena mentis intentione conuerterint, et fidem catholicam absque aliquo infidelitatis furco seruauerint, ab omni functione quam sacratissimo fisco persoluere consueti sunt, cum his quae habere potuerint, securi extorresque persistant. Eandemque impensionem hi qui in infidelitate sua perstiterint, publicis vtilitatibus in integritate persoluant. Ipsi uero qui ab errore suo conuersi extiterint, suis tantum vtilitatibus ut caeteri ingenui vacent, et negotia sua agentes, quicquid / pro publicis indictionibus a principe eis fuerit imperatum, ut vere chricolae expediant. Nam id aequitatis ordo deposcit, ut qui fide chri decorantur, coram hominibus nobiles atque honorabiles habeantur, legem sane illam quae de praefatis capitulis ob eorundem proterendam duritiam a domno nostro Egicane principe nuper est edita, firmamus, et per huius nrae constitutionis decretum inconuulsibile robur eam obtinere censemus

DE IDOLORUM CULTORIBUS

Manifestissime liquet, quod hostis humani generis, ut apostolus narrat, per mundum rugiens currat quaerens quem deuoret. Nam diuerso tergiuersationis suae astu, quam plurimos insipientium decipiens, suis eos decipulis irretire non cessat. Et cum dominus praecipiat, non facies tibi sculptile, nec omnem similitudinem, quae est in caelo desuper, et quae in terra deorsum, et reliqua: et Iterum non facietis, Idolum et sculptile, nec titulos erigetis in terra vestra ut adoretis eum; rursumque, Dnum Deum tuum adorabis, et ipsi soli Idolorum efficiuntur, veneratores lapidum, accensores facularum, excolentes sacra fontium uel arborum, auguratores quoque seu praecantatores, multaque alia quae per longum est enarrare. Et quia ille nec conditor eorum est, nec dominus ac redemptor, summopere rectoribus eccliarum Dei conuenit studere, ut quos maligna persuasione per diuersa sacrilegia sibi hostis idem subiecerat, de eius iure tollentes suo eos restituant crea/tori. De quibus videlicet sacrilegijs extirpandis quoniam multimoda sctorum patrum in diuersis concilijs clarent edicta, a uigilaci sensuum indagatione ac discreto grauitatis pondere horum instituta perpendimus. Et quia debitae rationis plenitudine nitent, cum consensu ac feruentissimo iussu religiosissimi dni nri Egicani regis, instituentes decernimus, ut omnes epi seu presbiteres uel hi iudicandis causarum negotijs praesunt, solerti cura inuigilent, vt in cuiuscumque loco praemissa sacrilegia uel quaelibet alia quae diuina lege prohibentur, vel sctorum patrum cohibent instituta, venerantes quoque aut facientes reperirent, cuiuscunque sint generis aut conditionis, statim secundum praedictarum Sententiarum seriem emendare, et extirpare non differant: et insuper ea quae in eodem loco sacrilegij oblata fuerint, in conuicinis ecclesijs coram ipsis qui hoc voto sacrilego dedicanda crediderant, habenda perpetim offerantur. Quod si forsan eps aut presbyter seu etiam iudex ad quem locus ille pertinuerit, manifestissimum ac probatissimum cuiuspiam sacrilegij facinus praenoxens, hoc ardenti uoto Emendare neglexerit, loci sui dignitate priuatus anni vnius spatio erit sub poenitentia constitutus, loco suo in postmodum redditurus: scilicet ut in eodem tempore quo ille a loci sui propulsus fuerit officio, specialiter a principe eligatur qui timore dni plenus, et ut phinees spuali zelo accensus, cum iudicibus sibimet ut diximus iunctis, et sacrilegium quod inuenerint omnimode extirpent, et ab omni populo iram dni arceant. Si qui uero pro talium defensione obstiterint sacerdotibus aut iudicibus, ut nec emendent ut debent, nec extirpent ut condecet, et non potius cum eis exquisitores, ultores, seu extirpatores tanti Criminis extiterint, sint anathema in conspectu indiuiduae Trinitatis: et insuper si nobilis persona fuerit, auri libras tres sacratissimo / fisco exoluat: si inferior centenis verberibus flagellabitur, ac turpiter decaluetur, et medietas rerum suarum fisci uiribus applicabitur

DE STUPRIS

Sicut cordis corporisque munditia homines Deo proximos facit, ita incentiuae pollutionis actio a Deo alienos statuit. Et sicut sodomiticos populos horrenda patratio igni caelitus confluenti exurendos in praeteritis tradidit: ita talibus inmunditijs homines deditos, aeternae damnationis rogus consumet. loquente dno per prophetam, Vestimentum mixtum sanguine erit in conbustione, et cibus ignis. At nunc quoniam haec funesta actio sodomiticae operationis malum, multos sauciasse perpenditur, ideo nos ob huius foedissimae causae extirpandam consuetudinem Zelo dni ardentes omnes in commune sancimus, ut quique huius nefariae actionis patratores extiterint, quique in his turpitudinibus sese implicari, ter permiserint, et contra naturam masculi in masculos hanc turpitudinem operauerint, siquidem eps, presbyter, aut diaconus fuerit, de proprij honoris gradu deiectus, perpetui exilij manebit damnatione perculsus. si uero cuiuslibet ordinis gradu suae personae, et talius colluuionis noxis reperti fuerint implicati, illius legis quae de talibus est edita nihilominus ferientur sententia, atque ab omni chrianorum sint alieni caterua, et insuper centenis verberibus correpti, ac turpiter decaluati, exilio mancipentur perpetuo. Ita ut nisi tam eos qui religionis cultum turpasse uisi fuerint, quam etiam alios ut / diximus cuiuscumque ordinis homines digna satisfactio poenitentiae accipere corpus et sanguinem chri in fine permiserit, aut chricolarum societati reddiderit, nec in exitus sui die secundum canonum instituta communionis perceptione sese nouerint releuari nec catholicorum coetui aggregari

DE DESPERANTIBUS

At hoc sacerdotalis institutionibus debet sine dubio promulgari ut et vitia inolita, austerissima falce poenitentiae desecet, et vlcus quod subito in membrorum compagibus exortum sauciat ac serpit, rigidae inuectionis conatu usquequaque detruncet. Quorundam etenim hominum tam graue inoleuit desperationis contagium, ut dum fuerint pro qualibet negligentia aut disciplinae censura multati, aut pro sui purgatione custodiae mancipati, incumbente desperationis

incommodo seipsos malunt aut laquei suspendio enecare, aut ferro uel alijs mortiferis casibus interimere: et nisi praebenti cuiuslibet rei occasione suam nihilominus diabolus in eis perficit voluntatem. Proinde huic nequissimae suadelae cupientes ponere finem, et malagma congruum tali aegrimoniae prouidere, coetus nri decernit sacratissima vnio, ut quicumque talibus decipulis irretitus, interemptionis euaserit casus, duorum mensium spatio et catholicorum collegio et a corpore ac chri sanguine sacro maneat omnimodo alienus. Quia oportet ut poenitentiae censuram pristinae reddatur spei atque saluti, qui animam suam per desperationem conabatur diabolo sociare

DE PRAEPARATIONE ECCLIARUM UEL DIUERSIS CAUSIS

Quamquam in praeteritis sctorum patrum de diuersis causis sententiae / enitescant, sed et nunc quae tempori ordinique congruant, ordinato iure instituenda sunt. Nam sicut antiquitas de causis ingruentibus edicta multimoda edidit ita nunc nri temporis aetas de his quae occurrunt ut faciat conuenit. Quapropter in medio coetus nri deducta est quorundam consuetudo inordinata sacerdotum, quod parrochias suas vltramodum diuersis exactionibus uel angarijs comprimant, uel quod quamplures ecclesiae destitutae persistant. Idcirco vnio nrae adunationis decernit, atque instituit, ut tertias quas antiqui canones de parrochijs suis habendas epis censuerunt, si eas exigendas crediderint, Ab ipsis epis dirutae eccliae reparentur: sin uero eas maluerint cedere, ab earundem eccliarum cultoribus sub cura et solicitudine sui pontificis, reparatio eisdem est adhibenda basilicis. Quod si omnes eccliae aut incolumes fuerint, aut quae dirutae erant reparatae extiterint, Secundum antiquorum canonum instituta tertias sibi debitas vnusquisque epus assequi uoluerit, facultas illi omnimoda erit. Ita videlicet ut citra ipsas tertias, nullus eporum quippiam pro regijs inquisitionibus a parrochitanis ecclesijs exigat, nihilque de praedijs ipsarum eccliarum cuiquam aliquid causa stipendij dare praesumat. Sed et hoc necessario instituendum deligimus, ut plures eccliae vni nequaquam committantur presbytero: quia solus per totas ecclias nec officium ualet persoluere, nec populis sacerdotali iure occurrere, sed nec rebus earum necessariam curam impendere. Ea scilicet ratione, ut ecclia quae usque ad decem habuerit mancipia, super se habeat sacerdotem: quae uero minus decem mancipia habuerit, alijs coniungantur ecclijs. Si quis sane eporum hanc nram institutionem paruipenderit, et quippiam exinde temerandum crediderit, duorum mensium spatijs se nouerit excommunicatione multari: ita nempe ut post/quam ab hoc excommunicationis interdicto, ad ordinis sui sanctiones modis omnibus studeat adimplere

DE INTEGRA OBLATA, ET EX STUDIO PRAEPARATA IN SACRIFICIO

OFFERENDA

Licet multa sctorum patrum in fide scta nobis praecedentium de rebus necessarijs sententiae promanauerint, tamen quia et nunc usque numeros ultra quam oportet fieri praenoscuntur: Ideo necessarium duximus illicitis ausibus ponere terminum. Ad conuentus etenim nostri agnitionem delatum est, quod in quibusdam Hispaniarum partibus quidam sacerdotum partim nescientia impliciti; partim temerario ausu prouocati, non panes mundos et ex studio praeparatos supra mensam dnj in sacrificio offerant, sed passim quomodo vnumquemque aut necessitas impulerit, aut uoluntas coegerit, de panibus suis vsibus praeparatis crustulam in rotunditatem auferant, eamque super altare cum vino et aqua pro sacro libamine offerant. Quod factum nequaquam in sacrae auctoritatis historia vspiam gestum perpenditur. Nempe etenim per Matthaeum euangelica veritas inquit: Coenantibus autem eis, accepit Iesus panem et benedixit, ac fregit. Item per Marcum, Et manducantibus illis, accepit Iesus panem et benedicens fregit, et dedit eis. rursumque per Lucam, accepto pane gratias egit, et fregit et dedit eis. Item Apostolus; Dnus Iesus in qua nocte tradebatur, accepit panem et gratias agens fregit et dixit, accipite et manducate, hoc est corpus meum. Denique quid aliud innuitur nisi quia panem integrum accipiens, et benedicendo confrangens, particulatim vnicuique discipulorum sumendum contradidit. Quod nos in postmodum facturos edocuit, aut dubie significans, quod omnis buccella, panis: / non omnis panis, buccella. Vnde et in subsequentibus ait, dum suum traditorem mallet significari, cui buccellam panis porrexero, ipse est. Ac proinde quia et redemptoris verba testantur, quod panem integrum accipiens, non buccellam, quem post benedictionem confrangens suis particulatim discipulis dederit: et paulus Apostolus similiter nihilominus narrat, quod panem acceperit, et gratias agens confregerit: nec non et illud quod chrus de quinque panibus confractis turbam refecerit: quid aliud instruit nos, nisi ut panem integrum sumentes benedicendum ponamus, non parculam panis, quod caput nostrum nequaquam fecisse perpendimus? Nam si homo suae uitae diligentiam studiosius adhibere procurat, quanto magis sacris Dei cultoribus nitorem debitum exhibere summopere debet. Vnde temeritati huius aut nescientiae cupientes terminum ponere, id vnanimitatis nrae delegit conuentus, ut non aliter panis in altari dni sacerdotali benedictione sanctificandus proponatur, nisi integer et nitidus, qui ex studio fuerit praeparatus. Neque grandi aliquid, sed modica tantum oblata: secundum quod ecclesiastica consuetudo retentat: cuius reliquiae aut ad conseruandum modico loculo absque aliqua iniuria facilius conseruentur, aut si ad consumendum fuerit necessarium, non ventrem illius qui sumpserit grauis farciminis honore premat; nec quod in digestionem vadat, sed animam alimonia spuali reficiat. Ita nempe ut ab his qui ea sumpserint, priscorum canonum instituta seruentur. Igitur quicumque hoc decretum nrum temerandum crediderit aduersioni diuini iudicij subiacebjt, et anni unius spatio a communione alienus manebit. /

DE PUBLICATIONE CONCILIJ

Grandis populo datur emendationis correctio, si gesta synodalia dum quandoque peraguntur, relatione pontificum in suis parrochijs publicantur. Et ideo plena decernimus vnanimitate connexi, ut dum in qualibet prouincia concilium agitatur, vnusquisque eporum admonitionibus infra sex mensium spatia omnes Abbates, presbyteres, diaconos, atque clericos, seu etiam omnem conuentum ciuitatis ipsius ubi praeesse dignoscitur, nec non et cunctam dioecesis suae plebem aggregare nequaquam moretur: quatenus coram eis publice omnia reserata, de his quae eodem anno in concilio acta uel definita extiterint, plenissime notiores efficiantur. Profecto etenim prauorum seueritas extirpatur, dum canonica instituta ad agnitionem eorum obseruanda modis omnibus deducuntur. Ita scilicet ut quique sunt aut in praeteritis gestis aut in praesentibus constitutis, nullus his contradicere audeat, nullus ea reuerberare praesumat, nullus non implere contendat. Quod si quispiam ea pendenda crediderit aut contemnenda delegerit, aut contra haec inobedientia tumidus sussurratione plenus, inuidia incensus, et laceratione perfunctus; nec non potius earundem definitionum extiterit fautor beneuolus, sententiae excommunicationis duorum mensium curriculo persistet usquequaque multatus.

DE NUMINE PROLIS REGIAE

Dum sctae actionis studia ac feruidae intentionis vota longe lateque diffusa, a principali exhibitione cunctis patule liquent, eccliae sctae catholicae obtutibus luce clarius eni/tescunt, cogunt adunationis nrae conuentum quippiam salutari prouisione depromere, et causa retrubationis proli eius aliquid congruum aut expedibile promulgare: quo et parentali exhibitioni pro bene gestis videamur aliquantulam opem beneficientiae reddere, et sobolem eius pie defensionis necessario munimine praemunire. Gloriosissimus etenim ac serenissimus domnus noster Egica Rex fruentissimi amatoris chri igne succensus, et sctae actionis ope perfunctus, inimicorum chri perfidiam, illud prophetale uaticinium sequens, Nonne qui oderant te Deus oderam illos, et super inimicos tuos tabescebam, utpote verus chricola obnoxius proterere decernit, ecclie Dei statum vigilaci instantia roborare disponit, sctis dei basilicis esse magnificum exhibet, tributorum impensiones populis moderamine discreto remittit, maligna contra se obstinatione agentibus animi liberalitate gratissima ac pie miserationis instantia ignoscere consueuit: multos quoque qui confracti sunt liberos, secundum prophetam omne onus disrumpendo, in ingenuitatis statu reformat, atque in diuersis sctae vitae studijs sanctus exercendo praepollet. Quocirca quoniam pro tot tantisque beneficijs, quae multimoda deuotio Eccliae Dei uel gentis suae populis prorogare studet, quid aliud illi vnanimitas nra condigne respondeat, inuenire non praeualet: id salutari prouidentia quae semper est utilis (immo semper est utile quod veram pertinet ad salutem) decernit atque instituit, ut eius filijs (ut praemisimus) fortia tuitionis ad futurum adminicula promulgemus. Contestantes per numen illud, cui cuncta caelestia et terrestria genuflectunt, Omnes praesentes et absentes seu etiam futuris temporibus subsequentes, sacerdotes, uel principes, seu cuiuscumque honoris aut ordinis homines; ut nullus ad futurum posteritati eius, atque his qui gloriae suae filijs uel filiabus conesse noscuntur seu qui / adhuc coniuncti non sunt, sed fore sunt coniungendi iniustas laedendi occasiones exquirant. Nullus occulte uel publice per quae abdicentur contra eos malitiae uota extendat. Non eos gladio uel qualibet pernitiosa factione interimat. Nullus consilium uel opus, quibus iniuste deijciantur uel nudentur rebus, exhibeat. Nullus his iniuste violentum tonsurae signaculum imprimat: Nullus vestem contra ordinem filiabus visaque nuris mutare praesumat. Nullus etiam extra euidentis culpae indicium, aut exilijs eos relegandos inducat, aut eorum corporibus quarumlibet truncationum uel flagellorum inferat detrimentum. Denique licet haec quae praemissa sunt, aequissime digesta existant: tamen quia eiusdem gloriosi nri dni tantum emicat deuotio prompta, ut ea ipsa nequeant ei ad complementum vicem parientiae reddere debitum: ob hoc nram vniuersitatem edicere saluberrime conuenit, ut tam per omnes ciuitates uel loca in quibus sedes eporum esse noscuntur ad regni eius, ditionem pertinentes, quam etiam per eorundem eporum dioeceses excepto passionis Dominicae die (quando altaria denudata persistunt, nec cuiquam in eo die missarum licet solemnia celebrare) cunctis, alijs diebus, quibus idem dominus noster in hac uita superstes extiterit, pro eo uel pro cunctis eius filijs uel filiabus, aut pro his qui iam matrimoniali sunt iure coniuncti, adhucque sunt coniungendi, seu pro nepotibus uel suis omnibus, sacrificiorum dno libamina dedicentur, piae orationis uota soluantur, ac cum gratiarum actione superno numini commendentur. Quo desideria in eis bona quotidie multiplicentur, aduersantium eorum conamina virtute suae dexterae confringantur, indulgentia et Gratia eis a sua misericordia conferatur, ut suae potentiae / defensione protecti, antiqui hostis decipula euadant, et charitate ac uitae longaeuitate pollentes, adire mereantur post transitum sydereas mansiones

DE SISBERTO EPISCOPO

Sicut summum bonum est ualdeque conspicuum, superno numini amanter fideliterque inhaerere, eiusque praeceptionibus parentiam votis gliscentibus exhibere: ita consequens bonum est, post Deum regibus (utpote iure uicario ab eo praelectis) fidem promissam quemque inuiolabili cordis intentione seruare, et nulla contra eos occasione quicquam nocibilitatis excogitare, nihilque nequius definire: dicente dno, nolite tangere chros meos, Et iterum dd, Quis enim extendit manum suam in chrum dni et innocens erit? Item ipse cuidam communicans, Quare non timuisti manum tuam mittere ut occideres chrum dni. Vnde oportunum satis est, ut sponsio principibus compromissa, absque aliquo fraudis noeuo custodiatur, et fides ei reddita nullisque etiam nequitiae machinationibus temeretur. Nam si nudi tantum verbi pollicitatio qualibet occasione uioletur, criminis denotatione censetur: quanto magis si fides regibus sub iusiurandi attestatione promissa, nequaquam profane pertimescatur. Est enim quorundam saecularium (et quod peius est, sacerdotum) improbanda satis obstinatio animorum, ut fidem suis principibus sub iuramento promissam obseruare contemnant, et verborum fuco, iuramenti obnubilent promissionem; dum in arcano pectoris retentent infidelitatis peruersitatem. Et dum scriptum sit, non as/sumes nomen dni Dei tui in vanum, nec enim habebit insontem dominus eum qui assumpserit Dni Dei sui frustra (et iterum non periurabis in nomine meo nec pollues nomen dni Dei tui, ego dnus: rursumque, Maledictus omnis qui iurat in nomine Dei sui mendaciter), illi iurantes, fidem promissam temerare non metuunt, et iuramenti sui pollicitationem praeuaricare nulatenus pertimescunt. Vnde quia Sisbertus Toletanae sedis epus talibus machinationibus denotatus repertus est, pro eo quod Serenissimum dominum nrum Egicanem regem non tantum regno priuare, sed et morte cum Frogello, Teudomiro, Liubilane, Liubigotone, quoque, Tecla et caeteris interimere definiuit, atque genti eius uel patriae inferre conturbium et excidium cogitauit: qui etiam per decreto nostri definitionem iam et loco et honore priuatus existit, ideo nrum in commune per huius canonicae sanctionis decernit collegium, ut hoc ipsum vnionis nrae decretum quod etiam his synodicis definitionibus innectendum decreuimus, omni subsistat valore subnixum, atque in perpetuum obtineat in conuulsibile robur. Ipse uero Sisbertus pro sui iuramenti transgressione, facinorisque tanti machinatione, secundum antiquorum canonum institutionem (qua praecipitur ut quisquis inuentus fuerit talia fecisse et uiuente principe in alium attendisse pro futura regni spe, Ab conuentu catholicorum excommunicationis sententia repellatur) honore simul et

loco depulsus, omnibusque rebus exutus, quibusque in potestate praedicti principis redactis, perpetui / exilij ergastulo maneat religatus. Ita nempe ut secundum eorundem antiquorum canonum decreta in finem vitae suae tantum communionem accipiat: excepto si regia eum pietas antea absoluendum crediderit. Simili quoque et caeteri qui de religiosis, cuiuslibet sint ordinis, aut honoris, deinceps talia contra principem egisse uel definisse reperti extiterint, censura multandi sunt

DE HIS QUI IURAMENTI SUI PROFANATORES EXTITISSE NOSCUNTUR

Sicut ulcus quod granditer serpit in corpore, nonnisi grauioribus medicaminibus aut ferro curatur; ita perfidorum obstinatio quae nullatenus cohibetur, durioribus sententijs necesse est, ut multetur. Nam quamquam dnica sanctio protestetur, non morietur pater pro filijs pro parentibus, sed vnusquisque pro peccato suo morietur, et iterum filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filij: tamen quia eius iurandi transgressio valide inoleuit, et machinandi contra principes nostros consuetudo saeua percrebuit, quo aut nece diuersa princeps interimatur, aut regni dignitate priuetur: quod nequaquam cohiberi potest nisi seueriori censura: Ideo per huius institutionis nrae decretum sancimus, ut quicumque deinceps cuiuslibet sit honoris persona uel ordinis, in necem uel deiectionem regiam quippiam machinauerit, eumque qualibet nocibilitate impendendum crediderit, aut gentem eius uel patriam quibuslibet factionibus uel machinationibus disturbare contenderit: tam ipse quam omnis eius posteritas ab omni palatini ordinis dignitate priuati fis uiribus sub perpetua seruitute maneant religati, / potestate tantum glorioso principi nostro Egicani seruata, ut si aut eos qui iam pro suae infidelitatis perfidia canonice legaliterque diiudicati sunt, aut eos qui deinceps a fidei suae iuramento aboruitauerint, et aduersus praedictum principem nostrum aliquid nocibilitatis agere aut machinari studuerint: si eos ut diximus pie indulgentiae voto quandoque releuare maluerit, licenda illius quaeque manebit. Et quia res eorum iusto ac legali modo in eiusdem dni nri, dominium peruenerunt, ex quibus etiam quaedam eiusdem principis collatione tam ecclia dei quam proles eiusdem dni nostri, siue etiam alij plures pro sui seruitij merito accipere meruerunt: proinde instituentes decernimus ut nullo umquam tempore, eorum filij qui iuramenti sui profatores extitisse noscuntur seu extiterint, uel subsequens eorum posteritas in nocibilitatem eorum intendere audeant, nec ipsas res auferre quoquo pacto studeant. Ideo denique ut praemissimus, seuerissimam hanc decreti nostri curauimus promulgare sententiam, ut qui suum non formidat exitium saltem filiorum cunctaeque suae posteritatis pertimescat interitum, Si quis sane regum succedentium cunctas huius constitutionis nrae definitiones custodire aut adimplere distulerit, omnis linea generationis eius perpetim condemnata depereat, et insuper ex diuino iudicio rebus omnibus et honore praesenti in saeculo careat, atque socijs ad interitum gehennae perueniat. Cui nostrae definitioni ex antiquo canone quaedam necessaria innectimus, et omnes in commune, ipsis verbis quibus ut diximus hoc deprompsit antiquitas, proclamamus dicentes. Quicumque igitur / a nobis uel totius eccliae populis qualibet coniuratione uel studio sacramentum fidei suae, quod pro patriae gentisque Gothorum statu, uel pro conseruatione regiae salutis pollicitus est, temerauerit aut gloriosum principem nrum Egicanem uel subsequentes principes nece attrectare uoluerit, aut potestate regni exuere tentauerit, aut praesumptione tyrannica regni fastigium vsurpare delegerit, anathema sit in conspectu dei patris et angelorum atque ab ecclia catholica quam periurio profanauerit, efficiatur extraneus, et ab omni coetu chrianorum cum omnibus impietatis suae socijs: quia oportet ut vna poena teneat obnoxios, quos similis error inuenerit implicatos. Quod iterum secundo replicamus dicentes. Quicumque amodo ex nobis uel cunctis Hispaniae populis quolibet tractatu uel studio sacramentum fidei suae, quod pro patriae gentisque Gothorum statu uel conseruatione regiae salutis pollicitus est, violauerit, aut praedictum principem nostrum uel subsequentes principes nece attrectare uoluerit, aut potestate regni exuere tentauerit, aut praesumptione tyranica regni fastigium vsurpare delegerit, anathema sit in conspectu chri et apostolorum eius, atque ab ecclia catholica quam periurio profanauerit, efficiatur extraneus, et ab omni sotio chrianorum alienus, et damnatus in futuro iuditio habeatur cum participibus suis: quia dignum est, ut qui talibus sociantur, in sientiam damnationis errorum participatione obnoxij teneantur. hoc etiam tertio acclamamus dicentes. Quicumque amodo ex nobis uel cunctis Hispaniae populis qualibet meditatione uel studio sacramentum fidei suae, quod pro patriae salute, gentisque Gothorum statu, uel incolumitate regiae potestatis pollicitus est, uiolauerit, aut toties dictum principem nrum uel subsequentes principes nece attrectare uo/luerit aut potestate regni exuere tentauerit, aut praesumptione tyrannica regni fastigium vsurpare delegerit, anathema sit in conspectu spus scti et martyrum chri, atque ab ecclia catholica quam periurio profanauerit, efficiatur extraneus, et ab omni communione chrianorum alienus, neque partem iustorum habeat, cum diabolo et angelis eius aeternis supplicijs condemnetur, vna cum eis qui eadem coniuratione nituntur, ut par poena constringat, quos in pernitie praua societas copulat. Et ideo si placet omnibus qui adestis haec tertio sententia, vrae uocis eam consensu firmate. Ab uniuersis sacerdotibus, palatij senioribus, clero uel omni populo dictum est, Qui contra hanc causam definitionem venire praesumpserit, sit anathema maranata, hoc praedicto in aduentum dni, et cum Iuda scarioth partem habeat, et ipsi et socij eorum

DE GRATIARUM ACTIONE

Finitimis consummatisque omnibus, quae ob disciplinam eccliasticam nec assio fuere definienda, uel reliqua quae nostro coetui ob diremptionem extitere delata: omnipotentissimae et indiuisibili Trinitati ineffabilium gratiarum iura dependimus, laudum vota persoluimus ac tota mentis intentione gloriae eius insignia praedicamus. Pro eo quod nos eius dispositione mirabili non solum ad hunc sctae congregationis coetum meruimus adunari, atque alternae visionis intuitu confoueri, sed ex se nobis dicere contulit, et in se dicta compleuit. Obnoxius eius imprecantes clementiam, ut sicut nos alterutrae pacis osculo dulcifluos reddidit, et definitionum nostrarum primordia lineauit, ad consummationem sublimi perficiendo concludit: ita serenissimum dnum nrum Egicanem regem cuius iussu atque hortatu stichadonati sumus, salutiferae defensionis clypeo protegat, vexillo fidei muniat, atque cum gente et patria sibi credita per viam voluntatis suae deducat. Quatenus protelatis praesentis aeui curriculis, foeliciter polleat, et post huius vitae excursum, numerositate piae actionis opimus, cum his quibus nunc principatur adscriptunt perueniat laudeandus.

DECRETUM IUDICIJ AB VNIUERSIS EDITUM

Actuum Apostolorum proba satis et veneranda narrat historia, quod Iuda crimine proditionis damnato, nequaquam spus sctus super reliquos vndecim illapsu caelico est diffusus, quo atque Mathias ab omnibus est praelectus in loco eiusdem Apostolus. Ob inde scilicet quia vndenarius numerus transgressionem significat mandatorum. Et quia Sisbertus Toletanae sedis epus suo facinore denotatus, nostro ex corpore constat abscissus: ob id summopere numerositatem nram conuenit studere, ut in loco eius alio subrogato, perfectioni debitae corpus nostrum reddatur: sicut per mathiam perfectus numerus noscitur fuisse completus. Et quia ijdem legatione superni numinis fungentes Apostoli sunt protestati dignantes, chri bonus odor sumus Deo, in his qui salui fiunt, et in his qui pereunt: alijs quidem odor mortis in mortem, alijs autem odor vitae in uitam (illis videlicet odor vitae in vitam qui praeceptis eorum exhibere parientiam curauerunt, illis uero odor mortis in timorem qui eorum nihilominus monita contempserunt) proinde quia praedictus sisbertus Toletanae sedis Eps eorum salutaribus monitis nequaquam maluit ex humilitate dependere obsequellam, quo eccliam Dei ordine debito regeret, humilitate instrueret, et exemplis salutaribus ad regna syderea prouocaret: Sed praecipiti se percellens mucrone, superbiae videlicet atque periurij, gloriosum dnum nostrum Egicanem regem non solum regno voluit priuare, sed et mortis impensione / perimere: ideo non congruit nos prius concilium inchoare, nisi illum prius canonica ac legali censura multatum, in loco eius alius fuerit subrogatus Toletanae sedis cathedram retenturus. Idcirco nobis omnibus in vnum collectis, idem Sisbertus epus nro est conuentui praesentatus, atque infidelitatis suae machinationem patuli oris est affatu professus. Vnde nos per huius decreti nostri formulam, saepe dictum Sisbertum secundum edictum priscum synodicae sanctionis, ac decretum de talibus promulgatae legis, ab episcopali ordine et honore deijcimus a perceptione corporis et sanguinis chri excommunicatum in exilio perpetuo manere censemus: in fine tantum communionem per omnia percepturus, excepto si eum Principalis pietas cum sacerdotali conniuentia delegerit absoluendum. Igitur quoniam fauente Dno concilium est quo citius inchoandum, secundum praelectionem atque auctoritatem toties dicti nri domini, per quam in praeteritis iussit venerabilem fratrem nostrum Felicem Hispalensis sedis epum de praefata sede Toletana iure debito curam ferre nro eum in postmodum; ob id nos cum consensu cleri ac populi ad saepedictam Toletanam sedem pertinentis, praedictum venerabilem fratrem nostrum Felicem epum de Hispalensi sede, quam usque hactenus rexit, in Toletanam sedem canonice transducimus Et in eadem hispalensi cathedra fratrem nostrum Faustinum Bracarensis sedis epum: nec non et Felicem portucalensis eccliae antistitem, in priuata Bracarensi sede similiter pontifices subrogamus ac perpetua sanctione vnumquemque eorum in priuatis sedibus confirmamus. Quatenus vterque easdem quas suscipiunt ecclesias, pia praedicatione instruant, moribus sctis exornent, ab beatae vitae exemplis aedificent. Vt vnanimitate mirabili in vnum collecti, vnum corpus effecti, eis nobiscum in synodali conuentu pariter residentibus, illapsum scti spus ut duodecim apostoli mereamur: quo eius igne succensi, et doctrina imbuti, quae ad disciplinam eccliasticam per/tineant, et ad compescendos prauorum hominum mores, aequissime promulgemus; et laudes altissimo deuotis mentibus praecinamus. Quod videlicet collegij nostri decretum, gestis synodalibus in concilio fore definiendis sociandum decernimus, et locum illic debitum ut obtineat definimus.

LEX EDITA IN CONFIRMATIONE CONCILIJ

Synodalis conuentus, et numerosa adunatio sacerdotum, eo venerabilior cunctis perpenditur, eo nihilominus terribili cernitur, quod in medio coetus eorum praesentia indiuiduae Trinitatis adesse nequaquam ambigitur, scto protestante Euangelio. Vbicumque fuerint duo uel tres in nomine meo collecti, ibi sum in medio eorum. Quo circa quia se in eorum medio superni omnipotentia numinis adesse innotuit, quid aliud nisi quicquidem ore depromitur, inspiramine est eius affectum, qui se inter eos est fassus habitaturum. Vnde gloriosa serenitas nostra, ea quae vnanimitas eorum depressus sit, immo quae per ora illorum sctus spus promulgauit, venerabiliter suscipit, amanter amplectitur, et per huius legis nrae decretum firma in perpetuum manere decernit. Scilicet ut a praesentis diei temporisque articulo, omni sollicitudine omnique etiam cura quaeque sunt pro disciplina uel utilitate eccliastica in hac synodo definita, quaeque porrigendis prauorum moribus edita, per cunctas regni nri prouincias ab omnibus custodiantur, et absque aliqua scrupulositate uel controuersiae oppositione seruentur. Et quia ingruente inguinalis plagae vastatione, ad Narbonensem sedem pertinentes epi nequaquam sunt in hac scta synodo aggregati, ideo per hanc nrae mansuetudinis legem instituentes iubemus, vt omnes ad eiusdem cathedrae dioeceses pertinentes epi in eadem vrbe Narbona cum suo metropolitano adunentur, et cunctis huius concilij capitulis vigilaci ab eis indagatione perlectis, / accedant ordinibus debitis subscriptores. Si quis igitur earumdem definitionum constitutiones temerare praesumpserit, detrahere nisus fuerit, et miserabili ausu eis contraire tentauerit, ecclesiasticae excommunicationis sententia ferietur, et rerum suarum quinta parte multabitur

IN NOMINE DNI. FLAUIUS GLORIOSUS EIGA REX

Omnibus sanctissimis patribus in hac scta synodo residentibus. Ecce sanctissimi in chro patres et apostolicae dogmate fideles populi ductores, synodicae aggregationis vrae vnionem illo fiducialiter hortatu conuenio: quo religiosum nobis vrae sanctitudinis praebeatis suffragium, vraeque promulgationis consultum porrigatis omnimode praestolatum promptissime. Etenim saepe gloriosa nrae serenitatis feruet deuotio, ac purae uoluntatis flagrat deuotissima plenitudo, illis cum plebe mihi credita affectibus viuere, pietatibus inhaerere, ac misericordiae incremento studium regendi seruare, quibus tempora nostra nullis aduersitatum stimulis commota, nullis ciuilibus uel externis excitationibus praepedita, pacis munere floreant, ac miserationis nrae beneficio cumulata persistant. Et quos forsan prauae infidelitatis implicat actio, respectu clementiae nostrae (si fas est) pietatis releuentur ex brachio. Vt parcendo illis, supernam mihi clementiam fautorem efficiam: et status gentis meae ac patriae, nullis amplius (quod absit) ruinae lapsibus concidat. Sed quantum culparum noxam remittere procuramus, tantum profanatorum transgressio inoletur, et crebris perfidiae ausibus praepeta subruitur. Vnde si culpis indulgeam, si condigna factis restituam, anceps nrae tranquillitatis animus aestuat: in eo quod plerumque ipsa culparum remissio, increbrescenti nequitia in contrarium vertitur: qua nec tandem vitia reprimuntur, quae facili emendationis conamine perduci ad terminum debuerant. Ipsi autem in hoc scto nuper concilio liquido perpendatis iam/iam, quae ante a plurimorum cusus relatu opinabili didicistis: quibus perfidorum quantisque aemulorum nefandis conatibus, deceptionis meae quotidie excidium sentiam, uel quanta patriae fuerint insolenter conturbia excitata. Quorum denique sceleratorum, qui et in praeteritis, et nunc perfidasse detecti sunt, praeuaricatione compellimur coetus vri vniuersitatem consulere, ut quid de talium excessibus qui in praeteritis uel nunc usque mihimet deliquisse noscuntur, agere serenitatem nostram conueniat. Vtrum condignis sententijs canonice ac legaliter feriantur, an parcendo illis noxarum debita impunita seruentur, saluberrima vnanimitatis vrae promulgatione attentius decernatur. Illa nrae gloriae uel successorum nrorum principum licentia modis omnibus reseruata, ut si deinceps quisque contra regiam potestatem gentem ac patriam nram agere conatus extiterit, iuxta canonicam sententiam tempore praecesoris nostri dni Sisenandi Principis de talibus personis in concilio editam, uel legis sententiam, eius debeat prauitas acriter coerceri. Tantum est, ut sicut praemisimus, quo emendationis studio errantium mihi transgressio emendetur, salutaris vri responsio nris clarescat in sensibus. Nam et hoc decreti vri condecet stylo censendum, ut quia praecessor nr diuinae memoriae dnus Vuamba rex in ipsis regnandi primordijs, Teudemundum spatarium nrum, contra generis uel ordinis sui vsum, festi quondam incitationem Emeretensis epi, solius tantum regiae potestatis impulsu, in eamdem Emeretensem Vrtaem numerariae offitium agere instituit, quod etiam vnius anni excursu contra rationem noscitur peregisse immo quia / nec valuit imperio gentis obsistere: vri edicto concilij ab eodem Teudemundo suaque omni posteritate talis actionis officium suspendatis. Quo nullo vlterius tempore tam ipse, quam Omnis eius progenies in usque finem saeculi ob hanc causam videantur aliquatenus molestari. Datum sub die Kalendas Maias anno feliciter sexto regni nri, in Dei nomine Sedis nrae Toleto.

Ego Felix indignus vrbis regiae epus haec decreta synodalia a nobis edita subscripsi

Ego Faustinus indignus Hispalensis sedis epus haec decreta synodalia a nobis edita subscripsi

Maximus indignus sctae eccliae Emeretensis epus haec decreta synodalia a nobis edita subscripsi

Ego Vera indignus Tarraconensis sedis eps haec decreta synodalia a nobis edita subscripsi

Ego Felix in Dei nomine Bracarensis atque Dumiensis sedium eps haec decreta synodalia a nobis edita subscripsi

Gaudentius valeriensis eccliae eps subs.

Florus Mentesanae eccliae eps subs.

Eruigius Vetesensis eps

Fructuosus Aurensae eps

Suniagisius Lamiobrensis epus

Gaudila Empuritanae eps

Bonifa Cauriensis epus

Arcontius Elborensis epus /

Auredus Ilerdensis epus

Gundericus Segontinae epus

Spasandus Complutensis eps

Baroaldus Valentinae eps

Marianus Oretanae epus

Vuittisclus Valentinae epus

Sonna Oxomensis epus

Gauinius Arcauicae epus

Zacceus Cordubensis epus

Anterius Segobriensis epus

Honorius Malacitanae epus

Aruidius Astigitanae epus

Papalus Eliplensis epus

Decentius Segobiensis epus

Hbitus Arcitanae epus

Felix Calacurritanae epus

Constantinus Aucensis epus

Audebertus Oscensis epus

Adelflus Tudensis eccliae eps

Nepotianus Tyrasonensis epus

Suniagisidus Laniobrensis eps

Potentius Lucensis eccliae epus

Eppa Illicitanae eccliae epus

Joannes Egarensis epus

Lonemundus Salmanticensis eps

Balderedus Caesaragustanus eps

Inuolatus Deprosanae epus

Argesindus Egitaniensis epus

Isidorus Setauitanae epus /

Ioannes Auelensis eccliae eps

Teodisclus Biatiensis epus

Quuniuldus Italiensis eps

Vuisefredus Ausonensis eps

Laulfus Barcinonensis eps

Emila Conimbrensis eccliae eps

Leubericus Orgellitanae eccliae eps

Sisebado Tucitanae eccliae eps

Jherontius Asidonensis eccliae eps

Rasilius Bastitanae eccliae eps

Fionius Lamicensis eccliae epus

Isidorus Sitauitanae eccliae eps

Mirus Jherundensis eccliae eps

Landericus Olisiponensis eccliae eps

Joannes Pacensis eccliae epus

Centericus Eliberritanae eccliae eps

Teodefredus Vesensae eccliae epus

Aurelius Astoricensis eccliae epus

ITEM ABBATES

Gabriel misericordia Dei Abba haec reta synodalia a nobis edita subscripsi

Eulalius Abba subscripsi

Nerbantius Abba subscripsi

Braolio Abba Eugenius Abba

ITEM VICARIJ EPORUM III

Vitulus diaconus agens vicem dni mei Marciani Dianiensis eccliae epi subscripsi

Vincomalus diaconus agens vicem Marciani Pampilonensis sedis epi subscripsi

Crisces Presbyter agens vicem Agrippi Ossonouensis sedis epi subscripsi /

COMITES QUATUORDECIM

Vitulus vir Illuster Comes patrimonij et Dux haec decreta synodalia edita subscripsi Vuimar Comes subscripsi Teodulfus Comes

Paulus Comes

Teudefredus Comes

Dauid Comes

Requisindus Comes

Sisemundus Comes

Elia Comes

Theodohittus Comes

Bigesbindus Comes

Ega Comes

Afrila Comes

Danila Comes

Audemundus Comes

Theodemundus Comes

FINIS

CONCILIUM TOLETANUM XVII

IN NOMINE DNI INCIPIT SYNODVS TOLETANA XVIJ.

REGULA SANCTAE FIDEI

Decurrente imperij anno religiosissimi ac serenissimi dni nri Egicani Regis septimo, sub die quinto Idus Nouembris, Era Dccxxxii, dum in ecclesia gloriosae Virginis et confessoris Chri Sanctae Leocadiae quae est in suburbio Toletano, ubi sctum corpus requiescit, plerique Hispaniarum et Galliarum pontifices conuenissemus; debitis nobis in locis residentibus, Adfuit idem gloriosissimus princeps feruore sctae deuotionis accensus, sanctique spus munere plenus; et in medio nostri consistens, inclitum caput reclinans, sese a nobis benedici poposcit et orationum nostrarum effusione dno commendari optauit. his itaque ut moris est actis, tomum manu propria nobis obtulit inquiens. Ecce Sanctissimum ac reuerentissimum eccliae catholicae sacerdotale collegium, et diuini cultus honorabile sacerdotium, seu etiam vos Illustre aulae regiae decus, ac magnificorum virorum numerosus conuentus, quos huic honorabili coetui nra interesse celsitudo praecepit: Quia satis longum est ea quae regni nri utilitatibus seu genti, et patriae nostrae necessaria sunt, vobis proprij oris nostri alloquio enarrare, ideo hunc tomum qui vniuersa quae nostra mansuetudo ad peragendum vestris sensibus debuit intimare, dignoscitur continere, contrado. Praecipiens pariter et exhortans vos, per eum qui dixit, Vbicumque fuerint duo uel tres in nomine meo, et ego ero in medio eorum: quia ea quae tomus iste continet, uel alia quae ad disciplinam ecclesiasticam pertinent, seu diuersarum causarum negotia quae se venerabili coetui vro ingesserint audienda, graui ac maturato consilio pertractetis, atque iudiciorum vrorum edictis iustissime ac firmissime terminetis. Quia sacri oris sui oratione finita, e medio nri benedictione percepta abscessit. Tum vnusquisque nrorum residens suo in loco, tomum ipsum reserari praecepimus et quae necessaria erant alterna collatione pertractare curauimus. /

IN NOMINE DNI NRI JESU CHRI FLAUIUS EGICA REX, SANCTISSIMIS PATRIBUS IN HAC SCTA SYNODO RESIDENTIBUS

Quo mentis ardore, quantisque facibus serenitatis nrae sublimitas religionis sanctae amore succensa aestuet, nec verborum prolixa potest ratione depromi, nec literarum apicibus adnotari. Quia in quantum fides chriana spiritualium virtutum lumine ineffabili comparatione coruscat, tantum sensus nri breuitas necdum valet eius enarrare mysteria. At nunc quamquam profunditatis ipsius abyssum nequeamus pertingere, magna tamen deuotio, clementiae nostrae animos ad exhortandam vram sanctitudinem cognoscat; qualiter vos in hac scta synodo residentes, in primis de eius mysterio edictis spalibus disputetis, et apostolici vri ordinis dogmata promulgetis: quo fidelium corda incomparabili sydere perlustrata, infidelium quoque pectora mentis gressibus a tenebris ad lumen conuersa pertranseant. Pro nefandis denique Iudaeis infra fines regni nri degentibus ista praemittimus, quod etiam absque non minimo moerore proferimus: qui ab initio propriorum rituum errore decepti, Chri nomen incredibili prauitate necauerunt, nefarijsque hactenus argumentis eandem almae fidei sectam deluserunt. Certum namque est verumque praeconium, in cuncto pene terrarum orbe relatione perspicua extitisse vulgatum, quod fidei plenitudine fines semper hispaniae floruerunt. Vide nostram gloriam summa ratio cogit, valida illis intentione resistere: quam in aliquibus mundi partibus alios dicatur contra suos Christianos principes resultasse, / plerosque vero iusto Dei iudicio a chricolis regibus interemptos fuisse. Praesertim quia nuper manifestis confessionibus indubie peruenimus, in transmarinis partibus de Hebraeos alios consuluisse, ut vnanimiter contra genus Chrianum agerent, praestolantes perditionis suae tempus, qualiter ipsius chrianae fidei regulam deprauarent. Quod et per easdem professiones, quae vris auribus sunt reserandae, patebit. Nam et primordio nri regiminis tanta fuit pro eorum conuersione mansuetudinis nrae intentio, ut non solum diuersis persuasionibus eos ad fidem Chri pertrahere conaremur, verum etiam et mancipia chriana quae pridem ob suam perfidiam per legis ordinem caruerant, ex tranquilitatis nrae decreto reciperent. Solummodo ut per verae conuersationis propositum, expulsa procul cordis perfidia, eos matris sinus eccliae adoptiuos exciperet. Sed et perpaucationis seriem iusiupleuerunt: sed ritus et ceremonias solitas procul dubio egisse peruenti sunt. Et quia diuinae uoluntatis imperio reseruati sunt regni nri tempore corrigendi, necessarium fore nostra perpendit tranquilitas, ut vro nostrorumque optimatum generali conuentu, eorum nequitia quantocius refrenetur. Quo opitulante Chro extirpata ipsorum confestim nequitia, chrianum nomen polleat, et Chri fides infinite clarescat: ne tunc videatur tantae perfidiae obuiari, quando eccliam catholi/cam eorum dignoscatur aduersitas impugnare. Vt ergo tam dira incredulitatis peruersitas, victa dispereat, aut synodali emendatione a parentali refrenentur errore: aut si placet vniformi vra sententia, falce maneant iustitiae desecati. Sic quoque ut quid de illis, cunctisque rebus ipsorum agere conueniat, canonica vri coetus sententia patenti stylo constituat, quod nostrae legis censura perpetim stabile manere decernat. Illis tandem hebraeis ad praesens reseruatis, qui Galliae prouinciae videlicet infra clausuras noscuntur habitatores existere, uel ad Ducatum regionis ipsius pertinere; ut quia delictis ingruentibus, et externae gentis incursu, et plagae inguinalis interitu, pars ipsa ab hominibus desolata dignoscitur, cum omnibus rebus suis in suffragio ducis terrae ipsius existant, et publicis utilitatibus profectum incunctanter exhibeant. Ita ut secundum sctae fidei regulam ut vere christicolae vitam suam corrigant, et omnem genuinae incredulitatis errorem a suis cordibus pellant. Quod si amodo uel in modico detecti fuerint sanctae fidei deprauatores, illico de terra ipsa promoti, eadem qua et praedicti parentes eorum censura erunt, modis omnibus feriendi.

Nam et quorundam sacerdotum non sinit veritas silere insaniam, qui ante sacrosctum altare dei pro superstitibus hominibus missas audeant dicere de defunctis: et cum alijs nocere intendunt, ipsi sibimet potius interfectores existunt, et suarum incurrunt excidium animarum, in eo quod scriptum est: os quod mentitur, occidit animam. Et dum quodam inuidiae uel malitiae liuore tam nefaria gerunt, vnum est quia et Deo mentiuntur, et in arcanum peruersum sacerdotalem ordinem vertunt. Qui si dno mendacium huiusmodi sacrificio offerre non metuunt, quid de caetero falsitatis loqui pauescunt. Petrum denique Apostolum dixisse legimus Ananiae memineo: vt quid sathanas impleuit cor tuum mentiri te spui sancto qui non es hominibus mentitus sed Deo. Tanti quippe facinoris admissum, vro concilio committimus extirpandum: quo et illos qui talia egisse detecti sunt, et eos a quibus ob hoc nefas perpetrandum sciscitati sunt, ac deinceps in tali / errore, quosque delapsos, regula decernatis canonica feriendos: ut illatam in semetipsos sentientes correptionem, et male acta poeniteant, et ne ab alijs ulterius fiant, sententia vra speciale prohibitionis exemplum ostendat. His igitur praemissis causis populorum negotia vris auribus intimata cum Dei timore prudentiae vrae committimus dirimenda. Vt quia multitudo sapientium sanitas est orbis terrarum, nulla sit occasio quae vrae mentis aciem ad promulgandam iustitiam possit obtundere: nullius fauoris se locus interserat lumen veritatis abscondere: quatenus ipsa vrorum iudiciorum emissio luce clareat aequitatis, iustitiam proroget debitam populis, et ad cumulum nobis pertineat copiosae mercedis. Sed et illud vris praecibus sedari obnoxius a Dno praeoptamus, ut quia hostis humani generis quosdam nrorum inlicens non desinit ad perditionem subripere, ex quo proprio culpae cernuntur facinore, non (quod absit) nrae potestatis grauedine, corrui: tribus diebus hoc peracto concilio speciales ob inde letanias contrito cordis arcano celebrare curetis; ita ut, usque huius anni spatium, per singulos menses eodemque modo triduana Ieiunia peragatis. Vt quia neminem de his quos ditioni nrae superna pietas subdidit, vnquam perire uoluimus, nec amplius quempiam perdere quaerimus, sed de gentis nrae uel patriae statu laetari affatim delectamur: precatu saltem vrae beatitudinis insidiamur stimula quae quotidie contra nram gloriam praeparari, a suis cordibus auferant, et erga nram serenitatem pura fidei synceritate persistant. Vt et a priorum lapsu se erectos esse congaudeant, et nra gloria ex hoc cum eis pacis et charitatis munere cumulata, Chro domino indefessa gratiarum vota persoluat

DE REGULA SANCTAE FIDEI

Necessarius ordo deposcit, ut secundum Pauli vasis electionis edictum, ante initium quarumcumque causarum, regnum Dei quaeratur: quatenus ea quae sequenter agenda sunt, iustissime (opitulante dno) terminentur. Ac proinde opportunum forte perspeximus, fidei sanctae mysterium (quod est salutis nrae inconuulsibile funda/mentum) ore proprio pandere, et ructatione cordis patule enarrare. Idcirco credentes et confitentes ea quae in omnibus sctis concilijs sanctorumque patrum oraculis gloriosa confessio protulit, Symboli etiam seriem quae totius sanctae fidei continet sacramenta, oris nri confessione proferimus:

Credimus in vnum Deum patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et inuisibilium conditorem. Et in vnum dnum Iesum Christum filium dei vnigenitum, ex patre natum ante omnia saecula: Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum ex Deo uero: natum non factum, homousion patri, hoc est eiusdem cum patre substantiae: per quem omnia facta sunt, quae in caelo et quae in terra. Qui propter nos et propter nram salutem descendit, et incarnatus est de spu scto et Maria virgine, homo factus. Passus sub Pontio Pilato, et sepultus: ascendit in caelos: sedet ad dexteram patris. Inde venturus in gloria iudicare uiuos et mortuos, cuius regni non erit finis. Credimus et in spum sanctum Dnum et viuificatorem, ex patre et filio procedentem, cum patre et filio adorandum et glorificandum. Qui locutus est per prophetas. In vnam catholicam atque apostolicam eccliam. Confitemur vnum baptisma in remissione peccatorum. Expectamus resurrectionem mortuorum. Vitam futuri saeculi Amen. Qua nostra credulitate, ut sctorum patrum adunatio edidit, reserata atque finita, ad ea quae sunt subsequenter agenda, definitionis nrae articulum vertimus

DE TRIBUS DIEBUS, QUIBUS IN INITIO CONCILIJ NIHIL ALIUD AGENDUM IUBETUR, NISI TANTUM DE FIDE AC DE ALIJS REBUS SPUALIBUS NULLO SAECULARIUM INTERPOSITO

Ternarius numerus in eo quod initium medium finemque sortitur, / Trinitatis speciem signare videtur. Ac proinde quia numerositas sacerdotum in nomine sctae trinitatis pro synodo peragenda assolet congregari, opportune instituendum credimus, initio totius adunationis ut trium dierum spatijs percurrente ieiunio, de mysterio sanctae trinitatis, uel alijs spualibus rebus siue pro moribus sacerdotum corrigendis, nullo saecularium assistente, inter eos habeatur collatio. Ita nempe ut dum de scriptis causis sub nominis diuini timore per triduum habita fuerit altercatio, eiusdem sctae trinitatis iuuamine caeterarum causarum negocia inoffensibili peragantur instantia.

DE OBSERUANDIS OSTIJS BAPTISTERIJ IN INITIO QUADRAGESIMAE

Licet initio quadragesimae baptizandi generaliter claudatur mysterium, tamen ut ecclesiasticae consuetudinis ordo deposcit, necesse est ut et ostia baptisterij in eodem die pontificali manu ei anulo signata claudantur, et vsque in cenae Dni sollemnitatem nullatenus reserentur. Ob id uidelicet ut et per signaculum pontificum (excepto grauissimae necessitatis obtentu) in his diebus monstretur per totum orbem non licere fieri baptismum: santificatione iterum episcopali, eadem obseruatio reserata, signetur dnicae patre mysterium resurrectionis, in quo ad vitam factus est aditus homini: ut quia per baptismum consepultus est in morte Chri, resurgat in gloriam Dei. quod quia in aliquibus ecclesijs minime haec sancta consuetudo ab epis custoditur atque peragitur, ideo per hanc nram sententiam sancimus atque decernimus, ut ita a totius Hispaniae et Galliarum pontificibus custodiatur, quatenus in praedicto die, initij videlicet quadragesimae, et ostia / sancti baptisterij cum laudum consummatione claudantur, et ab episcopis suorum anulorum singulo obsignentur: ita ut nisi in coenae dni celebritate, quando more solito altaria assolent deuestiri, eadem debeant ostia reserari. Inconueniens etenim res est, ut illic in praememoratis Quadragesimae diebus, cunctis aditus pateat adeundi, ubi non licet debitum mysterium exerceri.

DE ABLUTIONE PEDUM IN COENA DNI FACIENDA

Coelibe satis ratumque Deo cernitur mysterium si eius exempla sequentes, imitatores ipsius esse studeant chricolae mentes, dicente dno: Qui mihi ministrat me sequatur. Quo circa si dnus redemptorque noster discipulorum non dedignatus est alluuione aquae ablui pedes, protestante Euangelista: surgens lesus a coena, et ponens vestimenta sua, coepit lauare pedes discipulorum, dicens, si ego laui pedes uestros dominus et magister vester, et vos debetis alter alterius lauare pedes. Cur nos pie actionis exhibitione inbuti, exemplorum eius non simus deuotissimi sectatores? Denique coruscante sctae operationis exemplo, partim desidia, partim consuetudine in quibusdam ecclesijs in Coenae Dni litatione pedes fratrum a sacerdotibus non lauantur: nihil aliud obtendentes, nisi solam traditionis consuetudinem: cum veritas obiurgans dicat, Quare vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vram. Itemque praecellentissimus doctor et inuictissimus martyr Cyprianus prosequens ait, frustra qui ratione vincuntur, consuetudinem nobis opponant: quasi consuetudo maior sit veritate, aut non id sit spualibus sequendum, quod in melius fuerit a scto spu releuatum. Ideoque dum veritatis exemplum luce clarius enitescat, et obiurgationis eius terribilia edicta / praefulgeant, atque etiam praecipui doctoris sententia instruat, maiorem esse veritatem consuetudine: incassum nobis consuetudinem sine ratione obijciunt. Nam licet eadem ablutio pedum omni tempore ut flat expedibile habeatur, tamen necesse est ut specialibus in eodem die quo a Chro gestum est omnimode obseruetur. Proinde haec scta synodus decernit atque instituit, ut deinceps non aliter per totius hispaniae et Galliarum ecclesias eadem solemnitas celebretur, nisi pedes vnusquisque pontificum seu sacerdotum, secundum hoc sacrum sctum exemplum suorum lauare studeat subditorum. Quod si quisquam sacerdotum hoc nrum distulerit adimplere decretum, duorum mensium spatijs sese nouerit a sanctae communionis perceptione frustratum. Sacerdotum quorumdam improbanda voluptas et infausta temeritas, sacroscta sibi commissa altaris mysteria atque caetera eccliae ornamenta, non solum quia alijs tradunt pro Suis nequissimis actibus abutenda, sed (quod peius est) suis ea non pertimescunt vsibus adiungere insumenda. Vnde licet antiquorum patrum sententia de talibus personis, quae vasa solummodo sacra disperdunt voluntate sacrilega, fuerit iam in praeteritis promulgata: tamen in commune deinceps statuit coadunatio nra, ut non tantum de sacris ministerijs, sed etiam et de vniuersis ecclesiae ornamentis, nihil vnusquisque sacerdotum pro suis vsibus uel voluptatibus confringere, vendere, aut nafragare pertentet. Si quis uero sacerdotum hoc nrum uiolare attentauerit institutum, secundum prisca canonum statuta, honoris proprij ordinem amittat, et ut sacrilegus peremni infamio denotatus, a sacrae comunionis perceptione (excepto in supremo temporis cursu) omnibus diebus vitae suae maneat alienus. Atque insuper si eiusdem temeratoris extiterit propriae rei habitatio, quicquid de eisdem sacris ministe/rijs uel ornamentis eccliae visus est naufragasse, aut ipse aut pars eius compellatur parti eiusdem ecclesiae ex integro reformare

DE HIS QUI MISSAM DEFUNCTORUM PRO UIUIS AUDENT MALIUOLE CELEBRARE

Dum sanctus spus per hoc sanctorum suorum humano generi statuat omnibus modis mendacium praecauere (dicente Salomone, noli narrare mendacium aduersus fratrem tuum, neque amico similiter facias: et iterum, os quod mentitur occidit animam) plerique sacerdotum qui praedicatores veritatis existere debuerunt, et ex quorum ore vniuersitas plebium legem veritatis debet exquirere (secundum Salomonem qui dicit, Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem exquirunt de ore eius, quia angelus dni est) ita praepediente delicto, atque sauciati inimicitiae dolo, non solum hominibus fallaciter loqui minime pertimescunt, sed et in sctis basilicis supra altare dni coram Deo id nequaquam perpetrare horrescunt. Nam missam pro requie defunctorum promulgatam, fallaci uoto pro uiuis student celebrare hominibus. Non ob aliud nisi ut his pro quod et ipsum offertur sacrificium, ipsius sacroscti libaminis interuentu, mortis ac perditionis incurrat periculum: et quod cunctis datum est in salutis remedium, illic hoc peruerso instinctu quibusdam esse expetunt in interitum. Obinde nrae elegit vnanimitatis, ut si quis sacerdotum deinceps talia perpetrasse fuerit detectus, a proprij deponatur ordinis gradu: et tam ipse sacerdos, quam etiam ille qui eum ad talia peragenda incitasse perpenditur, exilij perpetui ergastulo religati (excepto in supremae vitae curriculo) cunctis vitae suae diebus sacrae communionis eis denegetur perceptio, quam dno se crediderunt fraudulento delibase studio. /

VI DIEBUS LETANIARUM PER TOTOS XII MENSES CELEBRANDIS

Quanquam priscorum patrum institutio per totum annum per singulorum mensium cursum letaniarum votum decreuerit persoluendum, nec tamen specialiter sanxerit pro quibus causis idipsum peragendum: tamen quia cooperante humani generis aduersario, multa inoleuit oberrandi consuetudo, et iuslurandi transgressio: ideo secundum euangelistam, qui ait, vigilate et orate ne intretis in tentationem, in commune statuentes decernimus, ut deinceps per totum annum in cunctis duodecim mensibus per vniuersas Hispaniae et Galliarum prouincias, pro statu eccliae Dei, pro incolumitate Principis nostri atque saluatione populi, et indulgentia totius peccati, et a cunctorum fidelium cordibus expulsione diaboli, exomologesim uotis discentibus celebretur. Quatenus dum generalem omnipotens dnus afflictionem perspexerit, et delictis omnibus miseratus indulgeat, et saeuientis diaboli incitamenta ab animi somnum procul effugiat

VII. DE MONITIONE CONIUGIS ATQUE PROLIS REGIAE

Praeminentiam exercitum ac deuotionis sanctae studium dum esse per diuersa piae operationis gesta diffundit, et emolumentum sibimet conquirit virtutis, et bene operandi incentiuum subiectis. Ita nempe et pro id quod bene gessit redpiat a deo mercedem, et pro id quod ad bonum alios incitat, istinc recepisse gaudeat, retributionis vicem. Quapropter dum principalis sublimitas talia agit, perspicuum est ut a sancta ecclesia proregetur ei vicisitudo mercedis, cur eandem eccliam studet exornare operationibus iustis; quatenus et ille ad bene agendum promptior magis qui efficiatur, et subditorum animus gratuita inuitatione amplius roboretur. Ac proinde quia religiosus et gloriosissimus princeps noster Egica Rex, zelo zelans pro Domino / Deo exercituum, inimicos verae fidei (qui diuersatione maluerunt catholicae credulitatis statum euertere: et iusiurandi profanationem, dum ceremoniarum suarum ritus contra suam pollicitationem maluerunt seruare, visi sunt incurrisse) ita recto iudicij tramite digna cernitur vltione percutere, quatenus et iniuriam crucis Chri vindicaret, et statum totius sctae eccliae conseruaret atque genti ac patriae suae defensionis munimina necessaria prouideret Ideo nos pro tot et tantis benefitijs, quibus tam sctae Eccliae quam genti ac patriae suae prorogare intendit, cupientes in aliquo eidem principi piam retributionem deprendere, per huius definitionis nrae sanctionem depromimus, et per indiuiduae trinitatis inuiolabili sacramentum cunctos tam nunc consistentes quam futuris temporibus quibuslibet ordinis uel generis homines succedentes conuenimus, ac contestamur, ut si quando contigerit qua gloriosa dna Cixilo regina diutinis et felicioribus serenissimi nri Principis Egicanis annis transactis, religiose existat in viduitate superstes, atque ex eo habuerit dulcissimas proles; nulla mordacitate inuidiae pulsi nullo dijs stimulo acti, nullo diabolicae fraudis instinctu praemoti, contra eos quisquam conetur assurgere, nullis citra euidentiam culparum indigulum per quascumque subtilissimas indagationes, nocibilitatis aduersus eos perquirant occasiones. Nullus eorum vita, cuiuslibet instantia, obteratur iniustissimis taedijs; nullis maceretur inedijs. Nullus quoque ac filiabus eorum contra eorum voluntatem religionis habitum imponat, auxilij ergastulis mancipandos statuat, nec flagellorum verberibus cruciet, per quod et dignitate priuentur extra debitum iustitiae ordinem rerum suarum eis habitio auferatur. Sed quietis ac tranquilitatis ope fulciti, tam quod eis deparentali f acul/tate debita successio dederit, quam etiam quod per auctoritatum oracula idem clementissimus dnus noster illis conferre maluerit, uel quae ab illis iuste conquisita extiterint, imperturbato iure possideant, et de rebus ipsis iudicare quod uoluerint, incunctatam licentiam habeant. Necessarium enim vnicuique debet videri, ut sacerdotalibus praemuniantur oraculis, et eorum edictis reddantur per omnia aliberares, qui si quandoque extiterint destituti, secundum canonici vigorem edicti, sacerdotum manebunt defensionibus contuendi. Si quis igitur hoc pietatis edictum violandum delegerit, infirmandum crediderit, aut quoquo pastorem erare intenderit, sit perpetui anathematis ultione damnatus, et a pagina caelesti abrasus, atque cum diabolo eiusque socijs acrioribus supplicijs alligatus

DE IUDAEORUM DAMNATIONE

Sicut fidelium probitas magno debet dationis praemio munerari, ita infidelium prauitas fortissimo congruit iudicantium mucrone percelli. Aequum etenim est, ut domestici fidei copiosius sublimentur, et aduersarij eius dirius condemnentur, quatenus et illi magisque dno suffragante proficiant, et isti eo obtinente deficiant. Et ideo quia plebs iudaeorum nequissima, sacrilegij nota respersa, et effussione sanguinis Chri cruenta, ac multoties iusiurandi profanatione noscitur maculosa ut copiosa sunt eorum scelera, si necesse est ut grauem sese incurrisse lugeant animaduersionis iacturam. Qui super alia sua scelera, non solum statum eccliae perturbare maluerunt, verum etiam asun tyrannico inferre conati sunt ruinam patriae ac / populo vniuerso: ita nempe ut suum quasi tempus inuenisse gaudentes, diuersas in catholicis exercerent strages. Vnde crudelis et stupenda praesumptio, crudeliori debet extirpari supplicio, et ita in eis ordinatum debet seruire iudicium, quatenus usquequaque puniatur quod nequiter definitum praenoscitur. Qua de causa dum in hac scta synodo per aliarum causarum semitas dirigeremus cautissime gressus, exemplo eorundem infidorum conspiratio ad unionis nrae peruenit auditus. Eo quod non solum contra suam pollicitationem suorum rituum obseruatione, tunicam fidei, qua eos per vndam sacri baptismatis induit scta mater Ecclia maculauerint, sed et regni fastigium sibi (ut praemissum est) per conspirationem usurpare maluerint. Quod infaustum facinus dum ex ipsorum professionibus noster plenissime nosset conuentus, huius decreti nri sententia eos decernimus irreuocabili feriri censura. scilicet ut ex iussione pijssimi et religiosissimi Principis nri Egicanae (qui zelo dni accensus, et sanctae fidei ardore compulsus, non solum iniuriam crucis Chri vindicare vult, sed et gentis suae ac patriae exitium quod fore illi inferendum saeuius decreuere, acrius extirpare intendit) suis omnibus rebus nudati, et ipsae resculae fisci viribus sociatae; tam eorumdem perfidorum personae, quam vxorum suarum ac filiorum uel reliquae posteritatis, a locis proprijs exulatae, per cunctas hispaniae prouincias perpetuae seruituti subactae, hi quibus eos iusserit seruituros largiri, maneant usque quaque dispersae. Nec quoquo pacto eis in infidelitatis suae obstinatione durantibus, ad ingenuitatis statum detur quandoque occasio reuertendi: quos numerosa examissim facinorum suorum macula denotauit. Sic tamen decernimus, ut secundum electionem Principis nostri, aliqua ex seruis chrianis eorundem iudaeorum eligantur, qui de proprietatis eorum peculio, quantum illis saepe factus

dominus noster per auctoritatum seriem, aut scripturas libertatis conferre elegerit, accipiant, et quicquid functionis in ratione publica ipsi Iudaei visi sunt hactenus persoluisse, praedicti illorum serui quos idem princeps noster elegerit, sine qualibet excusatione in omni debeant integritate persoluere. Illi denique qui eosdem iudaeos / ex largitione saepe facti dni nri donatos perceperint, tale placitum in nomine suae gloriae conscribant, quatenus in nullo eos permittant rituum suorum ceremonias celebrare aut colere, uel quascumque parentalis perfidiae semitas imitari. Sed et filios eorum utriusque sexus decernimus, ut a septimo annorum nullam cum parentibus suis habitationem aut societatem habentes, ipsi eorum domini qui eos acceperint, per fidelissimos chrianos eos nutriendos contradant. Ea scilicet ratione, ut et masculos chrianis foeminis in coniugio copulent, et foeminas chrianis similiter viris maritali societate adiungant. Et nec parentibus (sicut diximus) neque filijs sit penitus licencia quoquo pacto iudaicae superstitionis ceremonias custodire, neque infidelitatis suae semitas quibuslibet occasionibus iterare

DE GRATIARUM ACTIONE

Cunctis denique ad sacrae institutionis uel aliorum negotiorum ordinem pertinentibus deo fauente consummatis, atque finitis, eidem regi omnium dno et inaestimabiliter glorioso grates ineffabiles pandimus, concentus melodicos insonamus, et hymnum uota continua iubilatione praecinimus: pro eo quod vniuersitatem nram sub sui nominis timore in vnum collegit, et vicissim nos nobis visione alterutra praesentaneos reddidit. Eius obnoxius omnipotentiam praecibus indefessis orantes, vt orthodoxo ac religiosissimo Principi nro Egicani longaeuitatem faelicium temporum largiatur, per suae voluntatis itinera eius dirigat gressus, tribuens ei sibi creditarum plebium phalanges pie regere, moderamine discreto disponere ad miserationis ore fulcire, quod post inormes temporum cursus, ut temporali regno ad regnum aeternum gestis pijssimis opulentum eum transferre dignetur, usquequaque caelicolis sociandum: cuius iussu atque imperio ad hunc pacis conuentum congregati fuisse dignoscimur /

LEX IN CONFIRMATIONE CONCILII EDITA

Congruum satis genti ac patriae nrae atque expedibile perpenditur omni eccliae, si ea quae synodali definiuntur conuentu, principali confirmentur stylo. Idcirco per huius legis decretum serenitatis nostrae mansuetudo decernit, ut omnium capitulorum sententiae, quae in hac sancta synodo promulgatae noscuntur, firmissimae stabilitatis obtineant robur. Idest de tribus diebus quibus initio concilij nihil aliud agendum iubetur, nisi tantum de fide ac de alijs rebus spualibus, nullo saecularium interposito. De obseruandis ostijs baptisterij in initio Quadragesimae. De ablutione pedum in Coena Dni facienda. De sacris ministerijs uel ornamentis eccliarum. De his qui missam defunctorum pro viuis audent maliuole celebrare. De diebus letaniarum per totos duodecim menses celebrandis. De nutritione coniugis ac prolis regiae. De Iudaeorum damnatione. Quorum omnium constitutionum decreta quique temeranda crediderint, obseruare noluerint, venerari neglexerint, cuiuslibet sint generis personae uel ordinis, secundum praecedentium conciliorum leges quae in confirmatione eorum sunt promulgatae, siue ex communicatione seu etiam damno maneant usquequaque damnatae.

FINIS CONCILIJ DECIMI SEPTIMI TOLETANI